Werkgroep “Verkeerseducatie” Groupe de travail “Education routière” Arbeitsgruppe “Verkehrserziehung” BIENVENUE - WILL

1. Werkgroep “Verkeerseducatie” Groupe de travail “Education routière” Arbeitsgruppe “Verkehrserziehung” BIENVENUE - WILLKOMMEN - WELKOM Commission Fédérale pour la Sécurité routière Federale Commissie voor de Verkeersveiligheid 18 / 09 / 2007

2. Staten-Generaal 2007 Charter voor een veiliger verkeer • Verkeersveiligheidsonderwijs: “Verkeerskennis en verkeersgedrag moeten structureel in het onderwijs ingebed worden”

3. Charter  WG “Verkeerseducatie” • Oprichting van de Werkgroep “Verkeerseducatie” (= verkeers- en mobiliteitseducatie)

4. Hoe de verkeerseducatie in België optimaliseren? --- Comment rendre l’éducation routière plus efficace en Belgique?

5. L’importance de l’éducation routière Belang van verkeerseducatie

6. Verkeerseducatie binnen de werkgroep • Momenteel beperking tot onderwijs • Zonder het belang te onderschatten van de andere opvoedingsmilieus • Ouders • Grootouders • Jeugdverenigingen • …

7. Verkeersonderwijs in België L’éducation routière en Belgique Die Verkehrserziehung in Belgien • Vlaamse Gemeenschap • Communauté française • Deutschsprachige Gemeinschaft

8. Vlaamse Gemeenschap • Basisonderwijs (kleuter + lager) • Ontwikkelingsdoelen en eindtermen “verkeer en mobiliteit” (sinds 1997) • Knelpunt: “verstopt” in “wereldoriëntatie” (verarming: weinig tijd en plaats) –verschillen in vertaling in leerplannen

9. Vlaamse Gemeenschap Vakoverschrijdende eindtermen S.O. • 1ste graad secundair onderwijs (gezondheidseducatie – veiligheid en EHBO) • 2de graad secundair onderwijs (milieueducatie – verkeer en mobiliteit) • 3de graad secundair onderwijs (milieueducatie – verkeer en mobiliteit in ruimtelijk beleid)

10. Vlaamse Gemeenschap Vakoverschrijdende eindtermen S.O. • Verplichting voor de school om aandacht te besteden aan verkeerseducatie • Knelpunt: géén resultaatsverplichting

11. Franse Gemeenschap • “Socles de compétences” per vak • Bekwaamheden die de leerlingen na 8 jaar school moeten bereikt hebben (van 1ste leerjaar lager onderwijs tot 2de jaar secundair onderwijs)

12. Franse Gemeenschap • “Compétences terminales” • Bekwaamheden die de leerlingen na het 6de jaar secundair onderwijs verworven moeten hebben

13. Franse Gemeenschap • Tot 1997 • Verkeerseducatie verplicht in lager onderwijs • Half lesuur per week • In 1997 Knelpunt: verplichting ingetrokken Verkeerseducatie niet meer genoemd onder de prioritaire missies van het basisonderwijs

14. Franse Gemeenschap • Verkeerseducatie wordt beschouwd als vakoverschrijdende discipline • Programma verkeerseducatie is in ontwikkeling voor het officieel onderwijsnet van de Franse gemeenschap en het vrij (katholiek) onderwijs

15. Franse Gemeenschap • Verkeerseducatie in het algemeen: geen verplichting in het secundair onderwijs Knelpunt • WEL: 2de en 3de graad TSO (katholiek onderwijs): thema “les transports” binnen “sciences”

16. Deutschsprachige Gemeinschaft • Verkeerseducatie is geïntegreerd in het vak “wereldoriëntatie” in de basisschool • Geen verplichting in het secundair onderwijs, wel mogelijkheden binnen “opvoeding tot burgerzin”

17. Werkgroep verkeerseducatie • Streefdoel: verkeers- en mobiliteitseducatie structureel inbedden in alle Gemeenschappen • Respect voor de autonomie van de Gemeenschappen • Respect voor de basis (inrichtende machten, schoolgemeenschappen,…)

18. Verkeerseducatie in het onderwijs • Vrijblijvendheid beperken – resultaatsverbintenissen noodzakelijk maken (S.O., H.P.O., …) • Voldoende tijd en ruimte voorzien zodat de scholen de verkeerseducatie structureel kúnnen integreren • De nodige ondersteuning voorzien (opleiding, nascholing, pedagogisch materiaal, acties, …)

19. Verkeerseducatie = permanente educatie • Nodig voor alle onderwijsniveaus alle onderwijsvormen • kleuter – lager – secundair – hoger (pedagogisch) onderwijs • “gewoon” en buitengewoon onderwijs ASO / TSO / BSO / BUSO / basiseducatie

20. Sleutelfuncties • Leerkrachten en andere lesgevers / opvoeders spelen een essentiële rol in de verkeerseducatie • Een degelijke vorming én nascholing van deze sleutelfiguren is noodzakelijk • Educatief materiaal en ondersteunende acties zijn nodig

21. Educatie = niet enkel het onderwijs • Ouders = 1ste opvoedingsmilieu! • moeten hun verantwoordelijkheid opnemen • Het onderwijs kan niet alles – bv: • onvoldoende tijd om alle vormen van verkeersdeelname te oefenen in alle verkeerssituaties • kan niet toezien op consequent gedrag (ouders!) • Interactie met ouders: stimulatie vanuit het onderwijs is nodig

22. Verkeerseducatie inhoudelijk • Gedragsgerichte kennis Trainen van vaardigheden Werken aan een verkeersveilige en sociale houding • Nadruk op praktijkgerichtheid

23. Verkeerseducatie: welke inhouden? • Voorstel programma per onderwijsniveau

24. Kleuteronderwijs • Voetganger • Stappen aan de hand • Leren stappen op straat (onder begeleiding) • Initiatie oversteken (onder begeleiding) • Fietser • Initiatie fietsen (algemeen rollend materiaal) • Passagier • Gordel en autozitje • Spelen • Veilig spelen in de eigen omgeving • Afspraken • Basisregels nakomen (bv preborden) • Eenvoudig besef veilig / gevaarlijk • Niet evident!

25. Lager onderwijs • 1ste graad • Voetganger • Zelfstandig leren stappen • Oversteekvaardigheden (eenvoudig, veilig milieu) • Fietser • Fietsvaardigheid (veilig milieu) • Passagier auto • Gordel + autozitje / in en uit langs stoepkant • Openbaar vervoer • Algemene kennismaking • Verkeerstaal en –afspraken • Initiatie verkeersborden • Veilig / gevaarlijk (bv spelen )

26. Lager onderwijs • 2de graad • Voetganger • Zelfstandig stappen verfijnen • Oversteekvaardigheden (moeilijker situaties) • Fietser • Fietsvaardigheid vergroten (veilig milieu) • Fietsgedragsregels (verkeersregels) • Passagier auto • Gordel (autozitje) / in en uit langs stoepkant • Openbaar vervoer • Kennismaking in eigen omgeving • Verkeerstaal en –afspraken • Initiatie verkeersborden • Preventief gedrag • Zichtbaarheid / fietshelm / veilig spelen / …

27. Lager onderwijs • 3de graad • Voetganger • Zelfstandige verplaatsing langs vertrouwde route • Fietser • Fietsgedragsregels en – vaardigheden uitbreiden • Zelfstandige verplaatsing langs vertrouwde route • Passagier auto en openbaar vervoer • Gedragsregels • Eenvoudige route met het O.V. kunnen uitstippelen • Verkeerstaal en –afspraken nakomen • Verkeerstekens, communicatie (bv via oogcontact) • Preventief gedrag en hulp inroepen bij ongeval • Gevaarlijke situaties in de eigen omgeving kunnen lokaliseren en gepast reageren - bv voorrang / dode hoek / … • Zichtbaarheid / fietshelm / veilig spelen / … • Mobiliteit • Gevolgen van toenemend autogebruik / voor- en nadelen van vervoerswijzen kunnen afwegen

28. Secundair onderwijs • 1ste graad • Gedragsgerichte kennis van het verkeersreglement voor voetgangers, fietsers, passagiers kunnen toepassen • Vaardigheden als voetganger, fietser, autopassagier en gebruiker O.V. verfijnen • Gevaarlijke situaties in de eigen omgeving kunnen lokaliseren en gepast reageren / preventief verkeersgedrag in het algemeen • Interactie met andere WG’s: sociaal gedrag • Hulp kunnen bieden bij ongeval

29. Secundair onderwijs • 2de graad • Gedragsgerichte kennis van het verkeersreglement voor voetgangers, fietsers, passagiers en deze kunnen toepassen • Vaardigheden als fietser, autopassagier en gebruiker O.V. verfijnen • Anticiperend kunnen reageren op gevaarlijke situaties • Verkeersveilige houding aannemen (+uitrusting) • Interactie met andere WG’s: sociaal gedrag • Hulp kunnen bieden bij ongeval • Mobiliteitsproblematiek

30. Secundair onderwijs • 3de graad • Gedragsgerichte kennis van het verkeersreglement voor fietser, gemotoriseerde bestuurder & passagier kunnen toepassen • Vaardigheden als gemotoriseerde bestuurder & passagier en gebruiker O.V. • Verkeersveilige houding aannemen (+uitrusting) • Anticiperend kunnen reageren op gevaarlijke situaties • Interactie met andere WG’s: sociaal gedrag • Hulp kunnen bieden bij ongeval • Mobiliteitsproblematiek maatschappelijk en individueel benaderen en toepassen op eigen gedrag

31. 3de graad secundair onderwijs • Speerpunten • Houding tegenover zachte (kwetsbaardere) weggebruikers • Risicoperceptie en - gedrag (jonge bestuurders en hun passagiers) • Duurzame verplaatsingen

32. 3de graad secundair onderwijs VLAAMSE GEMEENSCHAP Eindterm 12 “De leerlingen verwerven de kennis die moet volstaan als voorbereiding op het theoretisch rijexamen categorie B”

33. 3de graad secundair onderwijs FRANSE EN DUITSTALIGE GEMEENSCHAP • Geen vergelijkbaar objectief • Enkel : programma van het katholiek secundair onderwijs, 2de en 3de graad van het technisch onderwijs (thema in wetenschappen: de transportmiddelen)

34. Lerarenopleidingen nascholing • Module “Verkeers- en mobiliteitseducatie” in de opleiding • Invoegen van voldoende “verkeer” in de stage • Nascholing van leerkrachten: verkeerseducatie als prioritair thema

35. Evaluatie • Kennis • Vaardigheden • Waarde van projecten zoals stap- en fietsbrevetten, fietsexamen, “brevet du cycliste”: te veralgemenen in het basisonderwijs? • Houding / attitudes: moeilijk !

36. Ondersteuning van de praktijk • Nood aan educatief materiaal • Kleuteronderwijs • Lager onderwijs • Secundair onderwijs • Lerarenopleiding • Nood aan andere ondersteuning (welke?)

37. Kleuteronderwijs • Zeer visueel materiaal • Actieve oefeningen voor voetgangers en fietsers (beschermde omgeving) • Pakket over meerijden in de auto • Spelen die verkeersvaardigheden bevorderen • In alle materialen aanwezig: afspraken nakomen en besef veilig / gevaarlijk

38. Lager onderwijs • Per graad: pakketten met inhoud en vorm aangepast aan vervoerswijze en leeftijd • Kennis, vaardigheden, houding • Telkens aandacht voor: • preventief gedrag + beveiligingsmiddelen • verkeerstaal en afspraken nakomen • Mogelijke thema’s: • Voetganger • Fietser • Passagier auto • Passagier openbaar vervoer • Mobiliteitsproblematiek • Hulp bij ongevallen

39. Secundair onderwijs • Per graad: pakketten met inhoud en vorm aangepast aan vervoerswijze en leeftijd • Kennis, vaardigheden, houding • Telkens aandacht voor • anticiperend gedrag + beveiligingsmiddelen • sociaal verkeersgedrag • Mogelijke thema’s: • Voetganger • (Brom)fietser en passagier • Bestuurder en passagier auto • Passagier openbaar vervoer • Mobiliteitsproblematiek • Hulp bij ongevallen

40. Leraren(opleiding) • Pakket voor de opleiding van toekomstige leerkrachten Bv: “Verkeersles geven, hoe doe je dat?” • Dvd / video + cd-rom • Voor docenten lerarenopleiding • Infosessies voor hogescholen • Materiaal / nascholingspakketten / website / … om leerkrachten te motiveren en te ondersteunen om verkeersles te geven

41. Werkgroep Verkeerseducatie • Formuleren van aanbevelingen om de verkeerseducatie structureel te integreren: • in alle Gemeenschappen • als een permanente educatie • op alle onderwijsniveaus • in alle onderwijsvormen • Bepalen van de nodige ondersteuning voor het onderwijs in de praktijk

42. Werkgroep “Verkeerseducatie” Groupe de travail “Education routière” Arbeitsgruppe “Verkehrserziehung” Merci pour votre collaboration Dank für Ihre Mitarbeit Bedankt voor uw medewerking Commission Fédérale pour la Sécurité routière Federale Commissie voor de Verkeersveiligheid 18 / 09 / 2007