ELEKTRİK PİYASASINDA MALİ UZLAŞTIRMA UYGULAMALARI 26/05/2005

1. ELEKTRİKPİYASASINDA MALİ UZLAŞTIRMA UYGULAMALARI26/05/2005 PİYASA MALİ UZLAŞTIRMA MERKEZİ http://www.teias.gov.tr/mali/maliuz.asp pmu@teias.gov.tr

2. GÜNDEM 1. Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) 2. Mali Uzlaştırma Esasları ve Uygulamaları • Geçici Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (G-DUY) ve Sanal Uygulaması 4. Nihai Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (N-DUY) Piyasa Yapısı 5. Vizyonumuz http://www.teias.gov.tr/mali/maliuz.asp

3. GÜNDEM • Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) 1.1 PMUM-Tarihçe 1.2 Misyonumuz 1.3 PMUM’un Görevleri 1.4 PMUM-Bugüne Kadar Yürüttüğü Faaliyetler 2. Mali Uzlaştırma Esasları ve Uygulamaları • Geçici Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (G-DUY) ve Sanal Uygulaması 4. Nihai Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (N-DUY) Piyasa Yapısı 5. Vizyonumuz http://www.teias.gov.tr/mali/maliuz.asp

4. PMUM – Tarihçe Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununa göre “…Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda, gerçekleşen alım-satımlar ile sözleşmeye bağlanmış miktarlar arasındaki farkları esas alarak, piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin borçlu yada alacaklı oldukları tutarları hesaplamak suretiyle, mali uzlaştırma sistemini çalıştırır.“ hükmü gereğince, TEİAŞ-Elektrik Piyasa Hizmetleri ve Mali Uzlaştırma Dairesi Başkanlığı olarakçalışmalarını sürdürmektedir.

5. Misyonumuz Güvenilir, etkin ve verimli bir piyasa işletim sistemi tesis etmek,işlerliğini ve gelişimini sağlamak. Ve bu suretle ülkemiz elektrik piyasasının arzulanan arz güvenliği ile rekabet seviyesine ulaşmasına katkıda bulunmaktır.

6. PMUM’un Görevleri PMUM, piyasa işletmecisidir ve • Piyasa katılımcılarının Kayıt ve İkili anlaşma bildirimlerinin işleme konulması, • Saatlik sistem marjinal fiyatları ile her bir uzlaştırma dönemi için aylık sistem dengesizlik fiyatının hesaplanması, • İkili anlaşma bildirimlerinin, kabul edilen yük alma ve yük atma tekliflerinin ve katılımcıların sisteme verdikleri ve sistemden çektikleri uzlaştırmaya esas elektrik enerjisi miktarlarının dikkate alınması suretiyle, alacak ve borç miktarlarının hesaplanması, bildirimlerinin hazırlanması ve alacak-borç ve teminat yönetimi işlemlerinin yürütülmesi, • EPDK tarafından talep edilecek raporların hazırlanması ve yayımlanması vb. işleri yürütür.

7. PMUM – Bugüne Kadar Yürüttüğü İşler Elektrik Piyasasında Mali Uzlaştırma Yapılmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında TEBLİĞ (revize) Elektrik Piyasasında Mali Uzlaştırma Yapılmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında TEBLİĞ Sanal Uygulama 30 Mart 2003 4 Kasım 2003 1 Aralık 2003

8. GÜNDEM 1. Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) 2. Mali Uzlaştırma Esasları ve Uygulamaları 2.1 Mali Uzlaştırma Nedir? 2.2 Tebliğe göre Mali Uzlaştırmanın Temel Prensibi 2.3 Katılımcılar 2.4 İkili Anlaşmalar 2.5 Yedek Tedarik 2.6 İletim ve Dağıtım Sistemi Kayıpları Uygulaması 2.7 Ölçüm 2.8 Mali Uzlaştırmanın Gerçekleştirilmesi • Geçici Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (G-DUY) ve Sanal Uygulaması 4. Nihai Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (N-DUY) Piyasa Yapısı 5. Vizyonumuz http://www.teias.gov.tr/mali/maliuz.asp

9. Mali Uzlaştırma Nedir? • Mali Uzlaştırma, piyasa katılımcılarının; • İkili anlaşma bildirimleri, • Sisteme verdikleri ve/veya sistemden çektikleri uzlaştırmaya esas elektrik enerjisi miktarları, dikkate alınarak belirlenen enerji açık ve/veya enerji fazlalarına ilişkin olarak alacaklı ve/veya borçlu oldukları tutarların belirlenmesi ve ilgili mali işlemlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, PMUM tarafından yürütülen faaliyetleri ve bu faaliyetler için gerekli idari işlemleri içerir.

10. Tebliğe göre Mali Uzlaştırmanın Temel Prensibi Elektrik enerjisinin, üretim lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından üretildiği zaman dilimi içerisinde tüketilmesi esastır.Mali Uzlaştırma; taraflar arasında yapılan ikili anlaşmaların türüne göre, üretileceği ve tüketileceği PMUM’a bildirilen miktarlardan sapma olması durumunda; - Elektrik enerjisi açığı tespit edilen katılımcının, elektrik enerjisi açığının karşılanması sonucu ödemesi gereken tutarın, - Elektrik enerjisi fazlası tespit edilen katılımcıya, sisteme aktardığı enerji karşılığı ödenecek tutarın her bir uzlaştırma dönemi itibarıyla aylık bazda PMUM tarafından hesaplanması şeklinde yapılmaktadır.

11. GÜNDEM 2. Mali Uzlaştırma Esasları ve Uygulamaları 2.1 Mali Uzlaştırma Nedir? 2.2 Tebliğe göre Mali Uzlaştırmanın Temel Prensibi 2.3 Katılımcılar - Yenilenebilir Üretim Kaynaklarına Dayalı Üretimin Avantajları 2.4 İkili Anlaşmalar 2.5 Yedek Tedarik 2.6 İletim ve Dağıtım Sistemi Kayıpları Uygulaması 2.7 Ölçüm 2.8 Mali Uzlaştırmanın Gerçekleştirilmesi http://www.teias.gov.tr/mali/maliuz.asp

12. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar • Üretim Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler • Otoprodüktörler ve Otop.Grupları • İletim Lisansı Sahibi İletim Şirketi • Dağıtım Lisansı Sahibi Dağıtım Şirketleri • Toptan Satış Lisansı Sahibi TETAŞ ve Özel Toptan Satış Şirketleri PMUM

13. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar - Üretim Şirketleri OTOPRODÜKTÖR TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ ÜRETİM ŞİRKETİ PERAKENDE SATIŞ ŞİRKETİ SERBEST TÜKETİCİ

14. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar - Otoprodüktör TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ PERAKENDE SATIŞ ŞİRKETİ OTOPRODÜKTÖR OTOPRODÜKTÖR SERBEST TÜKETİCİ OTOPRODÜKTÖR GRUBU ENERJİSİNİN %25 İNİ SERBEST TÜKETİCİLERE SATABİLİR OTOPRODÜKTÖR ÜRETİM ŞİRKETİ Otoprodüktörler tesislerinin eksik enerjilerini Dağıtım Şirketlerinden alabilirler.

15. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar -Otoprodüktör Grupları OTOPRODÜKTÖR TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ OTOPRODÜKTÖR GRUBU PERAKENDE SATIŞ ŞİRKETİ SERBEST TÜKETİCİ ve GRP.ORT

16. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar -Toptan Satış Şirketleri İTHALAT OTOPRODÜKTÖR TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ OTOPRODÜKTÖR TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ PERAKENDE SATIŞ ŞİRKETİ OTOPRODÜKTÖR GRUBU SERBEST TÜKETİCİ ÜRETİM ŞİRKETİ İHRACAT

17. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar - TEDAŞ Bölgelerinde tüketime sunulan bir önceki yıla ait tüketimin %20 sinden fazla olmamak üzere üretim tesisi kurabilirler. SERBESTTÜKETİCİLER TETAŞ İletime / Dağıtıma bağlı S.T.’leretarife üzerinden TEDAŞ OTOPRODÜKTÖRLER Düzenlemeye tabi tarife üzerinden satış yapmaktadır. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR SERBEST OLMAYAN TÜKETİCİLER

18. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar -TETAŞ EÜAŞ DAĞITIM ŞİRKETLERİ KAYSERİ VE CİVARI Yİ / YİD / İHD TETAŞ SERBEST TÜKETİCİLER (İletime Bağlı) İHRACAT İTHALAT

19. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar - Yap İşlet / Yap İşlet Devret / İşletme Hakkı Devri YAP İŞLET TETAŞ YAP İŞLET DEVRET İŞLETME HAKKI DEVRİ

20. Mali Uzlaştırmada Katılımcılar - Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına Dayalı Üretim Tesisleri ÜRETİM ŞİRKETİ TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ TOPTAN SATIŞ ŞİRKETİ YENİLENEBİLİRLER DAĞITIM ŞİRKETİ DAĞITIM ŞİRKETİ Bir takvim yılında, lisanslarında yer alan öngörülen ortalama yıllık üretim miktarını geçmemek kaydıyla elektrik enerjisi satın alabilirler. OTOPRODÜKTÖR GRUBU SERBEST TÜKETİCİ OTOPRODÜKTÖR

21. Mevcut Piyasa Yapısı %18 Serbest Tüketici (Dağıtımdan Bağlı) OTOPRODÜKTÖRLER OTOP. GRUP ÜRETİM ŞİRKETİ %18 EÜAŞ Serbest Tüketici (İletimden Bağlı) %46 %4 TETAŞ %37 Yİ / YİD/ İHD İhracat %0.3 Serbest OlmayanTüketici %77.7 %79 İthalat %0.3 TEDAŞ ve KAYSERİ

22. Mali Uzlaştırma Uygulamaları • Mali Uzlaştırma Uygulamalarının başlatıldığı Aralık 2003 döneminden bu güne kadar geçen süreçte;

23. Mali Uzlaştırma Uygulamaları ENERJİ ALIM-SATIMLARINDA TEDARİKÇİLERİN YÜZDELİK (%) PAYI ÜRETİM OTOP. OTOP. GRUBU TOPTANCILAR TOPLAM Serbest Tüketici (Normal) ENERJİ ALIMI Serbest Tüketici (Talep Birleştirme) OTOP. TESİSİ OTOP. GR. ORT. TOPTANCILAR

24. 4628 sayılı Enerji Piyasası Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle 24866 Sayılı Serbest Tüketici Yönetmeliği yayımlanmış ve Liberal piyasa yapısına geçiş için en önemli ve öncelikli adım atılarak tüketicilere tedarikçilerini seçme hakkı tanınmıştır. Serbest Tüketici

25. İletim sistemine doğrudan bağlı olan tüketiciler, Bir önceki takvim yılına ait toplam elektrik enerjisi tüketimleri serbest tüketici limitini geçen tüketiciler, c) İçinde bulunulan yılda gerçekleşen toplam elektrik enerjisi tüketimleri serbest tüketici limitini geçen tüketiciler. Ayrıca, aşağıdaki talep birleştirme hallerinde, ilgili tüzel kişinin serbest tüketici niteliği kazandığı kabul edilir; a) Aynı veya farklı dağıtım bölgelerindeki birden fazla tüketim noktasında aynı tüzel kişiliğe ait toplam elektrik enerjisi tüketiminin bir önceki takvim yılına ait serbest tüketici limitini geçmesi, b) Kontrol ilişkisiyle tek bir tüzel kişiye bağlı olan tüzel kişilerin, aynı veya farklı dağıtım bölgelerindeki birden fazla tüketim noktasında bir önceki takvim yılına ait toplam elektrik enerjisi tüketimlerinin serbest tüketici limitini geçmesi ve ikili anlaşmayı tedarikçi ile kontrol ilişkisiyle bağlı olunan tüzel kişinin yapması, c) Bir araya gelerek tek bir tüzel kişilik oluşturan birden fazla tüketicinin bir önceki takvim yılına ait toplam elektrik enerjisi tüketimlerinin serbest tüketici limitini geçmesi, tedarikçi ile söz konusu tüzel kişiliğin ikili anlaşma yapması ve söz konusu tüketicilerin elektrik enerjisi tüketimlerinin tek bir ortak sayaçtan ölçülmesi. Serbest Tüketici

26. Lisans Yönetmeliğinin 30. maddesinin son bendine göre perakende satış şirketleri serbest olmayan tüketicilere satış amacıyla yapılan enerji alımlarında, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinde üretilen enerjisi satış fiyatı; TETAŞ’ın satış fiyatından düşük veya eşit olduğu ve daha ucuz bir enerji kaynağı olmadığı takdirde öncelikle bu enerjiyi almakla yükümlüdür. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına Dayalı Üretim

27. Bu tip üretim tesisleri ortakları ve/veya serbest tüketiciler ile yaptıkları ikili anlaşmalar için mali uzlaştırmaya tabi olmakla birlikte toptan satış şirketleri ve/veya perakende satış şirketlerine satışları mali uzlaştırmaya tabi değildir. Müşterileri ile yaptığı ikili anlaşmadaki taahhüdünden daha fazla üretim yapan bu tip üreticilerin fazla enerjileri için toptan satış şirketleriyle anlaşma yapmaları beklenmektedir. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına Dayalı Üretim

28. Üretim, Otoprodüktör ve Otoprodüktör Grubu lisansı sahibi tüzel kişiler; - Üretim faaliyeti gösteren tüzel kişiler - Toptan satış faaliyeti gösteren tüzel kişiler yedek tedarik anlaşması yapabilirler. Mali Uzlaştırmada Yedek Tedarik

29. Kayıp Uygulamaları

30. Ölçüm • Elektrik Piyasasında Kullanılacak Sayaçlar Hakkında Tebliğin Geçici 1. maddesine göre asgari olarak üç zamanlı okuma yapabilen elektronik sayaçlar yeterli görülmüştür. • G-DUY kapsamında faaliyet gösterecek katılımcıların sayaçlarının ve sayaç yerlerinin Elektrik Piyasasında Kullanılacak Sayaçlar Hakkında Tebliğ Üçüncü Bölümde yer alan hükümlere uygun olması gerekmektedir. • G-DUY uygulamaları için; dengeleme birimi olan üretim tesislerinin sayaç okumaları saatlik kayıtların alınması yoluyla ve el terminalleri kullanılarak, uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimlerinin sayaç okumaları ise üç zamanlı aylık olarak yapılacaktır. • N-DUY uygulamaları için;hem dengeleme birimi olan üretim tesislerinde hem de uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimlerinde yer alan sayaçlar saatlik olarak “Uzaktan Erişim” ile okunacaktır.

31. “Elektrik Piyasasında Kullanılacak Sayaçlar Hakkında Tebliğ” sayaç bağlantı yerlerini tanımlamakta, ancak ne Sayaç Tebliği ne de Uzlaştırma Tebliği ikili anlaşmaya gereği okunacak sayaçların, yerlerinin mevzuata uygun olmaması durumunda ne yapılacağını düzenlememiştir. Ölçüm / Sayaç Bağlantı Yerleri

32. Mali Uzlaştırma Uygulamaları Mali Uzlaştırma Uygulamaları, Elektrik Piyasasında Mali Uzlaştırma Yapılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ’in (Tebliğ) 12. maddesinde belirtildiği şekilde gerçekleştirilmektedir. Buna göre; İlgili madde uyarınca, • (1 +2 + 3) < (4 + 5) ise enerji açığı vardır ve bu eksik enerji YAL Fiyatlarına • (1 +2 + 3) > (4 + 5) ise enerji fazlası vardır ve bu fazla enerji YAT Fiyatlarına tabi tutulur.

33. Uygulama 1 Birden fazla üretim tesisine sahip olan katılımcılar için; • Bu uygulamada, birden fazla üretim tesisine sahip olan katılımcılara ait üretim tesislerinin çekiş sayaçları, tüketim portföylerine ilave edilir. Böylelikle bu tip katılımcılar, tüketim portföyünde yer alan tam yada sabit miktarlı anlaşmalar kapsamında gerçekleşen tüketimlerin yanı sıra çekiş sayaçlarına da tedarik yapma imkanına sahip olurlar. • Buna göre enerji açığı yada fazlası (1) < (4+5+6) yada (1) > (4+5+6) formülüne göre hesaplanır. Ortaya çıkan enerji açığı için yük alma, enerji fazlası için yük atma fiyatları uygulanır • Çekiş sayaçlarına yapılan tedarikte , mahsuplaşmanın önlenmesi için çaprazlama metoduna başvurulur. Mali uzlaştırma, Veriş1’in Çekiş2’yi, yada Veriş 2’nin Çekiş1’i karşılaması yada karşılayamaması durumu göz önüne alınarak yapılır.

34. Uygulama 2 Bir tane üretim tesisine sahip olan katılımcılar için; Bu uygulamada, bir tane üretim tesisine sahip olan, katılımcılara ait üretim tesislerinin çekiş sayaçlarında ölçülen tüketim miktarları, tüketim portföylerine ilave edilmeksizin yük alma fiyatlarına tabi tutulurlar. Mali Uzlaştırma esasına uygun olarak yapılır ve buna göre enerji açığı yada fazlası (1) < (4 + 5) yada(1) > (4 + 5) formülüne göre hesaplanır. Ortaya çıkan enerji açığı için yük alma,enerji fazlası için yük atma fiyatları uygulanır.

35. Uygulama 3 TEDAŞ Abonesi olan, bir tane üretim tesisine sahip ve tüketim portföyünde aynı tüzel kişiliğe ait otoprodüktör tüketim tesisi ve/veya tam tedarik yada sabit miktarlı satış anlaşmaları bulunan Otoprodüktörler için; • Bu uygulamada, üretilen enerjinin öncelikle otoprodüktör tesislerinde tüketilen enerjiyi karşılaması esastır. Otoprodüktörler tarafından üretilen enerjinin, Otoprodüktör tesislerinin ihtiyacı olan enerjiyi karşılayamaması durumunda, açık kalan enerji TEDAŞ tarafından tedarik edilmekte ve faturalandırılmaktadır. Tesislere nakledilen enerjide açık ortaya çıkması durumunda, sisteme verilen enerji, iletim ve /veya dağıtım sistemi kayıp katsayısı uygulanarak indirgenir. • Tesislerde tüketilen enerjinin karşılanması ve fazlalık ortaya çıkması durumunda ise ; bu fazla enerji,tam tedarik yada sabit miktarlı satış anlaşmaları kapsamında gerçekleşen satış miktarları ile karşılaştırılır. Bunun sonucu enerji fazlası çıkması durumunda bu fazla enerjiye yük atma fiyatları, enerji eksiği çıkması durumunda ise bu eksik enerjiye yük alma fiyatları uygulanır. • Öte yandan Otoprodüktörlerin çekiş sayaçlarında ölçülen enerji TEDAŞ tarafından faturalandırılmakta olup, çekilen bu enerjiye Yük Alma fiyatları uygulanmamaktadır. Bu enerjiye TEDAŞ tarafından ilgili tarife uygulanmaktadır. Mali uzlaştırma; esasına uygun olarak yapılır

36. Uygulama 4 TEDAŞ Abonesi olan, bir tane üretim tesisine sahip ve tüketim portföyünde aynı tüzel kişiliğe ait herhangi bir otoprodüktör tüketim tesisi ve/veya tam tedarik yada sabit miktarlı satış anlaşmaları bulunmayan Otoprodüktörler için; Bu uygulamada, alış yada satış tarafında herhangi bir anlaşması ya da herhangi bir tesisi bulunmayan otoprodüktörlerin sisteme verdikleri enerjiye yük atma fiyatları uygulanır. Bu tip Otoprodüktörlerin çekiş sayaçlarında ölçülen enerji TEDAŞ tarafından faturalandırılmakta olup, çekilen bu enerjiye Yük Alma fiyatları uygulanmamaktadır. Bu enerjiye TEDAŞ tarafından ilgili tarife uygulanmaktadır.

37. Uygulama 5 TEDAŞ Abonesi olan, bir tane üretim tesisine sahip ve tüketim portföyünde aynı tüzel kişiliğe ait otoprodüktör tüketim tesisi bulunmamakla birlikte tam tedarik yada sabit miktarlı satış anlaşmaları bulunan Otoprodüktörler için; • Bu uygulamada Otoprodüktörlerin çekiş sayaçlarında tüketilen enerji TEDAŞ tarafından faturalandırılmakta olup, çekilen bu enerjiye Yük Alma fiyatları uygulanmamaktadır. • İkili anlaşmalar kapsamında Serbest tüketicilere yapılan enerji naklinde ortaya çıkan enerji açığına Yük Alma fiyatları uygulanır. Mali uzlaştırma , esasına uygun olarak yapılır ve buna göre enerji açığı ya da fazlası (1 ) < (4 + 5) yada (1 ) > (4 + 5) formülüne göre hesaplanır.

38. Uygulama 6 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına dayalı birden fazla üretim tesisine sahip olan katılımcılar için; Bu uygulamada, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı birden fazla üretim tesisine sahip katılımcılara ait üretim tesislerinin çekiş sayaçları, tüketim portföylerine ilave edilir. Böylelikle bu tip katılımcılar, tüketim portföyünde yer alan tam ya da sabit miktarlı anlaşmalar kapsamında gerçekleşen tüketimlerin yanı sıra çekiş sayaçlarına da tedarik yapma imkanına sahip olurlar. Buna göre enerji açığı yada fazlası (1 +2 + 3) < (4 + 5 +6) yada (1 +2 + 3) > (4 + 5 +6) formülüne göre hesaplanır. İkili anlaşmalar kapsamında enerji nakli yapılan serbest tüketicilerin enerji ihtiyaçları karşılandıktan sonra artan enerji için yada herhangi bir serbest tüketicisi olmayan üreticilerin sisteme verdikleri enerji için yük atma fiyatları uygulanmaz. Bu tip üreticiler, fazla enerjilerini yada üretimlerinin tamamını toptan satış ya da perakende satış şirketlerine satabilirler. Bu satışlar sonrası ortaya çıkan enerji açığı için yük atma fiyatları uygulanır.

39. Uygulama 7 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına dayalı bir adet üretim tesisine sahip olan katılımcılar için; Bu uygulamada, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı bir adet üretim tesisine sahip katılımcılara ait üretim tesislerinin çekiş sayaçlarında ölçülen tüketim miktarları, tüketim portföylerine ilave edilmeksizin yük alma fiyatlarına tabi tutulurlar. Mali Uzlaştırma ; esasına uygun olarak yapılır ve buna göre enerji açığı yada fazlası (1 +2 + 3) < (4 + 5) yada (1 +2 + 3) > (4 + 5) formülüne göre hesaplanır. Bu uygulamada da, İkili anlaşmalar kapsamında enerji nakli yapılan serbest tüketicilerin enerji ihtiyaçları karşılandıktan sonra artan enerji için yada herhangi bir serbest tüketicisi olmayan üreticilerin sisteme verdikleri enerji için yük atma fiyatları uygulanmaz. Bu tip üreticiler, fazla enerjilerini yada üretimlerinin tamamını toptan satış yada perakende satış şirketlerine satabilirler. Bu satışlar sonrası ortaya çıkan enerji açığı için yük atma fiyatları uygulanır

40. Uygulama 8 Toptan satış lisansına sahip olan katılımcılar için; • Bu uygulama ,Toptan satış şirketlerinin alım ve satım yönünde ikili anlaşmalar kapsamında yapmış olduğu enerji nakilleri için gerçekleştirilmektedir. Mali Uzlaştırma ; esasına uygun olarak yapılır ve buna göre enerji açığı yada fazlası (2 + 3) < (4 + 5) yada (2 + 3) > (4 + 5) formülüne göre hesaplanır. • Bu alış ve satışlar sonrası ortaya çıkan enerji açığı için yük alma, enerji fazlası için yük atma fiyatları uygulanır

41. Uygulama 9 TEDAŞ Abonesi olan, birden fazla üretim tesisine sahip ve tüketim portföyünde aynı tüzel kişiliğe ait otoprodüktör tüketim tesisi ve/veya tam tedarik yada sabit miktarlı satış anlaşmaları bulunan Otoprodüktörler için; • Bu uygulamada, otoprodüktör tesislerinin yanı sıra santrallerin çekiş sayaçları da tüketim portföyüne dahil edilir. Üretilen enerjinin öncelikle tesislerin ve santrallerin çekiş sayaçlarının tüketimlerini karşılaması esastır. Üretilen enerjinin, tesislerin ve santral çekiş sayaçlarının ihtiyacı olan enerjiyi karşılayamaması durumunda, açık kalan enerji TEDAŞ tarafından tedarik edilmekte ve faturalandırılmaktadır. Nakledilen enerjide açık ortaya çıkması durumunda, sisteme verilen enerji, iletim ve /veya dağıtım sistemi kayıp katsayısı uygulanarak indirgenir. • Enerjinin karşılanması ve fazlalık ortaya çıkması durumunda ise ;bu fazla enerji,varsa tam tedarik ya da sabit miktarlı satış anlaşmaları kapsamında gerçekleşen satış miktarları ile karşılaştırılır. Bunun sonucu enerji fazlası çıkması durumunda bu fazla enerjiye yük atma fiyatları, enerji eksiği çıkması durumunda ise bu eksik enerjiye yük alma fiyatları uygulanır. esasına uygun olarak yapılır.

42. Uygulama 10 İkili anlaşmalar kapsamında yurtdışına enerji nakli yapanToptan satış lisansına sahip olan katılımcılar için; • Bu uygulama ,satış portföyünde yurtdışı satışları bulunan Toptan satış şirketleri için gerçekleştirilmektedir. Mali Uzlaştırma ; esasına uygun olarak yapılır ve buna göre enerji açığı yada fazlası (1+ 2 + 3) < (4 + 5 + 6) yada (1+ 2 + 3) > (4 + 5 + 6) formülüne göre hesaplanır. • Bu alış ve satışlar sonrası ortaya çıkan enerji açığı için yük alma, enerji fazlası için yük atma fiyatları uygulanır

43. Uygulama 11 Tedarikçisi bir başka piyasa katılımcısı olan Otoprodüktörler • Bu uygulama, tesislerine ve/veya serbest tüketicilerine yaptıkları enerji naklinde ortaya çıkan enerji açıklarına ve/veya santral çekiş sayaçlarına bir başka piyasa katılımcısının tedarikçi olduğu Otoprodüktörler için gerçekleştirilmektedir. Mali Uzlaştırma ; esasına uygun olarak yapılır ve buna göre enerji açığı yada fazlası (1 +2 + 3) < (4 + 5) yada (1 +2 + 3) > (4 + 5) formülüne göre hesaplanır. • Ortaya çıkan enerji açığının tedarikçiler tarafından karşılanmasından dolayı, enerji açıklarına yük alma fiyatları uygulanmaz. • Ortaya çıkan enerji fazlası için yük atma fiyatları uygulanır.

44. GÜNDEM 1. Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) 2. Mali Uzlaştırma Esasları ve Uygulamaları • Geçici Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (G-DUY) ve Sanal Uygulaması 3.1 G-DUY’a göre Geçiş Dönemi Piyasa Yapısı 3.2 Dengeleme Sistemine Genel Bakış 3.3 G-DUY’da Dengeleme Mekanizması ve Sağlanması Gereken Bilgiler 3.4 G-DUY’da Dengeleme Mekanizması Süreçleri 3.5 Gün Öncesi Üretim Planlama ve Gerçek Zamanlı Dengeleme Faaliyetleri 3.6 Sanal Uygulama • Nihai Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (N-DUY)Piyasa Yapısı 5. Vizyonumuz http://www.teias.gov.tr/mali/maliuz.asp

45. G-DUY’a göre Geçiş Dönemi Piyasa Yapısı 3 Kasım 2004 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğine göre sanal uygulaması süren Geçiş Dönemi Piyasa Yapısı : %10-%15 Sistem İşletmecisi Tarafından Gerçek Zamanlı Dengeleme SMF SDF Gün Öncesi Planlama %85-%90 Fiyat Belirleyici YAL/YAT SDF İkili Anlaşmalar Üretici Tüketici Tedarikçi

46. G-DUY’a göre Geçiş Dönemi Piyasa Yapısı 3 Kasım 2004 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğine göre sanal uygulaması süren Geçiş Dönemi Piyasa Yapısı : İKİLİ ANLAŞMALAR PİYASASI DENGELEME VE UZLAŞTIRMA PİYASASI %10-%15 Sistem İşletmecisi Tarafından Gerçek Zamanlı Dengeleme SMF SDF Gün Öncesi Planlama %85-%90 Fiyat Belirleyici YAL/YAT SDF İkili Anlaşmalar Üretici Tüketici Tedarikçi

47. G-DUY’a göre Geçiş Dönemi Piyasa Yapısı Sistem İşletmecisi (MYTM) Piyasa İşletmecisi (PMUM) Dengeleme Piyasası • Dengeleme İşleminin Uzlaştırılması • Dengesizliklerin Uzlaştırılması Gerçek Zamanlı Dengeleme Gün Öncesi Planlama Bir Gün Öncesi Teslimat Günü İkili Anlaşmalar Gerçek Zaman

48. GÜNDEM 1. Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) 2. Mali Uzlaştırma Esasları ve Uygulamaları • Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (G-DUY) ve Sanal Uygulaması 3.1 Geçiş Dönemi Piyasa Yapısı 3.2 Dengeleme Sistemine Genel Bakış 3.3 G-DUY’da Dengeleme Mekanizması ve Sağlanması Gereken Bilgiler 3.4 G-DUY’da Dengeleme Mekanizması Süreçleri 3.5 Gün Öncesi Üretim Planlama ve Gerçek Zamanlı Dengeleme Faaliyetleri 3.6 Sanal Uygulama • Nihai Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (N-DUY)Piyasa Yapısı • Vizyonumuz http://www.teias.gov.tr/mali/maliuz.asp

49. Dengeleme ÜRETİM İLETİM DAĞITIM / TÜKETİM Sistem Frekansı= 50Hz Arz Değişimleri Talep Değişimleri ÜRETİM = TÜKETİM (+ Kayıplar)

50. Dengeleme – Yeni Piyasa Yapısındaki Uygulamalar Otop/Otop Grubu Üretim Programları Dengeleme Birimlerinin Üretim Programı, Teknik Parametreleri Ve Teklifleri Arz Kaynakları Durumu Sistem Frekansı Yİ, YİD, İHD Üretim Gerekleri DSİ Su Kullanım Limitleri Sistem Kısıt Tahminleri Yan Hizmet İhtiyaçları Gerçekleşen Talep Sistem Kısıtları Talep Tahmini Gün Öncesi Planlama Gerçek Zamanlı Dengeleme İthalat, İhracat Dengeleme Piyasası – Kaynak Optimizasyonu Yan Hizmetler – Sistem İşletim Öncelikleri