Pomoc publiczna ………………..…

1. Pomoc publiczna ………………..… • wsparcie przedsiębiorcy na wolnym rynku, • reguły konkurencji adresowane do państwa. wybrane cytaty: „Przychody Państwa zależne są od warunków w jakich funkcjonują przedsiębiorcy” (kanclerz RFN), „Kapitał nie ma narodowości ale ma ulubione stolice” (v-ce premier rządu RP) Opracował: Piotr Skolud, Warszawa, dn. 13.03.2010 r.

2. I a. Pomoc publiczna – ogólnie • Wsparcie udzielane przedsiębiorstwu jest uznawane za pomoc publiczną w rozumieniu przepisów Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), o ile jednocześnie spełnione są następujące warunki:  • jest przyznawane przez Państwo lub pochodzi ze środków państwowych, • udzielane jest na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku, • ma charakter selektywny (uprzywilejowuje określone przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa albo produkcję określonych towarów), • grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję oraz wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi UE. • W przypadku, gdy którykolwiek z powyższych warunków nie jest spełniony, nie mamy do czynienia z pomocą publiczną w rozumieniu art. 87 ust. 1 TWE.

3. I. b. Pomoc publiczna – ogólnie • Organem decydującym o zgodności udzielanego wsparcia z prawem wspólnotowym jest wyłącznie Komisja Europejska. • Zgłoszeniu do Komisji Europejskiej podlega wszelki rodzaj wsparcia, jakiego na podstawie wniosków indywidualnych (pomoc indywidualna) lub programów pomocowych udzielają przedsiębiorcom organy państwowe i samorządowe. • Dopóki Komisja nie wyda zgody na udzielenie pomocy, nie może być ona przyznana. Wyjątek stanowi: 1) pomoc de minimis – czyli wsparcie jakie przedsiębiorca otrzymuje w ciągu trzech kolejnych lat – ograniczone do kwoty: • 200 tysięcy euro – wszystko, poza podstawową produkcją rolną, • 7,5 tysiąca euro – podstawowa produkcja rolna (bez przetwórstwa i wprowadzania do obrotu), 2) pomoc udzielana na podstawiewyłączeń grupowych.

4. II.a. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej • Cały szereg aktów normatywnych wydanych w latach 1989-2004 zawiera przepisy umożliwiające wskazanym podmiotom ubieganie się o różnego rodzaju pomoc finansową, w tym dotacje, ulgi, zwolnienia podatkowe, umorzenia należności, kredyty preferencyjne, koncesje, itp. Realizacja tej pomocy obciąża budżet Państwa lub tworzone w tym celu fundusze. Dla leśników dobrym przykładem mogą tu być m.in. przepisy ustawy o lasach (dotacje budżetowe, środki funduszu leśnego), o podatku leśnym (zwolnienia i ulgi) oraz ustawy Prawo ochrony środowiska (pomoc z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej). W świetle tych przepisów dla udzielających pomocy istotniejsze było osiągnięcie oczekiwanych efektów wspomaganego zadania niż prowadzenie szczegółowej analizy działalności prowadzonej przez wnioskodawcę (przy doborze potencjalnych beneficjentów pomocy kierowano się z reguły określoną listą podmiotów lub formą własności).

5. II. b. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej • Na przestrzeni lat 1991-2004 można był zaobserwować zmianę podejścia do problematyki pomocy udzielanej przedsiębiorcom. Wspomnieć tu należy m.in. o: • postanowieniach zawartego w 1991 r. układu stowarzyszeniowego z Unią Europejską (np. ochrona interesów niektórych przedsiębiorców i produktów za pomocą ceł, tworzenie stref ekonomicznych), • przepisach 2 ustaw, tj. z 30.06.2000 r. i 27.07.2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców(podstawowe warunki pomocy publicznej, tryb przygotowania projektów programów pomocowych, wzorów decyzji i umów mających obowiązywać po akcesji Polski do UE oraz ustalone w tych sprawach zadania Prezesa UOKiK), • przepisach ustawy z 12.05.2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (zagwarantowanie udziału samorządu województw w dystrybucji środków przeznaczanych na pomoc w danym regionie), • przeprowadzonym przeglądzie środków pomocy dla przedsiębiorców (zawartych w obowiązujących aktach prawnych) i obowiązku zgłoszenia przez kraj kandydujący tzw. „pomocy kontynuowanej”

6. II. c. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej • Po akcesji Polski do Unii Europejskiejprzy planowaniu pomocy dla przedsiębiorców(„kontynuowana” podlegała zgłoszeniu)obowiązują już w pełnitraktatowe reguły konkurencji. Spójność proceduralną w sprawach dotyczących pomocy państwa, zwanej dalej "pomocą publiczną" (spełniającej przesłanki określone art. 87 ust. 1 TWE), miały zapewnić przepisy ustawy z dn. 30.04.2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, regulujące m.in.: • postępowanie w sprawie przygotowania do notyfikacjiprojektów programów pomocowych, projektów pomocy indywidualnej oraz projektów pomocy indywidualnej na restrukturyzację; • zasady współpracy wskazanego organu Państwa z podmiotami opracowującymi programy pomocowe, podmiotami udzielającymi pomocy, podmiotami ubiegającymi się o pomoc oraz beneficjentami pomocy, w zakresie pomocy publicznej; • 3) zasady reprezentowania Polski przed Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem Pierwszej Instancji w sprawach z zakresu pomocy publicznej; • 4)   zasady i tryb zwrotu pomocy publicznej; • 5)   zasady monitorowania pomocy publicznej. • Ww. regulacja nie dotyczyła pomocy publicznej udzielanej w rolnictwie w rozumieniu art. 32 TWE!!!.

7. II. c. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej – cd. • Jak się okazało przepisy omawianej ustawy nie zabezpieczały należycie właściwej realizacji traktatowych reguł konkurencji, a poprawę sytuacji miało przynieść określenie podstaw prawnych poszczególnych rodzajów pomocy publicznej(klasyczna „nadregulacja” - przepisy UE zmieniane są często) oraz zasad postępowania w zakresie pomocy publicznej w sektorze rolnictwa. Z tego względu m.in. wprowadzono do obowiązującego krajowego porządku prawnego(ustawą z dnia 07.12.2006 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej i niektórych innych ustaw) kwestie proceduralne związane z udzielaniem pomocy publicznej w sektorach rolnictwa i rybołówstwa. Podjęto także kolejny przegląd pomocy udzielanej na podstawie przepisów krajowych, czego efektem – w interesującej nas sferze leśnictwa, było m.in. zobowiązanie do uwzględniania zasad pomocy publicznej przy: • pomocy udzielanej na zalesianie (zmiana art. 14 ust. 5 ustawy o lasach z dn. 14.01.2007 r.), • dysponowaniu środkami NFOŚiGW (ustawa z 20.11.2009 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw – nowy art. 400a ust. 2).

8. III. a. Pomoc publiczna – bardziej szczegółowo Prawo Unii Europejskiej - poza nielicznymi wyjątkami, wprowadza generalny zakaz udzielania pomocy publicznej. Wyjątki te wynikają wprost z samego prawa albo też są efektem decyzji Komisji Europejskiej dotyczących dopuszczalności określonego rodzaju pomocy. Celem regulacji w zakresie pomocy publicznejjest niedopuszczanie do zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym Wspólnoty. • Ustalone reguły postępowania stosowane są: • w odniesieniudo wszystkich podmiotów, które są zaangażowane w działalność gospodarczą, niezależnie od ich formy prawnej (także podmioty nie nastawione na zysk) i źródeł finansowania ich działalności. Zasadom tym podlegają takżepodmioty sektora publicznego prowadzące działalność gospodarczą, • niezależnie odformy udzielenia pomocy(sposób pośredni oraz bezpośredni). Dotyczy to także udzielania koncesji (monopol!!!), • pomoc udzielona niezgodnie z ww. zasadami, powinna zostaćuznana za niezgodną z regułami wspólnego rynku(pomoc niedozwolona),a tym samymwymagalny jest zwrot otrzymanej pomocy publicznej, • W postępowaniu dotyczącym pomocy publicznejdecyzje podejmowane są indywidualnie,stąd też we wnioskach w sprawie uznania pomocy jako dozwolonej nie należy powoływać się na pomoc już funkcjonującą. Przy sporządzaniu wniosków należy natomiast kierować się Wytycznymi Komisji Europejskiej

9. III. b. Pomoc publiczna – podstawowe zasady • Przyjęto, że zgodna z regułami wspólnego rynku jest: • pomoc o charakterze socjalnym dla indywidualnych konsumentów, pod warunkiem, że jest ona przyznana bez dyskryminacji ze względu na pochodzenie towaru, • pomoc w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia, • pomoc przyznawana dla pewnych regionów RFN szczególnie dotkniętych podziałem Niemiec, w zakresie niezbędnym do wyrównania strat gospodarczych spowodowanych przez ten podział. • Po uznaniu dopuszczalności przez Komisję Europejską zgodna z regułami wspólnego rynku może być: • pomoc przeznaczona na rozwój tych regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub w których występuje niedostateczne zatrudnienie, • pomoc przeznaczona na realizację projektów posiadających ogólnoeuropejskie znaczenie lub na zapobieżenie poważnym zakłóceniom w gospodarce któregokolwiek Państwa Członkowskiego, • pomoc przeznaczona na ułatwienie rozwoju pewnych form działalności lub pewnych regionów gospodarczych, jeżeli nie zmienia ona warunków wymiany w zakresie naruszającym wspólny interes, • pomoc przeznaczona na promocję kultury i dziedzictwa narodowego, jeśli nie zmienia ona warunków wymiany handlowej oraz konkurencji we Wspólnocie, w zakresie naruszającym wspólny interes, • inne rodzaje pomocy, które ustalone zostały decyzją Rady podjętą na wniosek Komisji większością kwalifikowaną.

10. III. c. Pomoc publiczna – bardziej szczegółowo • W Polsce przyjęto, ze przyznanie pomocy publicznej przedsiębiorcomjest dopuszczalne tylko w sytuacjach, które określa ustawa. • Programy pomocowe są aktami normatywnymi(ustawami albo rozporządzeniami), które określają zasady, warunki, formy oraz podstawy prawne przyznawania konkretnego wsparcia przedsiębiorcom. • Programy pomocowe zawierają podstawowe elementy dotyczące udzielania pomocy, m.in. przeznaczenie (np. na szkolenia, badania i rozwój, ochronę środowiska, zwiększanie zatrudnienia, restrukturyzacje) i formy (dotacja, rozłożenie na raty płatności podatku, gwarancja, poręczenie, itp.). Wskazują także organy udzielające wsparcia, warunki dopuszczalności pomocy (m.in. określenie jej maksymalnej wielkości - intensywności), czas trwania programu i jego beneficjentów. • Pomoc de minimis (charakteryzująca się ograniczeniem kwoty pomocy w ustalonym 3 letnim okresie) może być udzielana z wyłączeniem przypadków, gdy wysokość pomocy ustalana jest na podstawie ceny lub ilości produktów wprowadzonych na rynek.

11. IV a. Problemy z pomocą publiczną, o których … wspominają potencjalni beneficjenci pomocy to z reguły wynik przekonania, że instytucje państwowe wiedzą, kto powinien osiągnąć sukces i w związku z tym mają prawo ingerować w rozgrywki pomiędzy podmiotami, zabierając jednym i dając innym, tak aby do założonego stanu doprowadzić1). Z tego względu istotne jest aby: • ustalane warunki ubiegania się o pomoc precyzyjnie określały kryteria dotyczące działalności prowadzonej przez potencjalnych beneficjentów (prowadzenie badania pomocy), • dysponenci środków pomocowych podejmowali działania dla uzyskania pewności, czy oferowana pomoc zostanie zakwalifikowana jako pomoc dozwolona (wzory wniosków zawarte są w regulacjach UE dotyczących udzielania pomocy publicznej). Postępowanie to prowadzone jest przez Komisję Europejską, przy czym skierowanie wniosku do tego organu poprzedzone jest opinią krajowego organu właściwego w sprawach pomocy publicznej. 1) - cytat za: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości - Biuletyn Euro Info, wrzesień 2007r

12. IV b. Problemy z pomocą publiczną …

13. IV c. Problemy z pomocą publiczną… • Organy udzielające pomocy – w oparciu o wynik badania, mogą wystąpić odpowiednio do Prezesa UOKiK lub Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w celu ustalenia statusu notyfikacji projektowanej pomocy. Procedury w tym zakresie określa rozporządzenie Rady (WE) Nr 659/1999 z dnia 22.03.1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE. • Postępowanie związane z ustaleniem statusu notyfikacji wymaga podania wszelkich informacji służących wydaniu stosownej opinii przez organ krajowy oraz przeprowadzeniu przez Komisję Europejską badania zgłoszonej pomocy. • Opracowanie szczegółowej informacji musi być prowadzone z uwzględnienie obowiązujących wytycznych KE dotyczący udzielania danego rodzaju pomocy. • W odniesieniu do leśnictwa aktualnie mają zastosowanie „Wytyczne Wspólnoty w sprawie pomocy Państwa w sektorze rolnym i leśnym na lata 2007-2013”, które określają politykę Komisji Europejskiej w odniesieniu do dodatkowego wsparcia leśnictwa (opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE z dnia 27.12.2006 r.).

14. WYTYCZNE WSPÓLNOTY W SPRAWIE POMOCY PAŃSTWA W SEKTORZE ROLNYM I LEŚNYM NA LATA 2007–2013(2006/C 319/01) Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 319/1, dn. 27.12.2006 PL VII. POMOC DLA SEKTORA LEŚNEGO VII.C. Polityka dotycząca leśnictwa (175) W celu przyczynienia się do utrzymania i poprawy stanu lasów oraz wspierania ich ekologicznej, ochronnej i rekreacyjnej funkcji Komisja uzna pomoc państwa na pokrycie do 100 % poniższych kosztów kwalifikowanych za zgodną z art. 87 ust. 3 lit. c) Traktatu, jeżeli państwo członkowskie jest w stanie wykazać, że dane środki bezpośrednio przyczyniają się do zachowania lub przywrócenia ekologicznych, ochronnych i rekreacyjnych funkcji lasów, bioróżnorodności i zdrowego ekosystemu leśnego: a) sadzenie, oczyszczanie, trzebienie i wycinka drzew oraz innej roślinności w lasach, usuwanie leżących drzew, jak również naprawianie szkód w lasach powstałych w wyniku zanieczyszczenia powietrza, szkód spowodowanych przez zwierzęta, burz, pożarów, powodzi i podobnych zdarzeń oraz koszty planowania takich działań, jeżeli głównym celem takich środków jest przyczynianie się do zachowania lub przywrócenia ekosystemu leśnego i bioróżnorodności lub tradycyjnego krajobrazu. Jednak nie można przyznać pomocy na wycinkę, której głównym celem jest ekonomicznie opłacalne pozyskanie drewna lub na odnowę drzewostanu w miejscach, gdzie ścięte drzewa zostały zastąpione takimi samymi drzewami. b) utrzymanie i poprawa jakości gleby w lasach, oraz zapewnienie równomiernego i zdrowego wzrostu drzew. Środki mogą obejmować użyźnianie gleby i inne działania w celu zachowania jej naturalnej równowagi, zmniejszenie nadmiernego zagęszczenia roślinności i zapewnienie wystarczającej retencji wody oraz prawidłowego odwadniania. Pomoc może obejmować koszty planowania takich działań. Środki te nie mogą powodować zmniejszenie bioróżnorodności, wymywania substancji użyźniających, czy niekorzystnie wpływać na naturalne ekosystemy wodne, czy strefy ochronne ujęć wody.

15. Pomoc dla leśnictwa – teraz tylko w zgodzie z zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej – cz. I Sprawa pomocy publicznej dla sektora leśnego (leśnictwo i oparty na nim przemysł) stanowi przedmiot zainteresowania Unii Europejskiej, stąd też polityka każdego Państwa Członkowskiego w tym zakresie musi uwzględniać obowiązujące regulacje Wspólnotowe. W szczególności dotyczy to zapewnienia przejrzystości postępowania przy udzielaniu pomocy z zasobów państwowych oraz uniknięcia sytuacji, w których dochodziłoby do kolizji z obowiązującymi w UE regułami konkurencji. Aktualnie nie ma odrębnych przepisów wspólnotowych dla sektora leśnego, stąd też w zależności od zakładanych skutków gospodarczych pomocy państwa zastosowanie znaleźć mogą regulacje dotyczące ogółu sektorów, sektora handlu i produkcji przemysłowej, bądź rolnictwa. Zaznaczyć tu należy, że w rozumieniu art. 32 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) działalność rolnicza obejmuje także gospodarowanie żywym zasobem leśnym, łącznie z pozyskiwaniem i zbieraniem produktów lasu. W oparciu Wytyczne Komisja może uznać, za zgodną ze wspólnym rynkiem, nawet do 100 % pomoc państwa, o ile stosowane środki przyczynią się do zachowania lub przywrócenia ekologicznych, ochronnych i rekreacyjnych funkcji lasu, a wsparcie państwa będzie spójne z pomocą przyznawaną na leśnictwo w ramach polityki rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

16. Pomoc dla leśnictwa – teraz tylko w zgodzie z zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej – cz. II. Z dniem 12.01.2007 r. weszły w życie zmienione przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2006 r. Nr 245, poz. 1775), które mają zastosowanie przy udzielaniu przez państwo pomocy w rolnictwie w rozumieniu art. 32 TWE. Przepisy te określają m.in. procedury związane z przygotowaniem programów pomocowych do notyfikacji w Komisji Europejskiej, zasady i tryb zwrotu pomocy oraz zasady jej monitorowania. Dotyczy to również pomocy de minimis, która nie wymaga notyfikacji KE. Organem odpowiedzialnym za pomoc publiczną w sektorze rolnictwa jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Tym samym wszystkie projekty programów pomocowych, bez względu na to czy podlegają notyfikacji, czy też nie (pomoc de minimis), muszą być uzgadniane z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wprowadzone unormowania w zakresie pomocy dla leśnictwa odnoszą się zarówno do pozabudżetowego wsparcia zadań realizowanych przez Lasy Państwowe, jak i przeznaczania środków na wspieranie zadań w lasach i na gruntach nie stanowiących własności Skarbu Państwa. W świetle nowych przepisów o postępowaniu w sprawach pomocy publicznej podmioty udzielające pomocy dla leśnictwa muszą dokonać niezbędnych uzgodnień z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz przygotować projekty programów pomocowych do notyfikacji Komisji Europejskiej. Działania takie podejmą także Lasy Państwowe w uzgodnieniu z Ministerstwem Środowiska.

17. Procedury określone tym rozporządzeniem te dotyczą badania każdej pomocy, tj.: zarówno nowej, jak i kontynuowanej, zgodnej lub niezgodnej z postanowieniami TWE, a także środka niestanowiącego pomocy publicznej.

18. Informacje niezbędne dla ustalenia statusu notyfikacji można uzyskać od potencjalnych beneficjentów

19. Opinia do projektu programu Pomocowego opracowanego przez autora