ปัญหา ของมูลนิธิและสมาคม โดย ดร. อลงกต วรกี ผู้อำนวยการส่วนรักษาความสงบเรียบร้อย 2

1. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม โดย ดร. อลงกต วรกี ผู้อำนวยการส่วนรักษาความสงบเรียบร้อย 2 สำนักการสอบสวนและนิติการ กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย

2. สภาพทั่วไปและเหตุผล/ความสำคัญของปัญหาสภาพทั่วไปและเหตุผล/ความสำคัญของปัญหา มูลนิธิและสมาคมเป็นองค์กรนิติบุคคลที่จัดตั้งขึ้นภายใต้ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ 11,781 มูลนิธิ กรุงเทพมหานคร4,219 มูลนิธิ จังหวัดต่างๆ 7,562 มูลนิธิ 13,383 สมาคม กรุงเทพมหานคร 5,077 สมาคม จังหวัดต่างๆ 8,306 สมาคม ปัญหาการปฏิบัติตามข้อบังคับ การตีความข้อบังคับ ความขัดแย้งกันภายในมูลนิธิหรือสมาคมนั้น ๆ

3. สมาคม การรวมตัวของกลุ่มบุคคลเพื่อกระทำการใด ๆ เป็นการต่อเนื่อง ไม่ใช่ทำกันเพียงชั่วคราวแล้วเลิกไปเป็นแนวทางปฏิบัติต้องจดทะเบียนเป็นนิติบุคคล ข้อบังคับชื่อ วัตถุประสงค์ การเลิก สมาชิกสมาคม กรรมการสมาคม สถานที่ของสมาคม การประชุมของที่ประชุมใหญ่

4. มูลนิธิ ทรัพย์สินที่จัดสรรไว้เพื่อการกุศลสาธารณะ การศาสนา ศิลปะ วิทยาศาสตร์ วรรณคดี การศึกษา หรือเพื่อสาธารณประโยชน์อย่างอื่นโดยมิได้มุ่งหาประโยชน์มาแบ่งปันกัน และได้จดทะเบียนเพื่อดำเนินการตามวัตถุประสงค์ของมูลนิธินั้น ข้อบังคับ ชื่อ วัตถุประสงค์ ข้อบังคับ ผู้ตรวจสอบบัญชี การเลิก ที่ตั้งของสำนักงานมูลนิธิ กรรมการมูลนิธิและข้อบังคับแต่งตั้งกรรมการ การประชุมสามัญประจำปี รายงานการดำเนินกิจการของมูลนิธิ

5. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม มูลนิธิคือทรัพย์สินที่จัดสรรสำหรับการกุศลสาธารณะ การศาสนา ศิลปะ วิทยาศาสตร์ วรรณคดี การศึกษา หรือเพื่อสาธารณประโยชน์อย่างอื่น โดยมิได้มุ่งหาผลประโยชน์มาแบ่งปันกัน ทรัพย์สิน หมายความรวมทั้งทรัพย์และวัตถุไม่มีรูปร่าง ซึ่งอาจมีราคาและถือเอาได้มูลนิธิต้องมีทรัพย์สินเป็นกองทุนมีมูลค่าไม่ต่ำกว่า 500,000 บาท ถ้ามีทรัพย์สินอย่างอื่น จะต้องมีเงินสดไม่น้อยกว่า 250,000 บาท และรวมแล้วต้องมีมูลค่าไม่น้อยกว่า 500,000 บาท มูลนิธิขอลดหย่อนทุนทรัพย์เป็น 200,000 บาท ก็ให้เสนอเหตุผลเป็น ราย ๆ ไป สามารถใช้ราคาซื้อขายตามปกติกำหนดเป็นราคาประเมินได้

6. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม การถอดถอนกรรมการมูลนิธิ คำพิพากษาหรือคำสั่งศาลขอคุ้มครองชั่วคราว การเลิกมูลนิธิ คำพิพากษาหรือคำสั่งศาล นายทะเบียน พนักงานอัยการ หรือผู้มีส่วนได้เสียคนหนึ่งคนใดร้องขอต่อศาลเพราะเป็นอำนาจของศาล

7. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม การเรี่ยไรต้องมีใบอนุญาตทำการเรี่ยไรและใบอนุญาตผู้ที่ได้รับอนุญาตให้ทำการเรี่ยไรโดยหากกระทำผิดต้องระวางโทษปรับหรือจำคุกแต่ไม่มีผลต่อมูลนิธิหรือสมาคม การอนุญาตจัดตั้งมูลนิธิหรือสมาคมต้องไม่มีวัตถุประสงค์ขัดต่อกฎหมายหรือศีลธรรมอันดีหรือภยันตรายต่อความสงบสุขของประชาชนหรือความมั่นคงของรัฐตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ในวันและเวลาที่ขออนุญาต นายทะเบียนไม่รับจดทะเบียนกรรมการสมาคมหากกรรมการสมาคมมีฐานะหรือความประพฤติไม่เหมาะสมในการดำเนินการตามวัตถุประสงค์ของสมาคมแต่ต้องแจ้งเหตุผลที่ให้ทราบภายในหกสิบวันนับแต่วันที่ยื่นคำขอจดทะเบียน

8. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม นายทะเบียนไม่รับจดทะเบียนหากเอกสารไม่ครบถ้วนและหรือถูกต้องแต่ต้องแจ้งเหตุผลที่ให้ทราบภายในหกสิบวันนับแต่วันที่ยื่นคำขอจดทะเบียน ศาลเท่านั้นที่มีอำนาจสั่งเพิกถอนมติประชุมใหญ่ของมูลนิธิหรือสมาคม นายทะเบียนจึงไม่มีอำนาจชะลอการอนุญาตหรือไม่ดำเนินการตามคำขอจดทะเบียนตามพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ.2542หากศาลก็มิได้มีคำสั่งคุ้มครองชั่วคราว

9. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม การออกคำสั่งทางปกครองต้องแจ้งสิทธิและหน้าที่ให้ผู้นั้นที่จะถูกบังคับตามคำสั่งทางปกครองได้ทราบ เพื่อให้โอกาสผู้นั้นชี้แจงข้อเท็จจริงและแสดงเอกสารหลักฐานที่เกี่ยวข้องเพื่อป้องกันสิทธิของตนก่อน แล้วเจ้าหน้าที่ต้องพิจารณาว่าถูกต้องหรือไม่ เพื่อออกคำสั่งทางปกครอง หากคำสั่งนั้นมีผลกระทบสิทธิของผู้นั้น ก่อนออกคำสั่งเจ้าหน้าที่ต้องให้โอกาสผู้นั้นทราบข้อเท็จจริงที่เจ้าหน้าที่ใช้เป็นเหตุผลในการออกคำสั่งทางปกครองอย่างเพียงพอ เพื่อให้คู่กรณีได้โต้แย้งและแสดงพยานหลักฐานหักล้างข้อเท็จจริงอีกครั้งหนึ่ง เว้นแต่จะเป็นกรณีจำเป็นรีบด่วนว่าถ้าหากไม่ออกคำสั่งทางปกครองจะเกิดความเสียหายร้ายแรง

10. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม การประชุมใหญ่สามัญประจำปีของสมาคมไม่ได้กระทำตามข้อบังคับของสมาคมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ สมาคมจึงไม่สามารถนำมติการประชุมใหญ่สามัญประจำปีมายื่นขอจดทะเบียนเปลี่ยนแปลงกรรมการสมาคมได้นั้นนายทะเบียนต้องแจ้งให้สมาคมทราบและโต้แย้งก่อนการออกคำสั่งทางปกครองไม่รับจดทะเบียน นายทะเบียนมีอำนาจใช้ดุลพินิจโดยขอความเห็นเพื่อประกอบการพิจารณาอนุญาตเมื่อเห็นว่าข้อเท็จจริงยังไม่ชัดเจนเพียงพอ การนับวันดำรงตำแหน่งของคณะกรรมการสมาคมหากมิได้กำหนดไว้ในข้อบังคับสมาคมให้นับตั้งแต่วันที่นายทะเบียนจดทะเบียนให้ยกเว้นมีคำสั่งอื่น

11. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม การรอผลการพิจารณาคดีของศาลถือว่าเป็นการตรวจสอบข้อเท็จจริงอย่างหนึ่ง ดังนั้นนายทะเบียนสมาคมสามารถรอผลการพิจารณาคดีของศาล เพื่อนำผลการพิจารณาคดีมาประกอบการพิจารณาออกคำสั่งทางปกครองได้ แต่ระหว่างการฟ้องคดีนั้น หากศาลมิได้มีคำสั่งเป็นประการใด คำสั่งของทางปกครองจึงยังมีผลสมบูรณ์ แม้การกีฬาแห่งประเทศไทยมีอำนาจกำกับดูแลสมาคมกีฬาแห่งประเทศไทยตามพระราชบัญญัติการกีฬาแห่งประเทศไทย พ.ศ.2528แต่ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์นั้นการกีฬาแห่งประเทศไทยไม่มีสิทธิ์ดำเนินกิจกรรมใดๆ โดยไม่ได้รับความยินยอมจากคณะกรรมการบริหารของสมาคม

12. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม จังหวัดมีคำสั่งไม่อนุญาตจดทะเบียนจัดตั้งสมาคมได้เนื่องจากวัตถุประสงค์ของสมาคมขัดกับรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2550ซึงเป็นภยันตรายต่อความสงบสุขของประชาชน เมื่อศาลมีคำพิพากษาให้เพิกถอนการประชุมใหญ่สามัญประจำปี และให้เพิกถอนมติที่ประชุมแต่งตั้งกรรมการของสมาคมและคดีถึงที่สุดแล้ว นายทะเบียนสมาคมต้องมีคำสั่งเพิกถอนใบสำคัญการแต่งตั้งกรรมการสมาคมและสถานภาพการเป็นกรรมการสมาคมย่อมสิ้นสุดทันทีส่งผลให้คณะกรรมการสมาคมชุดก่อนมีอำนาจในการบริหารจัดการสมาคม

13. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม นายทะเบียนไม่มีอำนาจเพิกถอนสมาคมที่มีชื่อคล้ายหรือเหมือนหรือที่มีวัตถุประสงค์ตรงกันเพราะเป็นสมาคมที่ถูกต้องตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์เพราะนายทะเบียนมีอำนาจตรวจสอบว่าข้อบังคับของสมาคมไม่ขัดต่อกฎหมายหรือศีลธรรมอันดีของประชาชนหรือไม่เป็นภยันตรายต่อความสงบสุขของประชาชนและมีอำนาจตรวจสอบว่าผู้จะเป็นกรรมการของสมาคมนั้นมีฐานะและความประพฤติเหมาะสมหรือไม่เท่านั้น แม้การกีฬาแห่งประเทศไทยมีอำนาจตามพระราชบัญญัติการกีฬาแห่งประเทศไทย พ.ศ.2528 ในการอนุญาตหรือไม่อนุญาตให้สมาคมกีฬาใช้คำว่า แห่งประเทศไทยแต่นายทะเบียนสมาคมมีอำนาจเพียงแจ้งให้สมาคมแก้ไขชื่อให้ถูกต้องก่อนขอจดทะเบียนขอแต่งตั้งกรรมการสมาคมชุดใหม่

14. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม หากการประชุมใหญ่สามัญประจำปีของสมาคมไม่ชอบด้วยข้อบังคับการแก้ไขเพิ่มเติมข้อบังคับและการแต่งตั้งกรรมการขึ้นใหม่ทั้งชุดของสมาคมจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย นายทะเบียนสมาคมก็ไม่รับจดทะเบียนแต่งตั้งกรรมการสมาคมขึ้นใหม่ทั้งชุดและแก้ไขเพิ่มเติมข้อบังคับสมาคม ผู้อุทธรณ์คำสั่งทางปกครองต้องเป็นกรรมการและสมาชิกของสมาคม หากสมาคมมิได้ดำเนินกิจการตามวัตถุประสงค์ของสมาคมเป็นเวลาติดต่อกันตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไป นายทะเบียนสมาคมมีอำนาจออกคำสั่งถอนชื่อสมาคมออกจากทะเบียน

15. ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมปัญหาของมูลนิธิและสมาคม การออกคำสังทางปกครองของนายทะเบียนต้องปฎิบัติตามประมวลกฎหมายแพ่งและพานิชย์ คำวินิจฉัยของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ความเห็นของคณะกรรมการกฤษฎีกาและคำสั่งศาลเท่านั้นและถือว่ายุติแล้ว

16. ข้อสรุป ปัญหาของมูลนิธิและสมาคมคือปัญหาด้านความสับสน ความเข้าใจผิดด้านข้อบังคับและประมวลกฏหมาย มาจากเจ้าพนักงานที่เกี่ยวข้องรวมถึงมูลนิธิและสมาคมไม่มีความรู้และความเชี่ยวชาญทางกฎหมาย ปัญหายังมาจากจำนวนเจ้าพนักงานมีน้อยกว่าจำนวนมูลนิธิและสมาคมที่ยื่นคำร้องและที่ร้องเรียนแต่เจ้าพนักงานต้องปฎิบัติหน้าที่ตามพระราชบัญญัติวิธีปฏิบัติราชการทางการปกครอง พ.ศ. 2539 ปัญหามาจากผลประโยชน์ภายในมูลนิธิและสมาคมและการแยกไม่ออกระหว่างกฎหมายปกครองกับกฎหมายเอกชน

17. ข้อเสนอแนะ เพิ่มพูนความรู้และความเชี่ยวชาญทางกฎหมายแก่เจ้าพนักงานที่เกี่ยวข้องรวมถึงมูลนิธิและสมาคม เพิ่มจำนวนเจ้าพนักงานให้สอดคล้องกับจำนวนมูลนิธิและสมาคมที่ยื่นคำร้องและที่ร้องเรียนเพื่อให้สามารถปฎิบัติหน้าที่ตามพระราชบัญญัติวิธีปฏิบัติราชการทางการปกครอง พ.ศ. 2539 สร้างระบบธรรมมาภิบาลในอุดมการณ์ของมูลนิธิและสมาคม