8.Grup MAKALE SUNUMU

1. BTÖ416 : İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Ders Asistanı: Arş. Gör. Sinan KESKİN 8.Grup MAKALE SUNUMU HAZIRLAYANLAR; Onurcan PALABIYIK Omeed KADHİM Çağrı TUNCAY Erdem ONAN Ceyhun YAKUT Ufuk ÖZKAR Nurullah AVCI

2. Makale 1- • Hacettepe üniversitesinin kütüphane web sitesi kullanılabilirlik çalışması (Usabilitytesting of hacettepeuniversitylibrary web site)

3. Çalışmanın Amaçları • Bu çalışmada Hacettepe Üniversitesi kütüphane web sitesinin kullanılabilirlik sorunlarının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. • Durum çalışması olarak desenlenen çalışmada 9 katılımcı yer almıştır. Bu katılımcılar; • Lisans Öğrencileri • Lisansüstü Öğrencileri • Akademik personel arasından seçilmiştir. Katılımcılar Kımlerdır

4. Kullanıcılardan Beklenenler • Katılımcılardan Hacettepe Üniversitesi kütüphanesi web sitesi aracılığıyla gerçekleştirecekleri 9 adet görev içeren kullanılabilirlik testi yapılmıştır. • Test sonunda katılımcılardan web sitesi ile ilgili görüş alınmıştır. • Katılımcıların demografik bilgileri de toplanmıştır.

5. Süreç sonunda; • Veriler analiz edilerek kullanılabilirlik sorunları ortaya koyulmuş ve bu sorunlara çözüm önerileri üretilmiştir. • Calışma sonucunun var olan kutuphane web sitesinin ve benzer universite kutuphaneleri web sitelerinin geliştirilmesi tasarımından sorumlu olan kişilere yol gostermesi ve yeni bir kullanılabilirlik calışması yapılması acısından onemli olabileceği soylenebilir.

6. Yazılım tasarımı ve geliştirme çalışmalarında kullanılabilirlik • Kullanılabilirlik testlerinin hedefleri için; • İnsan hatalarını belirlemek • Etkileşim kaybını ve karışıklığa neden olabilecek kullanıcı arayüzündeki problemleri saptamak • Eğitim zamanını azaltma • Performansı, etkililiği ve kullanıcı memnuniyetini arttırma da bu testlerin hedefleri arasındadır. (Norman &Panizzi, 2006)

7. Web sitelerini nasıl etkili test edebiliriz? • Çevrimiçi tarama • Odak grup, • Personel analizi • Kullanılabilirlik testleri gibi birçok yöntem kullanılabilir. (Augusitne &Greene,2002)

8. Kullanılabilirlik Testlerinin değerlendirme süreçlerine katıkısı • Web sitesinin kullanım problemleri belirlenebilir. • Site tasarımı kullanıcı merkezli olarak düzenlenebilir. (Rubin,1994) • Kullanıcıların web sitesini daha kolay benimsemelerini sağlayabilir. • Web sitesinden daha fazla yararlanmaları, memnun kalmalarını sağlamak adına önemlidir.

9. Araştırma Problemleri • 1- Kütüphane web sitesinde kullanıcıların tasarım açısından karşılaştıkları sorunlar nelerdir? • 2- Kütüphane web sitesinde kullanıcıların menüler açısından karşılaştıkları sorunlar nelerdir ?

10. 3- Kütüphane web sitesinde kullanıcıların içerik bağlantıları açısından karşılaştıkları sorunlar nelerdir? • 4- Kullanıcıların kütüphane web sitesini kullanım amaçları nelerdir?

11. Katılımcılar

12. Veri toplama • Kullanılabilirlik sorunlarının belirlenebilmesi için kullanıcılar için web sitesinde yapılabilecek işlemlerden 9 adet görev hazırlanmıştır. • Site içerisinde olabildiğince farklı menü kullanımı sağlayan görevler olmalarına dikkat edilmiştir. • 6 katılımcı kendi kullandığı bilgisayarlarda verilen görevi gerçekleştirmiş

13. 2 katılımcı ODTÜ İnsan Bilgisayar Etkileşimi Laboratuvarında, • 1 katılımcı da akıllı telefonu ile uygulamaları gerçekleştirmiştir. • Katılımcılara öncelikle ortamı ve araştırmanın amacını anlatan oryantason metni okunmuştur. • Bu sürece ek olarak İBE laboratuvarındaki katılmcılara göz takip cihazının veri toplayabilmesi için kalibrasyon işlemi yapılmıştır.

14. Görev listesindeki görevler katılımcılara farklı sıralarda okunarak bunları gerçekleştirmeleri istenmiştir. • Bu süre zarfında katılımcılardan sesli düşünmeleri istenmiş ve süreç kamera ya da ses kayıt cihazıyla takip edilmiştir. • Ses kayıt cihazının kullanıldığı durumlarda gerçekleştirilen eylemler gözlenip not alınmıştır.

15. Demografik bilgiler anketi ve yarı yapılandırılmış görüşme formu araştırmacılar tarafından uygulanmıştır. • Demografik bilgileri belirlemek için yaş, cinsiyet, bilgisayar kullanım süreleri, eğitimleri,bölümleri, kütüphane web sitelerini kullanma/kullanmama durumlarına ilişkin anket uygulanmıştır.

16. Veri analizi • İBE laboratuvarlarında yapılan uygulamarda elde edilen veriler Tobii Studio 2.5 programında incelenmiştir. Bu uygulamara ait sayısal veriler tablolaştırılmış ve ekran görüntülerinin çıktıları alınmıştır. • Demografik bilgi anketi ve görüşme sorularından elde edilen veriler tasnif edilerek analiz edilmiştir. • Katılımcılardan gerçekleştirmeleri beklenen görevler tamamlanma süreleri ile katılımcıların gerçekleştirdikleri eylemler tablolaştırılmıştır

17. Bulgular

19. Katılımcıların tamamı kütüphane çalışma saatlerini öğrenme, kütüphane web sitesi üzerinden e- veri tabanlarına erişim ve kütüphane web sitesinden engelli kullanıcılar için verilen hizmete erişimle ilgili görevleri başarıyla tamamlamıştır.

20. Katılımcıların hiç biri kütüphane tanıtım broşürüne ulaşma ile ilgili olan Görev 3 ü başaramamıştır ve ortalama olarak 126, 4 sn bu görev üzerinde çalışmışlardır. Burada en çok dikkati çeken unsur tanıtım broşürünü "Kütüphane hakkında" bölümlerinde aramaları olmuştur.

21. Katılımcılardan 4 ü "Belge sağlama formu" nun bulunması ile ilgili olan görev 4 ü ilk denemelerinde başarıyla tamamlamışlarken katılımcılardan 1 i görevi tamamlayamamıştır. Atıf İndekslerde (web of science) Hacettepe Üniversitesinin yayınlarının sayısal verilerine kütüphane web sitesinden ulaşma ile ilgili görev 5'i yine katılımcılardan biri tamamlayamamıştır.

22. Kütüphane web sitesinde katalog tarama ile ilgili görev 6 yı bir kişi tamamlayamamıştır. Kütüphane yerleşkesi dışından e- kaynaklara erişmek için yapılması gerekenlerin istendiği görev 7 yi 2 kişi tamamlayamamıştır.

23. Siteden kitap ödünç verme ile ilgili görevi sadece 2 katılımcı tamamlayabilmiştir. Diğer 7 katılımcı ise bu görevi tamamlayamayacaklarını belirtmiştir.

24. Görüşmelerden elde edilen veriler • Tasarım Boyutu • Menü Yerleşimi ve Menü-İçerik Uyumu • İçerik Bağlantıları • Kullanım Amaçları

25. Tasarım boyutu • Kullanılan yazı boyutunun küçük olması • ekranda girilen bilgilerin dar bir alana sığdırılmış olması • ana sayfanın boş olduğu vurgulanmıştır.

26. Kullanıcı görüşleri • Katılımcı 5 "Özellikle yazılar çok küçük ve sıkışık onlar biraz şey yapılabilir büyütülebilir daha çarpıcı hale gelebilir." • Katılımcı 1 "Ana sayfa çok boş. Biraz daha direk ulaşılması gereken şeyleri oraya yerleştirip dikkat çekici öğeler verebilirler."

27. Bunların dışında katılımcılar hızlı ulaşılması gereken yerlerin ana sayfada bulunmasının erişilebilirlik açısından daha faydalı olacağını, ana sayfa ve diğer saylara arasında gezinmeye yardımcı bağlantıların kullanıcılar tarafından alışılagelmiş yerde olursa sayfada gezinmenin daha rahat olacağını ifade etmişlerdir.

28. Bunlarla ilgili olarak Katılımcı 2 görüşünü "alışılagelmiş link sıralaması biraz karışık olmuş. Görsel, renkler vs de çok sıkıntı yok." şeklinde ve Katılımcı 3 görüşünü "öncelikle bence kütüphanede yapılacak uygulamaların direk ana sayfa üzerinden belirtilmesi lazım..." şeklinde belirtmiştir. • İki katılımcı kütüphane web sitesi tasarımında bir sorun olmadığını belirtirken tüm katılımcılar görsel tasarım unsurlarından renk uyumunda bir sorun olmadığını belirtmiştir.

29. Menü Yerleşimi ve Menü-İçerik Uyumu • 3 katılımcı menülerde bir problem olmadığını söylemesine karşın 6 katılımcı menülerin kullanıcıyı yönlendirmede zayıf kaldığını düşünmektedir. 6 katılımcıdan 3'ü menü ve alt menülerin birbiriyle uyumlu olmadığını, menüler yardımıyla ulaştıkları sayfalarda var olan içeriklerin menüleri yansıtmadığını belirtmiştir.

30. Bununla ilgili olarak Katılımcı 1 görüşünü "aradığım şeyleri yani olabileceğini düşündüğüm başlıklar altında bulamadım. O başlık altında olacağını düşünüyordum ama o başlık altında her şeyi kontrol ettiğimde bulamadım" şeklinde belirtmiştir. Aynı katılımcı "Mesela broşür! tanıtım broşürünü söylemiştiniz bana oradaki sol taraftaki menülerde sadece kütüphane hakkında olan bölümde olması gerekiyordu ve orda yoktu. Broşür ile ilgili bir alt başlık yoktu menüde."şeklinde görüşünü belirtmiştir.

31. Katılımcı 4 ise bu konuda "Menüler yeterince açık değildi." derken Katılımcı 6 ise "Neyi nerde bulacağımı bilemiyorum. Yönlendirmeler çok yetersiz" demiştir. • Görüşme verileri katılımcıların menü ve alt menülerin kullanışlı olmadığını düşündüğünü göstermektedir.

32. İçerik Bağlantıları • Katılımcıların hepsi kütüphane web sitesinin ana sayfasına dönüşte problem yaşadığını belirtmiştir. • Katılımcılar ana sayfaya dönmek için sol üstte bulunan "Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri" logosuna tıklamış ve üniversitenin ana sayfasına yönlendirildiklerini belirtmişlerdir. Ana sayfaya dönüş butonu sağ tarafta renkli bar üzerinde küçük puntolarla yazıldığı için bir çoğu butonu göremediğini belirtmiştir.

33. Kullanım Amaçları • Görüşmelerde kütüphane web sitesini kaynaklara ulaşmak için kullandıklarını bunun dışında veri tabanına ulaşmak için tercih etmediklerini belirtmişlerdir. • Katılımcı 9 bununla ilgili olarak;

34. "Yani ihtiyaç katalog tarama ve o kataloga nasıl ulaşacağımı bana gösterme konusunda gayet iyi, başarılı buluyorum. Yerini, işte hangi kütüphanede olduğunu gösteriyor ama elektronik kaynaklara ulaşım konusunda hala zorluk çekiyorum. Yani o kaynaklara nasıl ulaşabileceğimi ve o kaynaklarla ilgili alt bilgilere ulaşmakta biraz zorlanıyorum. Elektronik kaynaklar kısmı zor ama katalog tarama kısmı ve belge sağlama kısmı gayet iyi. Diğer elektronik kaynaklar kısmı oldukça zayıf" şeklinde görüşünü belirtmiştir.

35. Katılımcı 1 “Onu şöyle söyleyeyim ben daha önce kütüphane web sitesini çok sık olarak kullanmıyordum. Başka tarama motorları üzerinden ya da direk kaynaklara erişimle karşılıyordum. Kullanmadığım için belki de şimdiye kadar farkında değildim” diyerek genel durumu özetlemiştir.

36. Göz Takip (Eye-Tracking) Programından Elde Edilen Veriler • Göz takip programından ilgi alanları, ilgi alanlarına ilk odaklanma süreleri ve ısı haritaları ile ilgili veriler elde edilmiştir. • Bu verilere göre katılımcılar ana sayfada menüler ve sayfa içeriğine daha çok odaklanmışlardır. • İlgi alanlarına ilk odaklanma surelerine göre katılımcıların içerik bölümündeki alt bölümlerden E-kaynaklar ve Güncel bölümlerindeki ilk odaklanma sureleri diğer alt bölümlerden daha uzundur.

37. Isı haritasına göre ise katılımcılar ağırlıklı olarak “Menü”, “Hızlı Arama” ve “içerik” bölümlerinden özellikle e-kaynaklar ve güncel alt bölümlerine odaklanmışlardır. Katılımcılar, “Kısayollar” bölümündeki arama bağlantısına nerdeyse hiç odaklanmadan, hızlı arama bölümüne yoğunlaşmışlardır. “Hızlı Arama” seçeneği ile “Arama” bağlantısının aynı bölgede olması katılımcıların “Hızlı Arama” seçeneğini kullanımını azaltmıştır.

38. sonuç • Bulgulara göre katılımcıların kütüphane web sitesinde tasarım acısından karşılaştıkları sorunlar; • Site genelinde kullanılan yazı boyutunun küçük olması, • Ana sayfa tasarımında bilgilerin dar bir alana sığdırılmış olmasının ana sayfanın boş görünmesine sebep olması, • Site tasarımında dikkat çekici unsurların eksikliği, • Hızlı bir şekilde ulaşılması gereken yerlerin ana sayfa ile bağlantısının olmaması, • Sayfada gezinmeye yardımcı bağlantıların kullanıcı acısından alışılagelmiş yerde olmamasıdır.

39. Katılımcıların menüler acısından karşılaştıkları sorunlar ise menü ve alt menülerin birbiriyle uyumsuz olması ve menü sıralamasının kullanıcıyı yeterince yönlendirmemesidir. • Kütüphane web sitesinde içerik bağlantıları acısından saptanan sorunlar; ana sayfa ile diğer sayfalar arasındaki geçişi sağlayan bağlantıların kullanıcılar tarafından fark edilememesi ve kullanıcıların ana sayfaya dönüşte zorlanmasıdır.

40. Son olarak kullanıcıların kütüphane web sitesini kullanım amaçları daha çok katalog tarama ve e-kaynaklara ulaşma için yapılan işlemler içindir. Kullanım amaçları acısından karşılaştıkları sorunlar “Elektronik Kaynaklar” bölümüyle ilgilidir.

41. Genel olarak katılımcıların çoğu kütüphane web sitesini kullanışlılık acısından zayıf bulmuşlardır. Katılımcılar karşılaştıkları sorunların giderilmesi için çeşitli öneriler getirmişlerdir.

42. Kullanılabilirlik Sorunlarına Çözüm Önerileri • Kullanıcıların kütüphane ile ilgili bilgilere daha hızlı ulaşması için “Kütüphane Hakkında” bolumu menü yerle_iminde daha üst sırada yer alabilir. • Kütüphane hakkında sayfasında yer alan alt başlık ya da bölümler daha anlamlı bir şekilde isimlendirilerek kullanıcıyı yönlendirmeye yardımcı olabilir.

43. Kütüphane ile ilgili tanıtıcı bilgiler (tanıtım broşürü vs.) “Kütüphane Hakkında” bölümünde bir alt bölüm olarak sunulabilir. • İstenilen bilgiye daha kolay ve hızlı ulaşılabilmesi ve böylece kullanıcı dostu bir ara yüz oluşturmak için menülerin üzerine gelindiğinde içeriğini gösteren alt menü açılabilir. Bunun dışında menü isimleri kullanıcıyı yönlendirecek şekilde; kullanıcıya o menünün hangi alt bölümleri olabileceği hakkında bilgi vermelidir.

44. Kütüphanenin kampus dışından kullanımı ve e-kaynaklara kampus dışından erişim ile ilgili bilgiler ayrı başlıklar altında ve birbirine karıştırılmayacak şekilde sunulmasıyla düzenlenebilir. Bu bilgiler için ayrı bir menü düzenlenebilir ya da “Kütüphane Hakkında” bölümüne bu bilgileri içeren bir alt bölüm eklenebilir.

45. Kullanılabilirlik testinden elde elden bulgulara göre “Belge Sağlama” menüsü kullanıcının dikkatini çekecek bir şekilde ana menüye yerleştirilmelidir. • “E-kaynaklar” sayfasında bulunan alt bölümlerin kullanıcıyı yönlendirecek ve içeriklerinin ne oldu_u konusunda ipucu verecek şekilde tasarlanabilir. Ayrıca, E-veritabanlarını alfabetik liste halinde vermek yerine alfa nümerik olarak sayfalara ayrılabilir böylece kullanıcı aradığı veritabanını ilk harfine göre tıklayarak daha kolay ulaşabilir.

46. Kütüphane web sayfasında engelli kullanıcılar için verilen hizmet ile ilgili bilgi anlamlı bir şekilde bir menü altına yerleştirilebilir.

47. Makale 2- • Bir Bölüm Web Sitesinin Otantik Görevler ve Göz İzleme Yöntemi Aracılığıyla Kullanılabilirlik Değerlendirmesi • EvaluatingtheUsability of a Departmental Web Site byAuthenticTasksandEyeTrackingMethod

48. Bir Bölüm Web Sitesinin Otantik Görevler ve Göz İzleme Yöntemi Aracılığıyla Kullanılabilirlik Değerlendirmesi

49. Bu projenin amacI • Eğitsel arayüz olarak ele alınan bir bölüm web sitesinin kullanılabilirliğinin farklı kullanılabilirlik yöntemleri ile test edilmesi ve mevcut kullanılabilirlik sorunlarının belirlenerek bunların çözümüne yönelik öneriler getirilmesidir. • Ayrıca çalışmada eğitsel bir arayüz değerlendirilmesi yapılırken katılımcı-tabanlı tasarımda farklı yöntemlerle veri toplanarak bulguların desteklenmesi ve zenginleştirilmesi amaçlanmıştır.

50. Araştırma ekibi • ilgili bölümün lisans düzeyindeki 4 öğrencisi • ilgili bölümde lisansüstü öğrenim gören ve/veya çalışan 4’ü araştırma görevlisi • 1’i öğretim üyesi olan 5 akademisyen Olmak üzere toplamda 9 kişilik bir çalışma grubu araştırma sürecine katılmıştır