TRUY CẬP MỞ VÀ TẠP CHÍ KHOA HỌC VIỆT NAM TRỰC TUYẾN ( VJOL )

1. TRUYCẬPMỞVÀTẠPCHÍKHOAHỌCVIỆT NAM TRỰCTUYẾN (VJOL) CAO MINH KIỂM PhóCụctrưởngCụcThông tin KH&CNQuốcgia PhúQuốc, ngày 26/10/2012

2. Nội dung Truycậpmởlàgì Vàitròcủatruycậpmở Hiệntrạngtruycậpmở TạpchíKHViệt Nam trựctuyến

3. Môhìnhxuấtbảntạpchíkhoahọctruyềnthống • Môhìnhnhàxuấtbảnthanhtoán: • Cácnhànghiêncứu/tácgiảnộpbàichoNXB=> chuyểngiaoquyềnxuấtbản (bảnquyền) chonhàXB • Nhàxuấtbảnbỏkinhphíduyệtbài, biêntập, xuấtbảnvàpháthành • Thu hồi chi phíthông qua bánquyềntruycậpđếnnội dung (bántạpchítrêngiấyhoặctạpchíđiệntử) • Bùđắpmộtphần chi phíbằngthuphítừtácgiả

4. Vấnđềvớixuấtbảntruyềnthống • Vấnđềngânsáchbổ sung củathưviện: • Giácảtạpchítăngliêntục => khókhăn • TA = Toll Access (NXBgiữbảnquyềndẫnđếnhạnchếquyềntruycập) • Truycậpphảitrảtiền: • Thuêbao (subsciption) • Thanhtoántheolượtxem (Pay-per-view) • Nhà NC phảithanhtoánmộtphần chi phíxuấtbản

5. Truycậpmởlàgì • Tàiliệutruycậpmở (Open access literature) lànhữngtàiliệusố, trựctuyến, khôngcónhữnghạnchếvềbảnquyềnvàcấpphép • Truycậpmởloạibỏnhữngtrởngạivềgiácả (nhưđặtmua, phílixăng, phíxemtàiliệu,…) vàtrởngạivềcấpphép (bảnquyềnvàhạnchếvề li xăng. • ĐịnhnghĩacủaThưviệnCôngcộngvềkhoahọc ( PLoS – Public Library of Science): • Cóđượcmộtcáchmiễnphívàsửdụngkhônghạnchế

6. Sángkiến Budapest về OA “Truycậpmởđếncáctạpchíđượcbìnhduyệtlàmụcđích. Truycậpmởđếncáctạpchíđượcbìnhduyệtlàmụcđích. Tựlưutrữ (1) vàmộtthếhệmớinhữngtạpchítruycậpmở (2) lànhững con đườngđểđạtđượcmụcđíchnày” “Open Access to peer-reviewed journal literature is the goal. Open Access to peer-reviewed journal literature is the goal. Self-archiving (I.) and a new generation of open-access journals (II.) are the ways to attain this goal (Budapest Open Access Initiative 2002).”

7. Tàiliệutruycậpmở Tàiliệutruycậpmởlàtươngđươngvớitàiliệuhọcthuậtxuấtbảnthôngthườngvềkhíacạnhbảnquyền, bìnhduyệt, in ấn, chấtlượng, uytín, sựthăngtiếnnghềnghiệp, địnhchỉsố,… Sựkhácbiệtlớnnhấtlà Chi phíđểcóđượckhôngphải do ngườiđọcthanhtoán/gánhchịuvìthếkhôngcóràocảnvềtruycập

8. Vấnđềpháplý • Cơsởpháplýchủyếulàsựnhậnthứccủangườigiữbảnquyềnhoặcsựhếthạnbảnquyền • NgườigiữbảnquyềnchophépsửdụngGiấyphépCộngđồngsángtạo (Creative Common Licence) • Tácgiảgiữbảnquyềnđốivớitácphẩm • Nhàxuấtbảntàitrợkhôngđộcquyềnđểxuấtbản • Cho phépphânphốilại, tạisửdụng, tạorasảnphẩmpháisinh (đưavàobàigiảng, CSDL,…)

9. Hai con đườngcủatruycậpmở • Ngườiphânbiệt 2 cáchthứctruycậpmở: • “Đườngvàng” (golden road): Tạpchíchophéptruycậpmiễnphíđếnnội dung củatạpchí • BioMed Central; • PloS (Public Library of Sciences) • ”Đườngxanh” (green road): Tựlưutrữ (OA self-archiving) • Tácgiảcungcấptruycậpmiễnphíđếnbàibáocủamình qua cácbảnđiệntử

10. Truycậpmởkhôngcónghĩalàkhôngcó chi phíxuấtbản • Tạpchítruycậpmởcóđóngphí (Fee-based open-access journals) • Tácgiảthanhtoán • Thanhtoáncóthể: • theobài (TD: BMC journals or PLoS ONE) • Theo bảnthảo (TD: Atmospheric Chemistry and Physics) • Theo tácgiả (Peer). • Tạpchítruycậpmởkhôngphí (No-fee open-access journals) • Đượctàitrợtrựctiếphoặcgiántiếpbởiviện NC, trườngđạihọc, phòngthínghiệm,…S • Đượcbùlỗbởithunhậptừnhữngsảnphẩmkhôngtruycậpmở • Thu nhậptừquảngcáo, dịchvụliênquan, phíthànhviên,… • Tìnhnguyện

11. Chấtlượngcủatàiliệutruycậpmở Tàiliệutruycậpmởkhôngcónghĩalàchấtlượngkhôngđượckiểmsoát HầuhếttạpchíTruycậpmởcóquytrìnhbìnhduyệt (Peer review) nhưcáctạpchíthươngmạikhác

12. Haihìnhthứctruycậpmở • Tạpchítruycậpmở (OA Journals) • Tạpchísẽthựchiệnviệcbìnhduyệt, biêntập, xuấtbản • BộsưutậplưutrữTruycậpmởcủađơnvị (Institutional Repository): • Do đơnvịtựđảmbảokinhphí

13. Lợiíchcủatruycậpmở • Truycậpkhônghạnchếtớicáctàiliệunghiêncứuquốctếvàtrongnước • Nângcaomứcđộphổbiếncủacáccôngtrìnhnghiêncứuquốctếvàtrongnước • Tăngkhảnăngtìmthấybàiviếttrêncáccôngcụtìm tin (Google) • Khuyếnkhích chia sẻkếtquảnghiêncứu • Khuyếnkhíchsựthamgiacủacácbênliênquan: • nhàhoạchđịnhchínhsách, • nhànghiêncứu, • côngchúng, • v.v.

14. Phầnmềmnguồnmởdùngchoxuấtbản OA • Cácphầnmềmnguồnmởsửdụngmiễnphívàtùybiếntheonhucầungườidùng • Tạolậpcácbộsưutậplưutrữcủatổchức • DSpace, Eprints, Fedora. • Xuấtbảntạpchí OA • Open Journal Systems (OJS) http://pkp.sfu.ca/?q=ojs • Drupal http://drupal.org/project/ejournal • HyperJournalhttp://www.hjournal.org/ • Scholarly Exchange http://www.scholarlyexchange.org/

15. Hiệntrạngtruycậpmở • Đến 5/2012: • Có 327 tổchức, đơnvị ở 44 nước/vùnglãnhthổquyđịnhbắtbuộcđảmbảo OA • 148 đơnvị/cơquan (institutional mandates) • 52 nhàtàitrợ (funder mandates) • 2.915 sưutậplưutrữcơquan ở 98 nước/vùnglãnhthổ • 7.785 Tạpchítruycậpmở ở 118 nước/vùnglãnhthổ • 866 làTCđược ISI xửlý • khôngphảitấtcảTCtruycậpmởcócơchếbìnhduyệt • 806.032 bàibáotruycậpmở (Nguồn: Leo Cheung. Springer SEA Roadshow 2012, Hanoi, June 21, 2012)

16. BioMed Central - thídụvềNhàxuấtbảntạpchítruycậpmở (Nguồn: Leo Cheung. Springer SEA Roadshow 2012, Hanoi, June 21, 2012) • BioMed Central: • Nhàxuấtbảnlớnnhấttạpchítruycậpmởcóbìnhduyệt • Năm 2000 côngbốtạpchítruycậpmởđầutiên • Năm 2006 côngbố Chemistry Central • Năm 2008 trởithànhmộtphầncủa Springer • Hiệnxuấtbản >230 đầutênTCtruycậpmở, trongđócó 125 đầutênđược Thomson Reuters (ISI) chọnxửlý • 101 đầutênđượcgánchỉsốtácđộng (IF) • Xuấtbảntrên 125 nghìnbàibáocóbìnhduyệt (baogồmcả Chemistry Central vàSpringerOpen)

17. ThídụvềsốtạpchícủaBioMed Central được ISI cấp IF (Nguồn: Leo Cheung. Springer SEA Roadshow 2012, Hanoi, June 21, 2012)

18. Sốbàibáotruycậpmởgiaiđoạn 2000-2010 (Nguồn: Leo Cheung. Springer SEA Roadshow 2012, Hanoi, June 21, 2012)

19. HiệuquảTruycậpmở

20. TạpchíKHtruycậpmởtạicácnướcđangpháttriển Dự án JOL (Journals Online) được Chươngtrìnhtăngcườngnguồnlựcthông tin nghiêncứu (PERii)/MạngẤnphẩmThông tin KhoahọcQuốctế (INASP) khởi xướng Nềntảngphầnmềmnguồnmở Open Journal Systems (OJS) / Public Knowledge Project (PKP) Thúcđẩyphổbiến tri thứckhoahọctạicácnướcpháttriển

21. Tạp chí khoa học trực tuyến (JOLs) African Journals Online (AJOL) Bangladesh Journals Online (BanglaJOL) Latin America Journals Online (LAMJOL) Mongolia Journals Online (MongliaJOL) Nepal Journals Online (NepJOL) Philippines Journals Online (PhilJOL) Sri Lanka Journals Online (SLJOL) Vietnam Journals Online (VJOL)

22. AJOL African Journal Online (www.ajol.info) 22 nướcthamgia 433 tạpchí 75.153 bàitómtắt, 67.044 bàitoànvăn Trên 2,5 triệulượttruycậpnăm 2011, 6 triệulượt download. Trên 100 tạpchí Open Access (cáctạpchíthànhviênápdụnghìnhthứcxuấtbảntrựctuyến: nộpbài, duyệtbài, biêntập, xuấtbản)

23. TẠPCHÍKHOAHỌCVIỆT NAM TRỰCTUYẾN - VJOL • VJOL = Vietnam Journals Online • Là mộtcơsởdữliệuvề một số tạpchíkhoahọcViệt Nam tự nguyện tham gia chia sẻ dữ liệu một cách trựctuyếntrênmạng Internet • VJOL được coi là một website tổng hợp một số tạp chí KH&CN • VJOLhiện nay do CụcThông tin KH&CNQuốcgia – BộKhoahọcvàcôngnghệquảntrịvàduytrì. • Địachỉ Internet: http://www.vjol.info.vn/

24. MụcđíchcủaVJOL ThúcđẩyxuấtbảntrựctuyếncácấnphẩmkhoahọcViệt Nam Tăngcườngkhảnăngtruycậpcủabạnđọctrongnướcvànướcngoàiđếncáctạp chí khoa học Việt Nam cũng như các công trình nghiên cứu QuảngbánềnhọcthuậtcủaViệt Nam chocộngđồngquốctế

25. QuátrìnhpháttriểnVJOL • Khởiđộngtừtháng 6/2006 bởiINASP • Hai cơ quan chủ trì DA: • Viện KH&CN Việt Nam • Viện KHXH Việt Nam • Chínhthứckhaitrươngngày 26/9/2007 tại Thư viện Quốc gia VN • Từ giữa 2008 chủ trì việc duy trì và phát triển VJOL được giao cho NACESTI • chođếntrướctháng 3/2009 MáychủVJOLđặttạiCanađa (http://www.vjol.info) • Từ 3/2009: MáychủVJOLđượcchuyểnvềchoViệt Nam quảntrịvàđặttại CụcThông tin KH&CNQuốcgia (http://www.vjol.info.vn/)

26. Phần mềm của hệ thống VJOL VJOLsửdụngphầnmềmOpen Journals System (OJS) do Dựán Tri thứcCôngcộng(Public Knowledge Project) của Canada xâydựng và phổ biến miễn phí OJS chophépthực hiện các công đoạn xuất bản trực tuyến của một tạp chí KH: trực nhữngnội dung đăngtrênVJOLđượclậpchỉmụctrongcáccôngcụtìmkiếmtheochuẩnquốctếvềthuthậpsiêudữliệucủacácbàiviếtkhoahọc, và giúp cho tạp chí được biết đến nhiều hơn trong cộng đồng nghiên cứu khoa học trên toàn thế giới

27. VJOL VJOL cung cấp thông tin về từng tạp chí khoa học thành viên, bao gồm cả mục đích và phạm vi, thông tin liên hệ và các thông tin chung khác. VJOL cung cấp mục lục, tóm tắt và toàn văn (nếu có) của các bài viết trong những tạp chí khoa học đã đăng ký tham gia VJOL. Tất cả tài liệu trên VJOL được tìm kiếm theo nhiều trường khác nhau (tác giả, từ khóa, tên tài liệu, tên tạp chí, năm xuất bản…) và xem miễn phí.

28. VJOLvà WorldWideScience VJOLlàmộtCSDLcủaWorldWideScience WorldWideScience.orglà một cổng thông tin KH&CN tích hợp nhiều CSDL quốc tế và quốc gia của nhiều nước WorldWideScience.orgthúc đẩy tra cứu thông tin KH&CN

29. Hiện trạng • Hiệntrạng: có 24 tạpchíkhoahọccủaViệt Nam thamgiaVJOL • trongđó: + 09 tạpchíthuộcViệnKhoahọcXãhộivàNhânvăn; + 05 tạpchíthuộcViệnKhoahọcvàCôngnghệViệt Nam; + 10 tạpchíthuộccácbộ, cácngànhkháctrongđócó 01 tạpchí ở TP. HồChí Minh, 01 ở Huế • Cóthểtruycậpthông qua website: www.worldwidescience.org – cổngthông tin khoahọcthếgiới (Asia JOL)

30. Tình hình truy cập và khai thác VJOL Tổnghợpsốliệutruycậptừ 16/4 đến 15/7/2012: Sốlượngkháchtruycập: 29.481 Sốlầntruycập: 33.869 Sốtrangđượctruycập: 112.568 Sốtrang/1 lượttruycập: 3,32 Thờilượngtruycậptrungbình: 00:02:03

31. Tình hình truy cập và khai thác VJOL Từ tháng 4/2012 đến tháng 7/2012

32. Tình hình truy cập và khai thác VJOL: Thốngkêtruycậptheonước/lãnhthổ

33. Tình hình truy cập và khai thác VJOLThốngkêtruycậptheotỉnh/thànhphố

34. TÌNHHÌNHTRUYCẬP, KHAITHÁC * Thốngkêmộtsốbàibáođượctruycậpnhiềunhất: Mốiquanhệgiữalạmphátvàthấtnghiệp ở Việt Nam, PhạmSỹ An, TạpchíQuảnLýKinhtế, S. 23 (2008): 755 lượt truy cập; Cácyếutốảnhhưởngđếnlòngtrungthànhcủakháchhàngđốivớithươnghiệuđiệnthoại di động, NguyễnCôngThành, PhạmNgọcThúy, TạpchíPháttriểnKhoahọcvàCôngnghệ, T. 10, S. 8 (2007): 755 lượt truy cập; Servqual hay servpere - Mộtnghiêncứu so sánhtrongngànhsiêuthịbánlẻViệt Nam, NguyễnHuyPhong, PhạmNgọcThúy, TạpchíPháttriểnKhoahọcvàCôngnghệ, T. 10, S. 8 (2007): 290 lượttruycập.

35. Tham gia cung cấp thông tin lên Website VJOL 1. Tiêu chí đối với các tạp chí tham gia VJOL • a) có giấy phép xuất bản • b) Nội dung mangtínhkhoahọc; • c) Cóquytrìnhkiểmsoátchấtlượngthông qua bìnhduyệt • d) Cóbản in trêngiấyvớitầnsuấtxuấtbảnítnhất 2 số/năm. 2. Đăngkýthamgia • a) Việcthamgialàtựnguyện; • b) KýkếtthỏathuậnvớiTổchứcquảnlývàduytrì Website VJOL; • c) NhữngtạpchíđãthamgiaVJOLthông qua INASPtrước năm 2009 đượctiếptụccoilàtạpchíthànhviêncủaVJOLnếukhôngcóyêucầuchấmdứtsựthamgia.

36. Tham gia cung cấp thông tin lên Website VJOL • 1. Tổ chứcxuấtbảntạpchí tham gia VJOL tổ chức việc đưa thông tin của tạp chí lên Website VJOL trêncơsởtự nguyên và tựtrangtrảikinhphí. • 2. Quyếtđịnh khoảng thời gian trễ (delay time) giữa thông tin của tạp chí được xuất bản trên giấy và thông tin được đưa lên VJOL, nhưng không quá 24 tháng. • 3. Trường hợp không có điều kiện tự đưa thông tin lên Website VJOL thì tổ chức quản lý Website VJOL được uỷ quyền thực hiện trên cơ sở đảm bảo về khoảng thời gian trễ tối thiểu là 24 tháng sau khi tạp chí được xuất bản trên giấy.

37. QuảnlývàduytrìVJOL CụcThông tin KH&CNQuốcgiacó các quyền và trách nhiệm sau: Đăng ký và duy trì tên miền quốc gia cho Website VJOL; Đảm bảo duytrìvàvậnhànhVJOL; Lựachọntổ chức xuất bản tạp chí tham gia Website VJOL Tạo lập trang riêng cho Tạp chí tham gia VJOL; Cấp quyền truy cập cho một số người được uỷ quyền của Tạp chí Tổ chức tập huấn, hướng dẫn Quản trị toàn bộ nội dung của Website VJOL Quảng bá, giới thiệu rộng rãi VJOL Đảm bảo an ninh mạng, an toàn dữ liệu theo quy định

38. Quyền và trách nhiệm của Tạp chí tham gia VJOL Được cấp tên truy cập và mật khẩu theo mức độ phân quyền; Quản lý và chịu trách nhiệm đối với tên và mật khẩu truy cập được cấp Quyết định thời gian trễ giữa thông tin xuất bản trên giấy và thông tin cung cấp trên Website VJOL; Được đào tạo Cử đầu mối làm đại diện để liên lạc với Tổ chức quản lý và duy trì Website VJOL;; Cung cấp các thông tin về tạp chí tham gia VJOL Chịu trách nhiệm về nội dung của tạp chí do mình xuất bản; d) Chịu trách nhiệm về quyền tác giả

39. Kếtluận Truycậpmởlàmộtxuthếđangpháttriển Truycậpmởlàmộtphươngthứcphổbiếnthông tin KH&CNchocộngđồngngườisửdụng Truycậpmởlàmộtkênhkhaithácthông tin cóchấtlượng chi phíthấp VJOLđãpháttriểnvàtỏracóhiệuquảtrongphổbiếnthông tin KH&CNViệt Nam

40. Xin cám ơn Liênhệ: Cao Minh Kiểm ĐT: 04-39349491; Mob: 0913091936 Email: kiemcm@vista.gov.vn