Prawo rzeczowe dr Magdalena Olczyk

1. Prawo rzeczowe dr Magdalena Olczyk Informacje ogólne. Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym. Pojęcie rzeczy.

2. Prawo rzeczowe • Znaczenie podmiotowe – prawo majątkowe przysługujące osobie względem rzeczy o charakterze bezwzględnym • Znaczenie przedmiotowe – zbiór przepisów, norm prawnych regulujących treść, powstanie zmianę czy wygaśnięcie praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym

3. Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym Wśród aktów prawnych regulujących uprawnienia do korzystania z rzeczy można wymienić: • Konstytucję RP • Kodeks cywilny • Ustawę z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne • Ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze • Ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne

4. Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym • Ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami • Ustawę z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali • Ustawę z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece • Ustawę z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów • Ustawę z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych • Ustawę z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa

5. Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym • Ustawę z dnia 11 kwietnia 2004 r. o kształtowaniu ustroju rolnego • Ustawę z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców • Ustawę z dnia 13 lipca 2000 r. o ochronie nabywców prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku oraz o zmianie ustaw: Kodeks cywilny, Kodeks wykroczeń i ustawy o księgach wieczystych i hipotece (tzw. timesharing)

6. Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym • Prawo majątkowe, które głównie chroni interesy ekonomiczne podmiotu • Bezwzględne (nazywane skutecznymi erga omnes); • Przedmiotem są rzeczy (czasami przedmiotem praw rzeczowych są również prawa) • Niektórzy autorzy wskazują także na bezpośredniość władztwa nad rzeczą

7. Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym • Sens konstruowania definicji prawa rzeczowego w znaczeniu podmiotowym suigeneris (problem najmu czy spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu – przedmiot: część składowa rzeczy lub możliwość braku przymiotu właściciela) • Prawo rzeczowe jako prawo wskazane w K.c. • Zasada numerusclaususpraw rzeczowych • Kwalifikacja prawa podmiotowego przez ustawodawcę

8. Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym B). Zawsze gdy da się ustalić rzeczowy charakter prawa Czy w drodze czynności prawnej można tworzyć nowe prawa bezwzględne? • Zasada autonomii woli stron? • Ochrona osób trzecich nieuczestniczących w czynności prawnej

9. Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym Typy praw rzeczowych • Własność • Użytkowanie wieczyste • Prawa rzeczowe ograniczone • użytkowanie, • służebność, • zastaw, • spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, • hipoteka

10. Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym II. Prawa zbywalne i niezbywalne Niezbywalne: użytkowanie art. 254 K.c.; służebność osobista art. 300 K.c. Zbywalne (przenoszalne) – własność; użytkowanie wieczyste; hipoteka; zastaw; spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; służebność gruntowa III. Samoistne, związane i akcesoryjne • samoistne - ich istnienie nie zależy od istnienia innego prawa • związane – podmiotem może być podmiot innego prawa, np. służebność gruntowa czy własność budynków przysługująca użytkownikowi wieczystemu • akcesoryjne – zależne od istnienia i treści innego prawa (zastaw, hipoteka) IV. Mające za przedmiot tylko rzecz albo rzecz i prawo

11. Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym • Tylko rzecz – własność, użytkowanie wieczyste, służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu • Rzecz i prawa- zastaw, hipoteka, użytkowanie. V. Mogące mieć za przedmiot tylko nieruchomość (użytkowanie wieczyste, hipoteka, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, służebności) albo nieruchomość lub ruchomość (własność, użytkowanie) albo jedynie ruchomość (zastaw)

12. Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym Jawność praw rzeczowych • Realizacja zasady możliwości uzyskania informacji o przysługującym podmiotowi prawie • Rejestry urzędowe • Księgi wieczyste • Rejestr zastawów • Ewidencja budynków i gruntów • Ujawnienie przez posiadanie

13. Jawność praw rzeczowych • Posiadanie- pojęcie art. 336 K.c. • Corpus czyli fizyczny element władztwa (corpus possessionis) i • Animus czyli psychiczny element władztwa (animus rem sibihabendi) • Art. 339 K.c. • Art. 341 K.c. • Art. 4 UKWiH: Przeciwko domniemaniu prawa wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej nie można powoływać się na domniemanie prawa wynikające z posiadania.

14. Przedmiot prawa rzeczowego • Rzecz Art. 45 K.c. Definicja J. Wasilkowskiego: „rzeczami w rozumieniu naszego prawa cywilnego są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny), że w stosunkach gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne”

15. Przedmiot prawa rzeczowego • Rzeczy ruchome i nieruchomości – art. 46 K.c. odnośnie do nieruchomości: gruntowe, budynkowe (np. art. 235 K.c.; 279 K.c.) i lokalowe (ustawa o własności lokali) • Rzeczy oznaczone co do gatunku i tożsamości; rzeczy zamienne i niezamienne; rzeczy przyszłe; emptiospei i emptio rei speratae; pieniadze • Rzeczy proste (jednolity charakter) i złożone (z części, które składają się z różnych części, będących samodzielnymi zwykle do dnia połączenia ich lub włączenia do rzeczy głównej - • Część składowa rzeczy (art. 47 K.c.) Przykład: Karol był właścicielem samochodu, w którym miał zamontowane wysokiej klasy radio. Samochód sprzedał Piotrowi. Następnie przed wydaniem auta wymontował radio. Piotr domaga się od Stefana wydania samochodu z radiem, twierdzi bowiem, że kupił samochód z radiem. Czy zasadnie?

16. E. Pożytki (naturalne, cywilne, prawa) Przykład: Wojciech wydzierżawił od Tomasza nieruchomość leśną. Tomasz ściął następnie wszystkie drzewa rosnące na nieruchomości. Wojciech domaga się od Tomasza wydania drzew. Czy zasadnie? F. Przynależności Przykład: Karol był właścicielem nieruchomości. Na nieruchomości znajdował się sad owocowy. Na nieruchomości znajdował się również niewielki traktorek, służący do obsługi sadu. Karol sprzedał Piotrowi nieruchomość. W umowie o traktorku nie było mowy. Po zawarciu umowy Karol przyszedł, aby zabrać traktorek. Piotr odmawia zwrotu, uważając, że jest jego właścicielem. Czy Karolowi przysługuje roszczenie o wydanie traktorka?

17. Przedmiot prawa rzeczowego G. Rzeczy zbiorowe i zbiór rzeczy – rzecz zbiorowa: dopiero pewna ilość rzeczy może być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego (np. ziarnka kawy; piasku itp.) a zbiór rzeczy (univeristas rerum) samodzielne identyczne rzeczy które zebrane razem tworzą pewien zbiór, np. księgozbiór, inwentarz żywy itp. Przedmiotem obrotu są poszczególne rzeczy tworzące zbiór a nie zbiór jako całość; Por. Zespolona funkcjonalne masa majątkowa jak przedsiębiorstwo czy gospodarstwo rolne art. 551 – 553 K.c. H. Rzeczy w obrocie (resincommercio) i wyłączone z obrotu (res extra commercium): resomniumcommunes (rzeki, wody płynące, ulice, parki); ciało człowieka (por, części ciała jak włosy, krew, nerka itd.)