Państwo opiekuńcze Dominika Dukacz, Anna Kossakowska, Anna Polska, Łukasz Wiślicki

1. Uniwersytet Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych Państwo opiekuńcze Dominika Dukacz, Anna Kossakowska, Anna Polska, Łukasz Wiślicki

2. Idea państwa opiekuńczego (Łukasz Wiślicki) Argumenty za (Ania Kossakowska) Argumenty przeciw (Ania Polska) Argumenty za (Dominika Dukacz) Argumenty przeciw ( Łukasz Wiślicki) Wnioski (Dominika Dukacz) Plan prezentacji

3. Państwo opiekuńcze, państwo socjalne, państwo dobrobytu, z ang. welfare state. „Koncepcja państwa i społeczeństwa powstała pod wpływem ekonomii dobrobytu, w pełni ukształtowana po II wojnie światowej. Zakłada ingerencję państwa w życie gospodarcze w celu zapobiegania negatywnym zjawiskom społecznym takim jak bezrobocie, rozszerzanie systemu świadczeń i usług socjalnych przy demokracji jako systemie politycznym. Realizacja tych założeń ma umożliwić osiągnięcie powszechnego dobrobytu.” Źródło: Nowa encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1996, tom 4, strona 761. Definicja państwa opiekuńczego

4. Rozszerzanie systemu świadczeń i ochrony socjalnej. Ubezpieczenia na wypadek choroby, kalectwa, bezrobocia. Zagwarantowanie wszystkim obywatelom dochodów minimalnych i równych praw w dostępie do usług socjalnych np. mieszkania, wykształcenia, opieki zdrowotnej. Państwo ma ingerować w życie gospodarcze, wykorzystywać wszystkie dostępne mu instrumenty do pobudzania gospodarki, utrzymywania pozytywnych tendencji, zwalczania inflacji i bezrobocia. W sferze ustroju politycznego zakłada demokrację oraz likwidację wszelkich form politycznej dyskryminacji np. kobiet. Źródło: na podstawie Popularnej Encyklopedii Powszechnej Wydawnictwa Fogra http://www.fogra.com.pl/ Założenia państwa opiekuńczego

5. Źródło: Słownik ekonomiczny www.NBPortal.pl Idea państwa opiekuńczego

6. Pomoc rządowa ma sens i jest skuteczna. Teza

7. Argumenty za (Anna Kossakowska)

8. Argumenty popierające tezę Płace minimalne Wsparcie systemu edukacji Wsparcie kobiet w walce o równouprawnienie Ogólnie o efektywności programów rządowych

9. Płace minimalne płaca minimalna ma zwiększyć siłę przebicia pracownika; zapewnienie godziwej płacy pozwala pracownikowi na wyżywienie, ogólnie podniesienie standardu życia daje możliwości rozwoju osobistego i efektywnego odpoczynku poprzez podniesienie standardu życia pracownika, w tym jego zdrowia, pozwala na podniesienie efektywności pracownika z punktu widzenia gospodarki płaca minimalna wpływa pozytywnie na wzrost siły nabywczej konsumenta, czyli powoduje to wzrost popytu na pracę niezbędną do produkcji dóbr; Źródło: Minimum Wages in Kenya, Mabel Andalón, Carmen Pagés, marzec 2008;

10. Płace minimalne (2) Badania: Ameryka Łacińska: Lustig&Mcleod (1997) - wzrost płac minimalnych przyczynił się do spadku ubóstwa Fields, Kanbur (2007) - wpływ płac minimalnych na spadek/wzrost ubóstwa zależy od takich czynników jak: awersja do biedoty, elastyczność popytu na pracę, stopy płac minimalnych/poverty line

11. Płace minimalne (3) Badanie: Minimum Wages in Kenya, Mabel Andalón, Carmen Pagés micro-data 1998/99 11.040 gospodarstw domowych 52.016 osób Wyniki: • płace minimalne trafiały do ludzi z wyższymi umiejętnościami/lepszym wykształceniem, a nie tam, gdzie mogłyby być najbardziej potrzebne: do ludzi z minimalnym wykształceniem, do sektora rolniczego, czy do kobiet;

12. Równouprawnienie kobiet rola kobiet w zarządzaniu zasobami gospodarstwa domowego ma wpływ na stopę domowych inwestycji w wykształcenie dzieci, śmiertelność, zdrowotność (Quisumbing and Maluccio 2003) w krajach takich jak Indie kobiety znajdują się w pewnego rodzaju „pułapce dyskryminacyjnej”, ponieważ dochody kobiet zależą głównie od zarobków męża, a dyskryminacja na gruncie gospodarstwa domowego znajduje odzwierciedlenie w dyskryminacji kobiet (Klaus Deininger, Songqing Jin, and Hari K. Nagarajan, 2006) Czy podniesienie udziału kobiet w zarządzaniu zasobami gospodarstwa domowego, co w konsekwencji podniesie standard życia domowników, nie powinno być rolą państwa?

13. Efektywność programów rządowych - cost-effectiveness Pomoc państwa nie powinna być oceniana jedynie wg. bezpośrednich konsekwencji, ale również w wymiarze efektów pośrednich Ocena efektywności programów pomocy rządowej jest trudna do oszacowania i porównania, ze względu na bardzo różne koszty implementacji Przykład: zwiększanie frekwencji dzieci podejmujących naukę w krajach afrykańskich Źródło: Iqbal Dhaliwal, Esther Duflo, Rachel Glennerster, Caitlin Tulloch Abdul Latif Jameel Poverty Action Lab (J-PAL), MIT, 2011

15. Efektywność pomocy rządowej Pomoc państwa ma wielorakie skutki: np. finansowanie zabiegów higienicznych dla dzieci, które ma stanowić zachętę do wysyłania dzieci do szkoły, przynosi podwójną korzyść: podnosi poziom życia dzieci poprawiając ich zdrowie oraz podnosi poziom ich wykształcenia Nie jest pytaniem, czy państwo opiekuńcze ma rację bytu, ale dlaczego pomoc państwa jest czasem źle alokowana lub nie efektywna.

16. Argumenty przeciw (Anna Polska)

17. Płaca minimalna Prowadzi do zmniejszenia miejsc pracy. Sprzyja ucieczce w szarą strefę. Powoduje bogacenie, bogatszych. http://www.cbo.gov/ftpdocs/77xx/doc7721/01-09MinimumWageEITC.pdf

18. Zasiłki • Zasiłki polegają na płaceniu ludziom za to, że zawodzą, gdy im się udaje wtedy zabiera się im pieniądze. (prof. Thomas Sowell) http://www.youtube.com/watch?v=2GklCBvS-eI, http://ies.fsv.cuni.cz/default/file/download/id/9986

19. Wybrane badania (Immervoll, O’Donoghue, 2003; OECD, 1997) (Komisja Europejska 2000) (Carone and Salomäki, 2001; Snower, 1997) (OECD 2002) (Carone 2004)

20. Podatki Krzywa Laffera. Nieekwiwalentne świadczenia. Rząd nie posiada pełnej informacji, działa nieefektywnie

21. Wysoki podatek ZUS powoduje, że drobny przedsiębiorca stara się uciec od jego płacenia. Widać jak obecny system przymusowych ubezpieczeń  społecznych , emerytalnych, no i  demokratycznych niemal bankrutuje na naszych oczach. W jakim celu wrzucać dodatkowe pieniądze do „spróchniałej maszyny bez przyszłości? Nie zawsze nowoczesność, jest dobra, szczególnie przy nowoczesnej  formie wolności, czyli przymusie. Z przymusu wynikają często złe rzeczy, na przykład przymus opłacania składki emerytalnej, zdrowotnej i innej, w nadziei, że przymus spowoduje pomyślność  emerytalną na starość,  pomyślność zdrowotną i inne pomyślności. Wypijmy więc za pomyślność wynikającą z przymusu. System przymusowych ubezpieczeń

22. System przymusowych ubezpieczeń Skoro coś jest dobre- to dlaczego oparte na przymusie? Mimo wielkiej spodziewanej pomyślności wynikłej z przymusu. Gdyby państwowe ubezpieczenia były dobre i nieskazitelne, to wszyscy Polacy ubezpieczaliby się gremialnie pod państwowym parasolem  bez przymusu.. Tak jak kupujemy czekoladę, bo nam smakuje- i wcale nie potrzebujemy do tego przymusu.. Jeden lubi taką, a inny- inną.. I niech każdy sobie wybiera  bez ustawowego obowiązku państwowego co mu się podoba.. Na tym polega wolność wyboru, nie oparta na przymusie..

23. Wolny rynek Państwo opiekuńcze wyklucza rynkowy mechanizm alokacyjny. Wolny rynek to jest  naturalny stan , w którym powinniśmy żyć, jako ludzie wolni i odpowiedzialni. Wolność decydowania o sobie, o swoim postępowaniu, o swojej firmie, o swoich pieniądzach, o swojej rodzinie  przy pomocy narzędzia wolnego wyboru- powinna być  fundamentalną podstawą naszego życia.

24. Bodźce do poszukiwania pracy • Zmniejsza bodźce do szukania pracy, skoro bezrobotny może i tak dostać zasiłek.

25. Hojność Państwo opiekuńcze prowadzi rzekomo do tego, że obywatel jest zobowiązany do hojności. Tylko dobrowolność w obdarowywaniu przez prywatne organizacje jest przyzwoita. Za czasów królowej Wiktorii Brytyjczycy „przeznaczali ponad jedną dziesiątą własnych dochodów na dobroczynność, a datkom pieniężnym towarzyszyła również pomoc duchowa”

26. W ten oto sposób państwo pomyślane jako opiekuńcze, zaczyna domagać się ofiar z ludzi i otrzymuje je w coraz większej obfitości. (Stanisław Michalkiewicz)

27. Argumenty za (Dominika Dukacz)

28. Zachęca do podjęcia pracy osoby o niskich kwalifikacjach, które dotychczas korzystały z zasiłku dla bezrobotnych. (Ellwood 1988, Bane i Ellwood 1994). Prowadzi do zmniejszenia bezrobocia wśród osób o niskich kwalifikacjach. Zmuszając pracodawcę do płacenia więcej, powoduje, iż chcąc sobie zrekompensować wyższe koszty, pracodawca zorganizuje szkolenia w miejscu pracy, mające zwiększyć produktywność pracowników. (Piore i Sabel 1984) Sprawia, że pracownik lepiej się odżywia i jest w lepszej kondycji zdrowotnej, co zwiększa jego efektywność. Pracodawca przeznacza mniej pieniędzy na monitorowanie pracowników. Gwarancja płacy minimalnej

29. Wzrost wysokości płacy minimalnej powoduje spadek ubóstwa. (Lustig, McLeod 1997) Wiele badań empirycznych dla krajów rozwiniętych nie wykazało istotnego negatywnego wpływu płacy minimalnej na poziom zatrudnienia.(Card i Krueger 1994, Dickens, Machine i Manning 1999) Niektóre badania dla krajów rozwijających się wykazały jedynie ujemną korelację pomiędzy płacą min. a poziomem zatrudnienia, bez wykazania która zmienna wpływa na którą. (Omolo i Omitti 2004) Gwarancja płacy minimalnej cd

30. W biednych krajach rozwijających się występuje bardzo wysoki poziom bezrobocia przy istnieniu bardzo niewielkiego wsparcia ze strony państwa – w RPA bezrobocie wnosi ponad 30%, pomoc od państwa otrzymuje zaledwie 3% bezrobotnych. Bez zasiłku niektórzy ludzie bezrobotni nie są w stanie przeżyć samodzielnie w miastach nawet krótkiego okresu, czyli dysponują bardzo niewielką ilością czasu na poszukiwanie zatrudnienia. Jeśli im się nie udaje, aby przeżyć, muszą dołączyć do swojej rodziny, co często wiąże się z opuszczeniem miasta i pozostaniem na terenach, gdzie znalezienie pracy jest praktycznie niemożliwe. Potrzeba pomocy dla bezrobotnych

31. Osoby te posiadają ograniczoną mobilność, nie są w stanie przenieść się tam, gdzie występują wolne miejsca pracy. Ponad połowa z tych bezrobotnych dołącza do gospodarstw domowych o niskich dochodach, obciążając je dodatkowymi wydatkami. Przez to tworzą się gospodarstwa pogrążone w biedzie, w których kolejne pokolenia mają coraz mniejsze szanse na wybicie się z tego ubóstwa, na podjęcie pracy. Pozostała część bezrobotnych, która trafia do zamożniejszych rodzin utrzymuje się z emerytur, lub w mniejszym stopniu zarobków domowników. Potrzeba pomocy dla bezrobotnych cd

32. Problem dyskryminacji płacowej kobiet Niższe płace kobiet wpływają na zaniżenie płacy równowagi dla mężczyzn. To może spowodować, iż mniejsza liczba mężczyzn o pożądanych kwalifikacjach podejmie pracę. To z kolei wpłynie negatywnie na przyswajanie nowych technologii oraz wzrost gospodarczy. Niższy zwrot z wykształcenia dla kobiet powoduje, iż racjonalni rodzice są w mniejszym stopniu zmotywowani by zapewnić wykształcenie córkom. (Alderman, King 1988) Tym samym kobiety pozbawiane są możliwości uzyskiwania wyższych zarobków. Wyższy zwrot z edukacji kobiet (płace) może wpłynąć pozytywnie na rozwój kraju, gdyż często towarzyszy mu zmniejszenie płodności kobiet, zwiększenie jakości odżywiania dzieci.

33. Problem dyskryminacji płacowej kobiet cd Ponad ¼ różnicy w tempie wzrostu gosp. pomiędzy gospodarkami Azji Płd. i Wsch. jest spowodowane różnicami we wskaźnikach wykształcenia dla mężczyzn i kobiet. (Klasen 2002) W Indiach 10% wzrost ilorazu liczby pracujących kobiet do pracujących mężczyzn, spowodowałby 8% wzrost PKB. (Kingdon, Unni 2001) Interwencja rządów w krajach rozwijających się wydaje się niezbędna. Programy propagujące oraz ułatwiające samozatrudnienie wśród kobiet umożliwiłyby znaczący wzrost zwrotu z pracy kobiet, wpływając pozytywnie na wzrost gosp.

34. Argumenty przeciw (Łukasz Wiślicki)

35. Nadmierna regulacja. Ograniczenie sił wolnego rynku. Ograniczenie zysków z prywatnej działalności gospodarczej Spadek bodźców zachęcających do pracy. Nadmiar wydatków publicznych. Deficyt. Dług publiczny. Destabilizacja finansów państwa. Źródło: Słownik ekonomiczny www.NBPortal.pl Argumenty przeciw tezie

36. „Rozdęte państwowe transfery socjalne wypierają społeczne organizacje dobrowolnej samopomocy i osłabiają indywidualną przezorność. Państwo dobrobytu zawęża zatem sferę działania dobrowolnej międzyludzkiej solidarności. Łatwy dostęp do zasiłków sprzyja uzależnieniu i bezradności albo premiuje cwaniaków utrzymujących się z podatków innych, często biedniejszych od nich ludzi. Nawet we współczesnych Niemczech funkcjonuje określenie Sozialbetrug, czyli wyłudzenia socjalne. Znaczna część pieniędzy formalnie przeznaczonych dla biednych i upośledzonych trafia do bogatych i sprytnych” Profesor Leszek Balcerowicz Źródło: Balcerowicz L., Wątpliwa moralność, „Wprost” 2003, nr 11, s. 58-59. Niesprawiedliwa dystrybucja

37. Cztery możliwości wydawania pieniędzy (prof. Milton Friedman) Przykłady: Wyniki badań prof. Waltera Williamsa Przykład CAS dla Polski Źródło: Friedman M. i R., Wolny wybór, Sosnowiec 1996, s. 111. Państwo opiekuńcze – gdzie tkwi błąd?

38. Trzy główne czynniki świadczące o nieefektywności publicznej edukacji : Szkoły publiczne są droższe dla obywateli,- pieniądze z podatków zanim trafią do szkoły przechodzą przez sieć biurokracji. „Szkoły nie stanowią wyjątku w uogólnieniu, że jeśli cokolwiek jest robione przez rząd, ma to tendencję do kosztowania dwa razy tyle, co ta sama rzecz robiona na rynku prywatnym” M. Friedman Nauka w takich szkołach nie stoi na najwyższym poziomie, np. z powodu braku konkurencji między nauczycielami. Friedman wskazuje iż, w przeliczeniu na 1 ucznia wydatki w szkołach publicznych w USA (uwzględniając inflację) od roku 1930 do 1980 wzrosły pięciokrotnie. Źródła: Friedman M. i R., Tyrania status quo, Sosnowiec, 1997, s. 179-180 Nieefektywna edukacja

39. Istnienie monopolu państwowego na kształcenie może powodować zagrożenie dla zasad i poglądów. Państwo może propagować taki model państwa jaki mu odpowiada. Przykład: PRL. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii z 1974 roku Friedrich August von Hayek daje kolejny przykład: „służalczość naukowców wobec władzy pojawiła się w Niemczech wraz z potężnym rozwojem organizowanej przez państwo nauki (…). Jak pokazuje historia „w XIX wieku w Stanach Zjednoczonych nie było obowiązku uczęszczania do szkoły oraz nie było sieci szkół, a pomimo tego ok. 99% dzieci chodziło do szkoły” Źródła: F.A. von Hayek, Droga do zniewolenia, Kraków 1996, s. 192. Sękowski S., Kłamstwa o państwie, „Opcja na Prawo” 2004, nr 5, s. 57. Nieefektywna edukacja

40. Koszty działalności publicznej opieki medycznej są wyższe. Brak możliwości wyboru placówki/lekarza + inne niedogodności. Tak czy inaczej ludzie muszą opłacać koszty leczenia. Większa ilość pacjentów. Spadek wydajności. Ucieczka najlepszego personelu. Argument Friedmana: „Mogą oczywiście mieć miejsce przypadki zupełnie wyjątkowego ubóstwa i tutaj pomoc – prywatna czy publiczna – może być rzeczywiście wskazana. Ale udzielenie pomocy w nielicznych przypadkach nędzy nie usprawiedliwia chyba wrzucania wszystkich obywateli do jednego worka” Źródło: Friedman M. i R., Wolny wybór, Sosnowiec 1996, s. 110. Źródła: F.A. von Hayek, Droga do zniewolenia, Kraków 1996, s. 192. Sękowski S., Kłamstwa o państwie, „Opcja na Prawo” 2004, nr 5, s. 57. Niewydolna opieka medyczna

41. Badania angielskiego lekarza dr Max’a Gammona: „W ciągu pierwszych trzynastu lat funkcjonowania Narodowej Służby Zdrowia nie wybudowano faktycznie żadnego nowego szpitala, a obecnie, w roku 1976, jest w Wielkiej Brytanii mniej łóżek szpitalnych niż w lipcu 1948 roku, kiedy to Narodowa Służba Zdrowi a przyjęła na siebie te obowiązki.” Doprowadziły do sformułowania koncepcji: „Im bardziej organizacja jest zbiurokratyzowana , w tym większym stopniu prace bezużyteczne zajmują miejsce prac pożytecznych.” W Wielkiej Brytanii w latach 1965-1973, personel szpitalny wzrósł ogółem o 28 procent, natomiast obsługa administracyjna i biurowa o 51 procent! „Produkcja", mierzona przeciętną liczbą codziennie zajmowanych łóżek, spadla o 11 procent . Ale nie nastąpiło to z powodu braku pacjentów. Przez cały ten czas około 600 tysięcy osób czekało na miejsce w szpitalu. Źródło: Friedman M. i R., Wolny wybór, Sosnowiec 1996, s. 110. Źródło: Friedman M. i R., Wolny wybór, Sosnowiec 1996, s. 110. Niewydolna opieka medyczna

42. Czas na decyzję

43. Friedman M. i R., Wolny wybór, Sosnowiec 1996 F.A. von Hayek, Droga do zniewolenia, Kraków 1996 Sękowski S., Kłamstwa o państwie, „Opcja na Prawo” 2004, nr 5, s. 57. Friedman M. i R., Tyrania status quo, Sosnowiec, 1997 Balcerowicz L., Wątpliwa moralność, „Wprost” 2003, nr 11, s. 58-59. Słownik ekonomiczny, www.NBPortal.pl Popularna Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Fogra http://www.fogra.com.pl/ http://www.cbo.gov/ftpdocs/77xx/doc7721/01-09MinimumWageEITC.pdf http://www.michalkiewicz.pl/tekst.php?tekst=1316 http://ies.fsv.cuni.cz/default/file/download/id/9986 http://www.wicipolskie.org/index.php?option=com_content&task=view&id=5753&Itemid=56 Źródła

44. N. C. Lustig, D. McLeod, Minimum wages and poverty in developing countries: some empirical evidence, 1997. O. M. Levin-Waldman, Linking minimum wage to productivity, 1997. R. Dickens, S. Machin, A. Manning, The Effects of Minimum Wages on Employment: Theory and Evidence from Britain, 1999. M. Andalón, C. Pagés, Minimum Wages in Kenya, 2008. S. Klasen, I. Woolard, Surviving Unemployment without State Support: Unemployment and Household Formation in South Africa. I. Dhaliwal, E. Duflo, R. Glennerster, C. Tulloch, Comparative Cost-Effectiveness Analysis to Inform Policy in Developing Countries: A General Framework with Applications for Education, 2011. Źródła

45. Źródła Carone, G. and A. Salomäki (2001): “ Reforms in Tax-benefit Systems in order to Increase Employment Incentives in the EU.” European Economy, Economic Papers, No. 160. European Commission, Brussels. Carone, G., Immervoll, H., Paturot, D. and Salomäki, A. (2004): “ Indicators of Unemployment and Low-Wage Traps (Marginal Effective Tax Rates on Employment Incomes).” OECD Social, Employment and Migration Working Paper No. 18. Immervoll, H. and O’Donoghue, C. (2003): “ Employment Transitions in 13 European Countries: Levels, Distributions and Determining Factors of Net Replacement Rates.” EUROMOD Working Paper no. EM3/03. European Commission (2000): Employment in Europe 2000. European Commission, Brussels.

46. N. C. Lustig, D. McLeod, Minimum wages and poverty in developing countries: some empirical evidence, 1997. O. M. Levin-Waldman, Linking minimum wage to productivity, 1997. R. Dickens, S. Machin, A. Manning, The Effects of Minimum Wages on Employment: Theory and Evidence from Britain, 1999. M. Andalón, C. Pagés, Minimum Wages in Kenya, 2008. S. Klasen, I. Woolard, Surviving Unemployment without State Support: Unemployment and Household Formation in South Africa. I. Dhaliwal, E. Duflo, R. Glennerster, C. Tulloch, Comparative Cost-Effectiveness Analysis to Inform Policy in Developing Countries: A General Framework with Applications for Education, 2011. K. Deininger, S. Jin, H. K. Nagarajan, Gender discrimination and returns to self-employment Evidence from rural India, 2006. Źródła

47. Dziękujemy za uwagę.