AKCİĞER KANSERLİ HASTALARDA EVDE BAKIM

1. AKCİĞER KANSERLİ HASTALARDA EVDE BAKIM Prof.Dr.İsmail Savaş Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı savas@medicine.ankara.edu.tr

5. EVDE BAKIM Onkolojide gelişmelerle çoğu hasta daha uzun yaşamakta ve hastalar hastalıklarının ileri evrelerinde birçok problemle karşı karşıya kalmaktadır. Kanser tedavisi gören hastaların tedavi sonrasında gelişen yan etkilerinin rahatlatılması gerekmektedir.

6. EVDE BAKIM Palyatif bakım ve hospice hasta merkezli bir yaklaşımdır. Bakımın zamanı ve geri ödeme metoduyla birbirinden ayrılır. Palyatif bakım ciddi tıbbi sıkıntısı olan herhangibir yaştaki hastalarda uygundur. Hospice daha çok yaşamın son dönemine odaklıdır.

7. EVDE BAKIM • Palyatif bakım ve hospice gittikçe yaygınlaşmaktadır. • Kronik hayatı tehdit eden hastalıklarda yaşam süresi uzadıkça bu tip ihtiyaçlar artmaktadır.

8. EVDE BAKIM Evde bakım akut hastalık, uzun süreli sağlık problemleri, kalıcı sakatlığı olan veya terminal hastalığı olan birey ve ailelerin yaşadıkları yerde verilen sağlık yardımı ve hizmetleridir.

9. EVDE BAKIM Episodik, postakut ev sağlık bakımı belirli bir zaman penceresine kısıtlanmaktadır. Hastane ve yeni tanı sonrasında Hospice servisi , beklenen yaşam süresi 6 aydan daha az olan hastalar için planlanmaktadır. Kronik bakım hizmetleri özel hemşirelik hizmetleri , evde sağlık hizmetleri , kronik hastalıklı yetişkinlerde ve çocuklarda bakım. Evdeki solunum cihazları ve bağlantılı servisler uzun süreli tedavi bakımlıların bir parçasıdır.

11. Sağlık ajansları Ev bakım hizmetine ihtiyaç olursa, bu ajanslar devreye girmektedir. Hemşire, terapist, sosyal hizmet uzmanı, yardımcı personel, tıbbi cihaz ve gönüllüler sağlar. Bazı ajanslar sadece hemşire, bir veya iki uzman sağlayabilir. Birden fazla uzman gerekirse ihtiyaca cevaben bir ekip kurulur.

12. HOSPICE Hospice bakım; hastanın hastalığının geç dönemlerinde başlatılan yoğun palyatif bakımdır. Hasta aktif kemoterapi, radyoterapi alamayacak duruma geldiğinde, performans durumu kötüyse, yaşam kalitesi bozuksa bu bakım başlatılır.

14. HOSPICE Hospice kavramı 19. yy’da Katolik kilisesi tarafından İrlanda’da ortaya çıkmıştır. Rahibeler kötü ve korkunç şartlarda hasta ölümlerinin olması ve aile üyelerinin de bakım yapamamaları nedeniyle bu tür yardımlara başlamışlardır. Hastalara ölebilecekleri alanlar sağlamışlardır.

15. HOSPICE Hospice bakımı fiziksel, psikolojik ve ruhani bir yardım olup hastanın evinde sağlanabilir. Ancak bazı hemşire müdaheleleri nedeniyle bu bakım için hastane şartları gerekebilir.

16. HOSPICE Hospice düşüncesi daha sonra İngiltereye geçmiş ve Ulusal sağlık fonları , özel girişimlerle 1960’lara dek 25 adet hospis açılmıştır. Cicely Saunders, sosyal konularda eğitimli bir hemşire, Londra hastanesinde ölüm yatağındaki hastalara bakım sağlamıştır. Bir hastasının son günlerinde belli bir yerde bulunmak isteği olmuştur. Saunders daha sonra hastalarınca yüreklendirilmiş ve tıp fakültesine gitmiştir.

17. HOSPICE Mezuniyetten sonra 1967 yılında Güney Londrada St.Christopher Hospice’inin açılmasına yardım etmiştir. St.Christopher pencereleri, bahçesi, ev tarzı döşenmesi, hastalar için birçok aktivite sağlaması ve küçük detaylara dikkat edilmesi sonucunda çok önemli bir merkez olmuştur. 1969’da ev bakımı hospice programlarına başlamıştır.

18. HOSPICE Dr.Saunders 1974 yılında ABD’de hospis kavramını tanıtmış ve ilk hospice 1979 yılında Connecticut, New Haven da açılmıştır. Ulusal Hospice Organizasyonu 1983 yılında ABD’de kurulmuş , Medicare Hospice finansal destek sağlamıştır. 1987 yılında palyatif tıp İngiltere’de uzmanlık dalı olarak tanınmıştır. 1988 yılında Uluslararası Hospice Enstitüsü kurulmuş, “American Academi of Hospice and Palliative Medicine “ olarak sonradan adını değiştirmiştir.

19. HOSPICE BAKIMI Hastalığın tedavisi sonuçsuzsa özelleşmiş çekirdek bir ekip ve gönüllülerden oluşan bir tedavi ekibinin verdiği hizmettir. Hastanın bakımın da ailesinin de yer aldığı bir ev hizmetidir. Eğitimli personel 24 saat hizmet vermektedir. Hastanın konforu ve ağrısız bir yaşam sağlamasını sağlarlar. Bu tip programlar medicare sertifikasyonu altındadır.

20. HOSPICE EKİBİ Tıbbi Direktör Hemşire Sosyal uzman Din Görevlisi Sağlık hizmetlileri Gönüllüler Diğer yardımcı sağlık personeli

22. HOSPICE Ekip haftada bir kez toplanıp hasta ve ailesiyle konuşmalı, Ekip birbirinden gerekli bilgileri almalı ve bunu hasta lehinde değerlendirmelidir.

23. Tıbbi yönetici Hospice hastasının tıbbi bakımını yönetmelidir. Diğer hekimlerle, uzman, asistan gerekirse öğrencilerle bağlantı kurmalıdır. Başlangıç değerlendirme 6 aylık bir değerlendirmedir. Bu süre Medicare ödemeleri açısından 6 ay sonrasında yeniden değerlendirilmelidir.

24. Tıbbi yönetici Her türlü bakım ve birimler arası bağlantılardan sorumlu olup, günde 24 saat haftanın her günü ulaşılabilecek bir konumda olmalıdır. Hastalar gereğinde hastaneye alınıp bakımlarına devam edilmelidir.

25. HEMŞİRE Hasta hospice’e geldiğinde hemşire hasta ve yakınlarının bakımına atanır. Bu hemşire doktorun gözü ve kulağıdır. Bazen hastalar doktorun ofisine dahi gidemeyebilir. Hemşire hastayı doktora tanımlayabilir. Hemşire ev vizitleri,telefon konuşmaları yapar ve doktora bilgi verir.

26. HEMŞİRE Hastaya, ailesine bilgi ve eğitim için çalışır. Kullanılan ilaçlar hem aile üyelerine hem de hastaya anlatılır. Palyatif tedavide rol oynar. Cihazlar ve ayarlarıyla ilgili çalışır. Hastanın ihtiyaçları temelinde doktorla bağlantı kurması gerekir.

27. SOSYAL GÖREVLİ Her hospice hastası master düzeyinde eğitimli bir sosyal görevli tarafından psikososyal olarak değerlendirilmelidir. Hasta ve ailesi için sosyal destek, kederli durumlarını ortadan kaldıracak yaklaşımda bulunmalıdır. Hastanın mental durumu değerlendirilmelidir. Hasta ve ailesinin duygularını paylaşmalarında sosyal görevliler rol oynamalı, cesaret vermelidirler. Ölüm , korkular tartışılmalıdır.

28. Din Görevlisi Hospice din görevlisinin rolü hasta ve yakınlarına ruhani destek ve danışma sağlamaktır. Bazıları kendi tanıdıkları din görevlisini tercih etseler de, hasta ve ailesine bu konuda destek olunmalıdır.

29. Ev sağlık görevlileri Hospice programlarında yer alan sertifikalı hemşirelerdir. Hastalara evde veya kaldıkları yerde fiziksel bakım sağlarlar. Banyo , ağız bakımı, deri bakımında, yatak hareketlerinde yardımcı olurlar. Hastanın konforu için gereken yardımı sağlarlar ve gerekirse aile üyelerini bu konuda eğitirler. Hastanın yatağa bağımlılığı azsa , kendi işlerini yapmada cesaret verirler.

30. Hospice gönüllüleri Yoğun programlarla ölüm safhasını, güven, emniyet ve hasta, hasta yakını ihtiyaçlarını değerlendirirler. Hastalara kitap okuyabilir, müzik dinletebilir, telefonlara cevap verebilir, hastayla sohbet edebilir. Çok kritik konularda görevler alabilirler.

31. Diğer yardımcı sağlık profesyonelleri Hastanın ihtiyacına göre belirlenen yardımcılardır. Fizik tedavi, konuşma tedavisi, beslenme desteği için ihtiyaç duyulabilir. Masaj , müzik tedavileri , sanat, evcil hayvan ve aromaterapiler….

32. Hospice seçim kriterleri Hospice hasta için ne zaman uygundur? Doktor için en zor kararlardan birisi bu sorunun cevabıdır. Çoğu hasta hospice’e hastalığın oldukça geç döneminde gelmektedir. Bazen hasta ve yakınları hospice’i tartışacak durumda olmayabilir.

33. Hospice seçim kriterleri ABD’de medicaid, medicare ve özel sağlık sigortalarının hospice bakımına uygun bulmada en önemli kriter; Hastanın hastalığının terminal dönemde olması ve 6 aydan daha az bir yaşam süresinin varlığıdır.

34. ÖDEME Hospice ödemeleri özel sigorta şirketleri ve medicaid ile yapılır. Hastalara bu hizmet atandıktan sonra “ Medicaid certified agency” sorumluluğuna girer. Hastalara tüm ağrı, semptom tedavileri, tıbbi cihazlar, hemşirelik bakımı din adamı hizmeti ve diğer ihtiyaçlar sağlanır.

35. EVDE BAKIM SAĞLAYAN AJANSLAR Yemek hazırlanmasında ve banyo, giyinme ve ev temizliği konusunda yardımcı olmaktadır. Bazen hastanın yalnız kalmaması için yanında birinin kalmasını sağlayan bir servis sağlamaktadır. Bu ajansların lisanslı olması ve minimum standartları sağlamaları gerekir.

36. İLAÇ VE İNFÜZYON TEDAVİ ŞİRKETLERİ Bu şirketler intravenöz sıvı, beslenme veya tedavi gereği olan hastalara ilaç, cihaz ve hemşire servisi sağlar. Enteral beslenme konusunda yardımcı olabilir. Hemşireler aileye ilaç, sıvı vermeyi, beslemeyi öğretebilir. Medicare sertifkasyonu gereklidir.

37. DAYANIKLI TIBBİ CİHAZ VE TEDARİK SAĞLAYICILAR Bu şirketlerde solunum cihazları, tekerlekli sandalye, yürüteç, kateterler ve yara bakım malzemeleri bulunur.

38. ÖZEL AJANSLAR Hemşirelik, evde bakım servisleri gibi hizmetleri özel olarak veren şirketler. Hükümetçe lisans verilmemiştir. Hasta ve kurucuların desteğiyle yürütülür.

39. PALYATİF BAKIM Hasta ve ailesine kanserle ve tedavisiyle ilgili olarak tanı konulmasından ölüme kadar devam eden yardıma DESTEK TEDAVİSİ denir. Tedavinin yararlarını maksimize etmek için hastaya yardımcı olur. Tanı ve tedavi boyunca yapılır.

40. PALYATİF BAKIM İlerlemiş hastalıkta hastaların tüm aktif bakımına palyatif bakım denir. Ağrı ve diğer semptomların psikolojik, sosyal ve ruhsal desteğin sağlandığı durumlardır. Palyatif bakımın amacı hasta ve yakınlarının yaşamının kalitesini arttırmaktır.

41. PALYATİF BAKIM Progressif, ilerlemiş hastalıklı hastalarda konusunda uzmanlaşmış bir ekiple yapılan aktif total bakıma uzman palyatif bakımı denir. Bu bakım fiziksel, psikolojik sosyal ve dini destek sağlayan bir ekiple gerçekleştirilir. Tüm akciğer kanseri hastaları uzmanlaşmış palyatif bakım ekibiyle değerlendirilmelidir.

42. AĞRI Akciğer kanserli hastaların en önemli sıkıntılarından biridir. Akciğer kanserli hastaların yaklaşık %60’ında bu sorun vardır.

43. HALSİZLİK Kanserin kendisi ve tedavisinin halsizlik yapıcı etkisi vardır. Sağlık ekiplerinin bilinen nedenler üzerine gitmeleri gerekir. Uykusuzluğun düzeltilmesi, anemi tedavisi, ilaçların yan etkileriyle mücadele, depresyonun tedavisi gerekir.

44. ANKSİYETE VE DEPRESYON Akciğer kanserli hastaların %43’ünde psikolojik problemler vardır. Emosyonel semptomların giderilmesi için uygun uzman doktorlardan fikir alınması gerekir.

45. NEFES DARLIĞI VE ÖKSÜRÜK Dispne en önemli problemlerden biridir. Bu konuyla ilgili ciddi bir ekip çalışması gerekir.

46. BESLENME Akciğer kanserli hastaların %46-61’inde tanı konduğunda veya tedavi süresince beslenme problemleri nedeniyle kilo kaybı olur. Beslenme konuları mutlaka uygun uzmanların desteğiyle götürülmelidir. Hastaların kilo alması sağlanmalıdır.

47. PALYATİF BAKIM Hemşire bakımı: yara bakımı, intravenöz ilaç tedavisi, ilaçların kullanımını kontrol etmek, yan etkileri izlemek, destek tedavisi sağlamak ve duygusal destek vermek. Fiziksel tedavi: Zayıflamış kasların yeniden kullanımına yönelik aktiviteler yaptırmak. Mesleki tedavi: Beslenme, yeme,içme, giyinme ve ev rutinlerini yapmak için gerekli motivasyonu sağlamak

48. PALYATİF BAKIM Konuşma tedavisi: Konuşması bozulan hastalarda özel tekniklerle yeniden konuşmasını sağlamaya yönelik çalışır. Tıbbi sosyal hizmet uzmanı: Hastanın kompleks ihtiyaçlarını sağlamaya yönelik çalışmalar yapar. Hastalara finansal destek bulmaya çalışır. Ev görevlisi:Çamaşır, alışveriş gibi hafif ev işlerini düzenler.

49. PALYATİF BAKIM Gönüllüler:Her türlü hizmette, duygusal ve fiziksel yardım sağlar. Diğerleri: Beslenme desteği, tıbbi cihaz ve tedarikçiler, lab ve röntgen çalışmaları, eczacılık servisi, solunum terapisi, transport, eve sağlanan yiyecek, telefonla konsültasyon, acil monitor ve çağrı sistemleri

50. PALYATİF BAKIM Çoğu zaman kanser hastalarına verilen ev bakımı diğer hastalıklar nedeniyle verilen servisten farklı değildir. Ancak onkoloji dalında eğitim almış bir hemşire hastaya daha fazla yardımcı olacaktır.