Darwinisme en folk psychiatry Waarom wij geestesziekten essentialiseren

1. Darwinisme en folk psychiatryWaarom wij geestesziekten essentialiseren Pieter R. Adriaens Workshop ICEG januari 2008

2. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Overzicht • Stelling: zowel psychiaters als leken hebben de neiging om geestesziekten te essentialiseren, ook al is die neiging wellicht onterecht • Vraag: valt er vanuit evolutietheorie iets te vertellen over die neiging? • Struikelblokken: is die neiging functioneel? Is er een verschil tussen leken en psychiaters? Wat betekent ‘essentialiseren’? • Kader: filosofie, psychiatrie, sociale psychologie, cognitiewetenschappen,... Waarom wij geestesziekten essentialiseren

3. OverzichtInleiding Probleem Uitwegen Conclusie Achtergrond: een waanzinnig raadsel • Geestesziekten zijn van alle tijden • Geestesziekten zijn erfelijk • Geestesziekten komen relatief vaak voor • Geestesziekten zijn nefast voor RS Hoe ontsnappen gekke genen aan natuurlijke selectie? Waarom wij geestesziekten essentialiseren

4. OverzichtInleiding Probleem Uitwegen Conclusie Meet some models • Het mismatch-model (vb. fobie) • Het trade-off model (vb. manisch-depressiviteit) • Het adaptationistisch model (vb. depressie) • Het kanker-model (vb. Huntington) • Het polygeen selectie-mutatie model (vb. schizofrenie) Waarom wij geestesziekten essentialiseren

5. OverzichtInleiding Probleem Uitwegen Conclusie Het polygeen selectie-mutatie model • Matthew Keller & Geoffrey Miller (BBS, 2006) • GZ zijn maladaptief (versus adaptationistisch model), en zijn altijd maladaptief geweest (versus mismatch-model) • GZ zijn erg duur, dus compenserende voordelen zouden navenant moeten zijn (versus trade-off model) • ‘Alternatief’: geestesziekten zijn schadelijke disfuncties, en weerspiegelen de kwetsbaarheid van ons brein voor mutaties Waarom wij geestesziekten essentialiseren

6. OverzichtInleiding Probleem Uitwegen Conclusie Het polygeen selectie-mutatie model (vervolg) • Verschillende soorten mutaties • Mutational load is variabel • Conclusie: • ‘The end result will be continuous distributions with respect to almost all psychological dimensions. Individuals with a high load of mutations that affect a particular configuration of upstream cognitive processes would be at higher risk of having mental disorders associated with deficits in downstream behaviors, and would tend to pass this risk on to their offspring. (…) Everyone alive, according to this [polygenic mutation-selection] model, has minor brain abnormalities that cause them to be a little bit mentally retarded, a little bit emotionally unstable, and a little bit schizophrenic’ (Ibid., 399, 404). Waarom wij geestesziekten essentialiseren

7. Overzicht Inleiding ProbleemUitwegen Conclusie Dimensioneel versus categoriaal • PSMM is radicaal dimensioneel en nominalistisch: • er is geen duidelijke grens tussen geestesziekte en gezondheid • er is geen duidelijke grens tussen geestesziekten onderling • categorieën van geestesziekten zijn arbitraire constructies • Psychiatrie is van oudsher categoriaal en essentialistisch: • er is wel een duidelijke grens tussen geestesziekte en gezondheid • er is wel een duidelijke grens tussen geestesziekten onderling • Categorieën van geestesziekten worden bepaald door een causale essentie Waarom wij geestesziekten essentialiseren

8. Overzicht Inleiding ProbleemUitwegen Conclusie De biologische psychiatrie (Klerman 1972) 1. Psychiatry is a branch of medicine. 2. Psychiatry should use modern scientific methodologies and base its practice on scientific knowledge. 3. Psychiatry treats people who are sick and who require treatment for mental illness. 4. There is a boundary between the normal and the sick. 5. There are discrete mental illnesses. Mental illnesses are not myths. There is not one, but many mental illnesses. It is the task of scientific psychiatry, as of other medical specialties, to investigate the causes, diagnosis and treatment of mental illnesses. 6. The focus of psychiatric physicians should be particularly on the biological aspects of mental illness. 7. There should be an explicit and intentional concern with diagnosis and classification. Waarom wij geestesziekten essentialiseren

9. Overzicht Inleiding ProbleemUitwegen Conclusie Filosofische formulering • Zijn geestesziekten natuurlijke soorten? • Een claim met drie implicaties (Haslam 2000; Adriaens 2007): • Zijn geestesziekten onverschillig tegenover de manier waarop ze geconceptualiseerd/geclassificeerd worden? • Verschillen geestesziekten op een categoriale manier van zowel andere geestesziekten als de normaliteit? • Hebben geestesziekten een causale essentie? • Het antwoord: neen, dus Keller & Miller hebben wellicht gelijk Waarom wij geestesziekten essentialiseren

10. Overzicht Inleiding ProbleemUitwegen Conclusie Een paradox • Het probleem: als Keller & Miller gelijk hebben, en GZ inderdaad geen natuurlijke soorten zijn, waarom beschouwen psychiaters ze dan als zodanig? • Of nog: waarom hebben psychiaters de neiging om GZ te essentialiseren? • De uitwegen: • Neurobiologie • Geschiedenis van de psychiatrie • Folk psychiatry Waarom wij geestesziekten essentialiseren

11. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Uitweg 1: het delta-model • Neurobiologie (Keller & Miller 2006) • Een oneindig aantal combinaties van mutaties – een beperkt aantal breinsystemen (‘modules’) • Of: hoe een zeer heterogene etiologie toch homogene categorieën kan voortbrengen: • ‘[A]n apparently unitary mental disorder may be a heterogeneous group of dysfunctions in different mechanisms whose final common pathways lead to similar symptoms’ (Ibid., 400). Waarom wij geestesziekten essentialiseren

12. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Uitweg 2: alle macht aan de lobby • Geschiedenis van de psychiatrie, meer bepaald de overgang van DSM-II (dimensioneel) naar DSM-III (categoriaal) (Shorter 1997) • Officieel: nieuwe empirische gegevens • Officieus: • lobbywerk en schimmige stemmingen (vb. homoseksualiteit) • invloed van geneesmiddelenindustrie • invloed van ziekenfondsen en verzekeringsmaatschappijen Waarom wij geestesziekten essentialiseren

13. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Uitweg 3: alle macht aan de leken • Vraag verruimen: niet alleen biologische psychiaters, maar ook leken hebben de neiging om GZ te essentialiseren • Folk psychiatry: welke ontologische intuïties hebben mensen over geestesziekten? • Antwoord: • Moraliseren, psychologiseren, medicaliseren/essentialiseren (Haslam 2003) • Essentialiseren = het toeschrijven van een causale essentie, een ‘ware natuur’ die gedeeld wordt door alle instantiaties van een categorie (Gelman 2003) • Essentialiseren is geen standaardstrategie, maar komt niettemin vaak voor, kan makkelijk uitgelokt worden (‘readily available’), en gebeurt steevast op een zeer coherente manier (Haslam & Ernst 2002) • Zowel leken als psychiaters-in-opleiding essentialiseren meer dan praktiserende psychiaters, maar geestesziekten worden steevast minder geëssentialiseerd dan medische ziekten (Ahn et al. 2006) • Waarom essentialiseren? Waarom wij geestesziekten essentialiseren

14. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Een cluster van essentialistische overtuigingen • ‘To understand the nature of a social category in an essentialist way is to comprehend it as characterized by…’ (Haslam & Ernst 2002) • Informativeness • Uniformity • Discreteness • Immutability • Historical stability • Naturalness • Een voorbeeld: • ‘Conditions that were believed to be biologically caused were more likely to be judged to be clearly and qualitatively distinct from normality...' (Haslam 2003, 1043) NATURAL KIND VIEW Waarom wij geestesziekten essentialiseren

15. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Een omweg: de evolutie van lay essentialism • Wat essentialiseren we? • Biologische categorieën (vb. diersoort) (folk biology) > • Sociale categorieën (vb. ras) (folk sociology) > • Psychiatrische categorieën (vb. schizofrenie) (folk psychiatry) • Waarom essentialiseren we? • Het is een manier van representeren die ons toelaat om waardevolle en betrouwbare inductieve inferenties te maken, ook wanneer we geen zicht hebben op de veronderstelde essentie van het ding (Barrett 2001) • Hoe doen we dat concreet? • Is er zoiets als een folk psychiatry module? • Leunt folk psychiatry aan bij andere modules (zoals folk sociology bij folk biology)? Waarom wij geestesziekten essentialiseren

16. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Darwinisme & folk psychiatry • Lekenessentialisme als overextension/uitbreiding • Is lekenessentialisme over GZ een adaptieve strategie? • Proto-GZ bestonden al in de EEA • Interacties met GZ-individuen zijn potentieel fitness-relevant • GZ hebben een rijk inductief potentieel • Een adaptationistisch alternatief • Vergelijking met Gil-White’s analyse van essentialiseren van ras en ethniciteit (‘inductive validity for cultural reasons’) (Gil-White 2001) Waarom wij geestesziekten essentialiseren

17. Overzicht Inleiding Probleem Uitwegen Conclusie Conclusie 1. Zijn geestesziekten natuurlijke soorten? 2. Zien we geestesziekten als natuurlijke soorten? 3. Waarom doen we dat? • Neurobiologische factoren • Historische factoren • Evolutionaire factoren Waarom wij geestesziekten essentialiseren

18. Bedankt! Waarom wij geestesziekten essentialiseren