FINANSE PUBLICZNE I RYNKI FINANSOWE

FINANSE PUBLICZNE I RYNKI FINANSOWE Finanse jednostek samorządu terytorialnego Fundusze celowe Finanse publiczne w Polsce w liczbach Wykład 3

Struktura systemu finansów publicznych W PRZEKROJU INSTYTUCJONALNYM system finansów publicznych tworząfundusze przyjmujące najczęściej formę: • budżetu państwa, • budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego (powiatu samorządowego, regionu samorządowego), • funduszy ubezpieczeń społecznych, • pozostałych funduszy publicznych, • fundacji publicznych.

RZĄD RZĄDZI SAMORZĄDY GOSPODARUJĄ

Finanse państwa i samorządu – system naczyń połączonych • Finanse państwa oraz finanse samorządu terytorialnego są integralną częścią finansów publicznych państwa jako całości. • Ich współzależność bazuje na wspólnych ekonomicznych podstawach źródeł dochodów budżetowych. • Rozgraniczenie państwa i samorządu maw dużej mierze charakter umowny, ulega zmianom w czasie i może kształtować się różnie.

Podstawy prawne samorządu • Europejska Karta Samorządu Terytorialnego • Europejska Karta Samorządu Regionalnego • Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych • Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego • Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym • Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym • Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego • Społeczności lokalne mają prawo do posiadania własnych środków finansowych. • Przynajmniej część tych środków powinna pochodzić z opłat i podatków. • Wielkość funduszy powinna być dostosowana do zakresu uprawnień przyznanych przez Konstytucję. • Systemy finansowe powinny być adekwatne do rzeczywistych zmian zachodzących w poziomie kosztów. • Ochrona społeczności słabszych wymaga zastosowania mechanizmów wyrównawczych. • Społeczności powinny mieć dostęp do rynku kapitałowego. sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz. U. z dnia 25 listopada 1994 r.) sygnatariusze Karty to państwa członkowskie Rady Europy,

Europejska Karta Samorządu Regionalnego • Potrzeba zagwarantowania władzom regionalnym samodzielności finansowej • Regiony powinny mieć możliwość określania wysokości regionalnych podatków i opłat • Przewidywalne wielkości dochodów powinny być dostosowane do ich kompetencji • Potrzeba respektowania różnorodności i elastyczności źródeł finansowania regionów. Dokument, przyjęty na IV sesji Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy w dniu 5 czerwca 1997 r. w Strasburgu. Określa standardy, które państwa – sygnatariusze Karty – winne respektować, jeśli chodzi o gwarancje samorządności regionów w tych krajach; dotąd nie ratyfikowana przez Polskę.

Konstytucja RP Rozdział VII SAMORZĄD TERYTORIALNY Art. 165. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Art. 166. • Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. • Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych.

Konstytucja RP Rozdział VII SAMORZĄD TERYTORIALNY Art. 167. • Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. • Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. • Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie. • Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Art. 168. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Zasady zasilania finansowego JST • Przewidywalność i stabilność źródeł dochodów; • Adekwatność dochodów do zadań; • Ograniczone władztwo podatkowe w zakresie ustalonym ustawowo; • Różnorodność i elastyczność źródeł dochodów; • Dostęp do rynków finansowych; • Korygowanie skutków zróżnicowanego zagospodarowania i poziomu rozwoju społeczno-ekonomicznego.

Zakres samodzielności dochodowej • Prawo pobierania i gromadzenia dochodów zasilających budżety samorządów terytorialnych. • Ograniczone władztwo podatkowe JST. • Swoboda w pozyskiwaniu środków finansowych z innych określonych ustawowo źródeł. • Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przy respektowaniu wymogów formalnoprawnych.

Zakres samodzielności wydatkowej • Zdolność decydowania o poziomie i strukturze dokonywanych wydatków. • Możliwość decydowania o sposobach oraz formach realizowania i finansowania usług publicznych i społecznych. • Możliwość udzielania pomocy publicznej z budżetu samorządu terytorialnego podmiotom gospodarującym w gminie.

Zakres samodzielności finansowej • Samodzielność finansowa w zakresie poziomu i struktury finansowania deficytu. • Samodzielność finansowa w zakresie aktywności na rynkach finansowych: • Uwarunkowania zewnętrzne, • Uwarunkowania wewnętrzne. • Mierniki oceny samodzielności finansowej JST.

Ustawa o finansach publicznych • Jest fundamentem sektora finansów publicznych. • Określa zasady gospodarowania środkami publicznymi. • Określa formy organizacyjno-prawne podmiotów sektora finansów publicznych. • Określono zasady opracowywania projektów i uchwalania budżetów oraz sposób finansowania deficytu i zasady zaciągania zobowiązań. • DZIAł V Budżet, wieloletnia prognoza finansowa i uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego.

Ustawa o dochodach JST Ustawa określa: 1) źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz zasady ustalania i gromadzenia tych dochodów; 2) zasady ustalania i przekazywania subwencji ogólnej oraz dotacji celowych z budżetu państwa.

Ustawa o dochodach JST Art. 3. 1. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są: 1) dochody własne; 2) subwencja ogólna; 3) dotacje celowe z budżetu państwa. 2. W rozumieniu ustawy dochodami własnymi JST są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych. 3. Dochodami JST mogą być: 1) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi; 2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej; 3) inne środki określone w odrębnych przepisach.

Trzy szczeble samorządu w Polsce Wojewódzki– 16 województw. Powiatowy– 379 powiatów, a w tym: • 65 grodzkich – gmina o statusie miasta, wykonująca zadania powiatu. • 314 ziemskich (miasto na prawach powiatu) – skupiające od kilku do kilkunastu sąsiadujących ze sobą gmin. Podstawowy gminny – 2479 gmin, a w tym: • 306 miejskich– gmina, która zawiera się w administracyjnych granicach miasta. • 597 miejsko-wiejskich – gmina, w skład której wchodzi miasto oraz kilka wsi. • 1576 wiejskich– gmina, która na swoim terytorium nie zawiera miasta.

Ustawa o samorządzie gminnym • Zasady tworzenia i znoszenia gmin. • Zakres działania i zadania gminy. • Władze gminy- tryb powoływania, podział kompetencji. • Akty prawa miejscowego stanowionego przez gminę. • Mienie komunalne. • Gminna gospodarka finansowa. • Związki i porozumienia międzygminne i stowarzyszenia gmin. • Nadzór nad działalnością gminną.

Organy gminy • Rada gminy – władza uchwałodawcza i kontrolna; • Wójt, burmistrz, prezydent miasta– władza wykonawcza.

Zadania gminy (art.7,8 USG) 1. Zadania własne 2. Zadania zlecone

Wybrane zadania własne gminy • Ład przestrzenny i ekologia. • Gminne drogi, ulice i mosty. • Infrastruktura społeczna, techniczna i gospodarcza. • Wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości. • Lokalny transport zbiorowy. • Ochrona zdrowia i pomoc społeczna. • Porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli • Edukacja, kultura, turystyka • Współpraca samorządowa i promocja gminy

Zadania zlecone gminie • Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. • Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji. • Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Źródła dochodów własnych gminy UDJST 1/2 1) wpływy z podatków, 2) wpływy z opłat, 3) dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych, 4) dochody z majątku gminy; 5) spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy; 6) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;

Źródła dochodów własnych gminy UDJST 2/2 7) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej; 8) odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej; 9) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy; 10) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej; 11) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego; 12) inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

Udziały gminy we wpływach z podatku dochodowego Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34 %, Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy, wynosi 6,71 %.

Dochody uzupełniające gminy Subwencja ogólna składa się z części: a) wyrównawczej, b) równoważącej, c) oświatowej.

Dochody uzupełniające gminy Mogą to być dotacje celowe z budżetu państwa na: 1) zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami; 2) zadania realizowane przez JST na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej; 3) usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz skutków klęsk żywiołowych; 4) finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych; 5) realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych. Mogą to być środki z funduszy celowych, pozyskiwane na podstawie odrębnych przepisów.

Budżet gminy Jest to opracowywany, uchwalany w formie uchwały budżetowej, roczny, szczegółowy plan finansowy gminy, obejmujący jej dochody i wydatki oraz jej przychody wraz z przeznaczonymi na pokrycie planowanego niedoboru ustawowo określonymi przychodami i rozchodami – na podstawie którego prowadzi ona w sposób jawny i samodzielny swą gospodarkę finansową.

Budżet gminy zmiany od 2010 r. • Od 2011r. termin uchwalenia uchwały budżetowej do dnia 31 stycznia roku budżetowego. • Zasada zrównoważenia budżetu samorządu w zakresie działalności bieżącej • Wieloletnia prognoza finansowa będzie prognozą kroczącą, czyli uzupełnianą (przedłużaną) na kolejny rok budżetowy, tak by każdorazowo obejmowała rok budżetowy i co najmniej 3 kolejne lata. • Minimalny okres sporządzania prognozy będzie podlegał obowiązkowemu wydłużeniu, na okres na jaki przewiduje się limity wydatków wieloletnich. • Wyodrębnienie, w ramach budżetu państwa „budżetu środków europejskich”.

Samorząd powiatowy Art. 1 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową, a ilekroć w ustawie jest mowa o wspólnocie samorządowej należy przez to rozumieć lokalną wspólnotę samorządowąoraz odpowiednie terytorium. Rada Ministrów w drodze rozporządzenia tworzy, łączy, dzieli i znosi powiaty orazustala ich granice. Organypowiatu: Rada powiatu (Rada miasta)– organ stanowiący i kontrolny; Zarząd powiatu– organ wykonawczy; w skład zarządu wchodzą starosta(Prezydent miasta) jako przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie.

Podstawowe zadania powiatu Powiat wykonuje zadania publiczne ponad gminne, a w tymm.in. z zakresu: • Edukacji publicznej, • Promocji ochrony zdrowia, • Pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, • Porządku publicznego, bezpieczeństwa,ochrony zdrowia, • Transportu zbiorowego i dróg publicznych, • Kultury, kultury fizycznej i turystyki, • Geodezji, kartografii, katastru, administracji architektoniczno-budowlanej, • Gospodarki wodnej, ochrony środowiska, przyrody, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, • Przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy.

Dochodami powiatu są: • udziały w podatkach dochodowych, • subwencje z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiat, • dotacje celowe z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiatowe służby, inspekcje i straże, • dochody powiatowych jednostek budżetowych oraz wpłaty innych powiatowych jednostek organizacyjnych, • dochody z majątku powiatu, • odsetki za nieterminowe przekazywanie udziałów, dotacji i subwencji.

udziały powiatu w podatkach dochodowych Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu wynosi 10,25 %. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze powiatu, wynosi 1,40 %.

Dochodami powiatu mogą być: 1) subwencja wyrównawcza z budżetu państwa, 2) dotacje celowe z budżetu państwa, 3) dotacje z państwowych funduszów celowych, 4) dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez powiat na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej, 5) dotacje celowe z budżetu województwa na zadania z zakresu samorządu województwa wykonywane przez powiat na mocy porozumień zawartych z województwem, 6) spadki, zapisy i darowizny, 7) odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych, 8) odsetki i dywidendy od wniesionego kapitału.

Samorząd województwa • Wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, • Dysponuje mieniem wojewódzkim, • prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu. • Województwo ma osobowość prawną. • Samodzielność województwa podlega ochronie sądowej. • Organami samorządu województwa są: 1) sejmik województwa, 2) zarząd województwa.

Zakres działalności Samorządu województwa • Określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele: 1) pielęgnowanie polskości i tożsamości lokalnej, 2) pobudzanie aktywności gospodarczej, 3) działania na rzecz konkurencyjności gospodarki, 4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego 5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. • Prowadzi politykę rozwoju województwa, obejmującą: 1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, 2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury, 3) pozyskiwanie funduszy: publicznych i prywatnych, 4) działania na rzecz podnoszenia wykształcenia obywateli, 5) racjonalne kształtowanie środowiska naturalnego, 6) wspieranie rozwoju i współpracy nauki i gospodarki, 7) wspieranie rozwoju kultury, 8) promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

zadania o charakterze wojewódzkim 1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego, 2) promocji i ochrony zdrowia, 3) kultury i ochrony jej dóbr, 4) pomocy społecznej, 5) polityki prorodzinnej, 6) modernizacji terenów wiejskich, 7) zagospodarowania przestrzennego, 8) ochrony środowiska, 9) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, 10) transportu zbiorowego i dróg publicznych, 11) kultury fizycznej i turystyki, 12) ochrony praw konsumentów, 13) obronności, 14) bezpieczeństwa publicznego, 15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.

Dochodami własnymi województwa są: 1) udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu, 2) dochody z majątku województwa, 3) spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa, 4) dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe województwa oraz wpłaty innych wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, 5) odsetki za nieterminowe przekazywanie udziałów.

udziały powiatu w podatkach dochodowych Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze województwa wynosi 1,60 %. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze województwa, wynosi 14,0 %.

Dochodami województwa mogą być: 1) subwencja wyrównawcza z budżetu państwa, 2) dotacje celowe z budżetu państwa i państwowych funduszy celowych na zadania wykonywane przez województwo, 3) dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez województwo na podstawie porozumień zawartych z organami administracji rządowej, 4) dotacje celowe z budżetów gmin lub powiatów na zadania z zakresu tych jednostek samorządu terytorialnego wykonywane przez województwo na podstawie porozumień zawartych z organem gminy lub powiatu.

Subwencja ogólna 1) dla gmin: a) wyrównawczej, b) równoważącej; 2) dla powiatów: a) wyrównawczej, b) równoważącej; 3) dla województw: a) wyrównawczej, b) regionalnej; 4) oświatowej – dla gmin, powiatów i województw.

Fundusze celowe 1/2 Definicja: podmioty powołane odrębnymi ustawami, które określają szczegółowy zakres zadań, kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych funduszy celowych (rodzaje i formy wydatków związanych z działalnością funduszy celowych) oraz podstawowych źródeł otrzymywanych dochodów, często określane jako parabudżety. Specyfikafunkcjonowania funduszy celowych:- nie obowiązuje zasada rozliczenia rocznego (można na dłużej planować)- nie obowiązują zasady budżetowe- fundusze celowe nie konkurują o uzyskanie środków pieniężnych z budżetu państwa- nie podlegają wprost kontroli budżetowej- wydatki funduszy celowych uzależnione są od posiadanych środków finansowych.

Fundusze celowe 2/2 • Może występować jako osoba prawna oraz jako wyodrębniony rachunek bankowy • Przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki są przeznaczane na realizację zadań wyodrębnionych z budżetu • Fundusz celowy, może być państwowy, gminny, powiatowy lub wojewódzki, większość to państwowe. • W strukturach samorządowych występują: • Gminne, powiatowe i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej • Gminne, powiatowe i wojewódzkie fundusze gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym

Fundusze związane z ubezpieczeniamispołecznymi budżet 2011 r.

Fundusze związane z zadaniami socjalnymi państwa budżet 2011 r.

Państwowe fundusze celowe 1/2 Związane z prywatyzacją: 1) Fundusz Reprywatyzacji, 2) Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców, 3) Fundusz Skarbu Państwa, 4) Fundusz Rekompensacyjny. Związane z bezpieczeństwem i obronnością kraju: 1) Fundusz Wsparcia Policji, 2) Fundusz Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego, 3) Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej, 4) Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców, 5) Fundusz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy, 6) Fundusz Wsparcia Straży Granicznej, 7) Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych.

Państwowe fundusze celowe 2/2 Związane z nauką i kulturą: 1) Fundusz Promocji Twórczości, 2) Fundusz Zajęć Sportowo-Rekreacyjnych dla Uczniów, 3) Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej, 4) Fundusz Promocji Kultury, 5) Fundusz Nauki i Technologii Polskiej. Pozostałe fundusze: 1) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 2) Centralny Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, 3) Państwowy Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym, 4) Fundusz Kredytu Technologicznego, 5) Fundusz Rozwiązywania Problemów Hazardowych .

Jednostki podsektora rządowego - agencje Agencje są tworzone na mocy odrębnych ustaw, jako państwowe osoby prawne, realizujące wybrane zadania publiczne, albo wykonujące prawo własnościowe lub inne prawa majątkowe Skarbu Państwa. W 2009 r. łączne przychody agencji wyniosły 8.854.747 tys. zł, w tym 4.230.580 tys. zł pochodziło z dotacji budżetu państwa, co stanowi 47,8% przychodów agencji (wzrost udziału dotacji w przychodach w porównaniu do roku 2008 zwiększył się o 10,5 punktu procentowego).

Agencje 2009 r.

Inne jednostki podsektora rządowego • Jednostki doradztwa rolniczego, • Polska Organizacja Turystyczna, • Transportowy Dozór Techniczny, • Urząd Dozoru Technicznego, • Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, • Polski Instytut Sztuki Filmowej, • Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, • Narodowe Centrum Nauki.

FINANSE PUBLICZNE I RYNKI FINANSOWE