مبانی طب سنتی ایران مزاج ها

مبانی طب سنتی ایرانمزاج ها تهیه کننده : دکتر مجید نیمروزی برگرفته از کتاب پزشکی در فرهنگ و تمدن اسلامی Iranian Amzing Collection

امور طبیعیه • امور طبیعیه اموری هستند که به وجود آمدن و تعادل انسان به آنها بستگی دارد و شامل هفت جزء است افعال قوا ارواح اعضا اخلاط امزاج ارکان Iranian Amzing Collection

مزاج ها (امزجه) • مزاج در لغت به معنی در هم آمیختن است و در طب سنتی مفهوم کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه ی در هم آمیختن ارکان با یکدیکر و فعل و انفعال آنها به وجود می آید • از دیدگاه طب سنتی هر جسم مرکبی از ترکیب چهار رکن تشکیل شده و آنچه این اجسام را از هم متفاوت می کند اختلاف مقدار این عناصر در آنهاست • مزاج در کل به 9 مزاج اصلی(ذاتی) تقسیم می شوند که ممکن است بر حسب شرایط محیطی و خاص مثل فصل ، سن ، جنسیت و مکان زندگی تحت تأثیر قرار بگیرند(مزاج اکتسابی) • اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب ، هوا و آتش عنصری ترکیب شده باشد مزاج معتدل به وجود می آید و اگر یک یا دو رکن برتری داشته باشند، مزاج های دیگر به وجود می آید • مزاج یا مفرد است یا مرکب • منظور از مزاج مفرد این است که تنها یک کیفیت مشترک بین دو رکن غلبه پیدا کرده و در نتیجه نوع مزاج بر اساس خواص آن کیفیت مشخص می شود Iranian Amzing Collection

هر گاه که صورت دو رکن با یکدیگر باز کوشند و هر یک اندر گوهر یکدیگر اثر کنند آنرا استحالت گویند، و بدین استحالت قوت هر دو شکسته شود و صورتی و طبیعتی میانه پدید آید آنرا مزاج گویند. • و هر گاه که از این چهار صورت که با یکدیگر بازکوشند و با یکدیگر برآیند و از دو دیگر یکی قوی تر آید مزاج اندر آندو که برابر آیند، معتدل باشد و این دو که یکی قوی تر اید مزاج را بدین قوی تر باز خوانند. • مثلاً اگر در سردی و گرمی معتدل آید و خشکی بر تری غلبه کند گویند مزاج خشک است. Iranian Amzing Collection

جدول 2: انواع مزاج غیر معتدل ، ستاره نشان دهنده ی افزایش عنصری خاص است. Iranian Amzing Collection

مزاج سن • جنین انسان حرارت و رطوبت غریزی را که مایه حیات هستند حین انعقاد نطفه از پدر و مادر کسب می کند. هر چه میزان این حرارت و رطوبت بیشتر باشد طول عمر آن شخص بیشتر خواهد بود.دوران حیات بر این اساس به چهار مرحله اصلی تقسیم می شود: • نخست مرحله رشد که از بدو تولد تا 30 سالگی است. در این مرحله بدن پیوسته در حال رشد است و میزان حرارت و رطوبت آن بالاست.در این مرحله اختلال رشد به علت به هم خوردن تعادل حرارت و رطوبت است. • بین 30 تا 40 سالگی مرحله ی جوانی است که طی آن رطوبت غریزی به آرامی از دست می رود و مزاج به سمت گرمی و خشکی می رود.. در این مرحله فرد مستعد بی خوابی و اضطراب است. • مرحله ی میانسالی یعنی از 40 تا 60 سالگی را دوران جاافتادگی می گویند که در آن قوای بدن به تدریج تحلیل می روند. در این دوره حرارت غریزی افت می کند و مزاج به سمت سردی و خشکی می رود. انسان در این دوران مستعد بیماری های سوداوی مانند بواسیر، واریس و افسردگی می شود. • مرحله ی پیری با ظهور ضعف شدید در قوا همراه است و از 60سالگی آغاز می شود. مزاج این افراد سرد و تر است.البته بیشتر حکما معتقدند که در سن کهولت مزاج فرد متغیر و تابع شرایط محیط و رژیم غذایی است. جدول 3- مزاج افراد در سنین مختلف Iranian Amzing Collection

مزاج فصل ها • فصول مختلف هم روی بدن تأثیر می گذارند و تغییراتی ایجاد می کنند. • فصل بهار گرم و تر است. در این فصل افرادی که مزاج گرم و تر دارند(دموی) خصوصاً اگر در سن رشد هم باشند ، مشکلات بیشتری خواهند داشت. • فصل تابستان گرم و خشک است؛ بنابراین علایم گرمی و خشکی (صفراوی) که در سن جوانی هم هستند تشدید می شود. • فصل پاییز سرد و خشک است. این فصل اوج بروز بیماری های پوستی مانند اگزما و ترک لبهاست و بیماری های فکری شیوع بیشتری پیدا می کند. • فصل زمستان سرد و تر و زمینه ساز تشدید یا بروز بیماری های بلغمی است. جدول 4: کیفیت فصل های مختلف Iranian Amzing Collection

مزاج جنس • مزاج مردان نسبت به زنان گرم تر و خشک تر است. خانم ها بیشتر از آقایان دچار بیماری های بلغمی مانند ورم و درد مفاصل می شوند. طبع خشک و گرم باشد در ذکور در مؤنث سرد و تر یابد ظهور Iranian Amzing Collection

مزاج مکان ها • مکان های مختلف تأثیرات متفاوتی در مزاج افراد دارد و مزاج افراد هر منطقه نیز به جغرافیای آنجا وابسته است. • مزاج مناطق کوهستانی سرد و خشک است و جوانان بامزاج گرم در فصل تابستان بهتر است به ییلاق بروند. • مزاج مناطق بیابانی گرم و خشک است. • مزاج مناطق کنار دریا سرد و تر است. Iranian Amzing Collection

مزاج اعضا • اعضای مختلف بدن انسان از نظر ترکیب نسبی ارکان با هم متفاوتند.علت این تفاوت در وظیفه و عملکردی است که بر عهده ی آنهاست. • قلب گرم ترین و خشک ترین عضو است زیرا قلب تنها عضو همواره در حال حرکت ولازمه ی حرکت زیاد حرارت و خشکی زیاد است. • کبد گرم ترین و ترترین عضو است زیرا مهم ترین عامل رشد و تغذیه ی بدن است. • استخوان سردترین عضو است و غلبه ی خاک عنصری باعث سخت بودن و ثبات می شود. • چربی سرد و تر است و افرادی که کم فعالیت می کنند دچار تجمع چربی و پدیده ی چاقی می شوند. • مغز هم سرد و تر آفریده شده است تا به علت ورود اطلاعات فراوان دچار غلبه ی خشکی و گرمی نشود. • پوست به ویژه پوست دست و انگشتان معتدل ترین عضو است. Iranian Amzing Collection • جدول 5: تفاوت مزاج های مختلف بدن انسان

Iranian Amzing Collection

رنگ بدن Iranian Amzing Collection

خواب و بیداری Iranian Amzing Collection

کیفیت مواد دفعی از بدن Iranian Amzing Collection

حالات نفسانی Iranian Amzing Collection

مبانی طب سنتی ایران مزاج ها