STUDIA PODYPLOMOWE ORGANIZACJI POMOCY SPOŁECZNEJ

1. STUDIA PODYPLOMOWE ORGANIZACJI POMOCY SPOŁECZNEJ „Kształcenie kadry zarządzającej instytucji pomocy i integracji społecznej w formie studiów podyplomowych” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. OSOBY Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI Elżbieta Rajewska-Nikonowicz Białystok 16-01-2010

3. Definicja chorób psychicznych. Wszelkie zaburzenia psychiczne które stanowią przedmiot zainteresowania psychiatrii, ze względu na potrzebę ich leczenia. W węższym, tradycyjnym rozumieniu, tylko część zaburzeń psychicznych, obejmująca psychozy.

4. Definicja zaburzeń psychicznych. Zaburzenia czynności organizmu, uniemożliwiające człowiekowi utrzymanie równowagi wewnętrznej lub zrównoważonej wymiany z otoczeniem, manifestujące się w zakresie czynności psychicznych (obie powyższe definicje na podstawie: Encyklopedii PWN)

5. Definicja pracy socjalnej. Jest działalnością zawodową służącą ludziom pomocą w usprawnianiu lub odzyskaniu ich zdolności do satysfakcjonującego funkcjonowania w środowisku społecznym.

6. Definicja amerykańska. Jest to profesjonalna działalność polegająca na pomaganiu jednostkom, grupom lub społecznościom, we wzbogacaniu, czy odtwarzaniu ich zdolności społecznego funkcjonowania i tworzenia warunków społecznych sprzyjających osiąganiu ich celów.

7. Charakterystyka chorób psychicznych Choroby psychiczne ogólnie dzielą się na : • zaburzenia nerwicowe, • Zaburzenia psychotyczne. Nerwice od psychoz różnią się brakiem zniekształcenia rzeczywistości ( brak omamów i urojeń ) i jest zachowany krytycyzm wobec objawów.

8. Klasyfikacja zaburzeń nerwicowych według międzynarodowej klasyfikacji ICD- 10 • Zaburzenia lękowe obejmują: -Zaburzenia lękowe uogólnione.-Zaburzenia lękowe paniczne.-Zaburzenia lękowe fobie.-Zaburzenia depresyjne.-Zaburzenia lękowe mieszane.

9. Klasyfikacja zaburzeń nerwicowych c.d. • Reakcje na ciężki stres. -Zaburzenia adaptacyjne- ostre reakcje na stres.-Zaburzenia stresowe pourazowe.

10. Klasyfikacja zaburzeń nerwicowych c.d. • Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne). • Zaburzenia obsesyjno- kompulsywne ( nerwice natręctw). • Zaburzenia pod postacią somatyczną. • Neurastenia. • Zespół depersonalizacji- derealizacji. • Kontrowersyjne zaburzenia nerwicowe. • Objawy nerwicowe na podłożu somatycznym.

11. Nerwice dziecięce • Nerwice protestu ( reakcje psychologiczne dziecka na sytuacje dyskomfortu czy zagrożenia). • Choroba sieroca ( w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym). • Fobie szkolne i przedszkolne ( bywają maskowaną depresją, mogą się z nich wywiązać nerwice).

12. Model zintegrowanego systemu leczenia i opieki środowiskowej dla osób psychicznie chorych • system opieki środowiskowej (model zakłada odchodzenie od tradycyjnego schematu opieki szpital-poradnia zdrowia psychicznego na rzecz rozwoju form leczenia pozaszpitalnego • oddział psychiatryczny całodobowy (ma na celu jak najszybsze złagodzenie objawów) • oddział dzienny szpitala psychiatrycznego • zespół leczenia domowego • poradnia zdrowia psychicznego

13. Rehabilitacja społeczna i zawodowa Chronione warunki mieszkaniowe • Hostele (okresowy pobyt stosunkowo samodzielnych, pracujących bądź uczących się) • Domy przejściowe (chronicznie chorzy, którzy utracili podstawowe zdolności radzenia w życiu, pobyt trwa zwykle jeden rok) • Mieszkania grupowe (stałe miejsce zamieszkania dla osób przewlekle psychicznie chorych, pozbawionych opieki rodziny, wypisanych ze szpitala) • Rodziny zastępcze

14. Hostel • Pacjenci przebywają z innymi chorymi o podobnych zaburzeniach. Mieszkając wspólnie uczą się:-współżycia, koegzystencji z nimi-dobrych, korzystnych interakcji z innymi-zachowań i umiejętności przydatnych także w kontaktach z ludźmi zdrowymi, np.gotowania, sprzątania, higieny, Rozmów, praktycznych umiejętności, jak: drobnych napraw w domu, rozwiązywania problemów...Ma jedną poważną wadę: mieszkańcy przebywają w nim czasowo, zwykle kilka miesięcy

15. Pobyt w hostelu bardzo korzystnie wpływa na jego mieszkańców. Nawet jeśli po jakimś czasie znów znajdą się w szpitalu, to często pobyt jest krótszy niż za pierwszym razem, są bardziej zsocjalizowani i bardziej komunikatywni a mniej skłonni do popadania w apatię.Do hostelu przychodzą: terapeuci, pracownicy socjalni, rehabilitanci itp. niemniej, jest to raczej personel " dochodzący". Generalnie- chorzy sami się rządzą, sami przyjmują leki itd.

16. Domy przejściowe Domy przejściowe tworzone są dla chronicznie chorych, którzy w wyniku choroby utracili podstawowe zdolności radzenia sobie w życiu. W domu uczą się samoobsługi i podstawowych umiejętności społecznych. Pobyt w domu przejściowym trwa zwykle jeden rok. Personel sprawuje pełnodobową opiekęi nadzór.

17. Mieszkania grupowe • Mieszkania grupowe stanowią stałe zamieszkania dla osób przewlekle psychicznie chorych, pozbawionych opieki rodziny, wypisanych ze szpitala, mieszkania przejściowego lub innej placówki opiekuńczo-leczniczej. Od mieszkańców oczekuje się samodzielności i udzielania sobie wzajemnej pomocy. Mieszkańcy korzystają ze wsparcia zwykle jednego pracownika odwiedzającego mieszkanie co kilka dni.

18. Rodziny zastępcze Rodziny zastępcze to najstarsza forma mieszkania chronionego. Jest formą wspólnego zamieszkiwania i współżycia społecznego osób zdrowych z kilkuosobową grupą chorych

19. Środowiskowe domy samopomocy Środowiskowy Dom Samopomocy jest jednostką organizacyjną resortu pomocy społecznej, działającą na zasadach zadania zleconego samorządom, fundacjom, stowarzyszeniom. Do zadań ŚDS-ów należy budowanie sieci oparcia społecznego, przygotowanie do życia w społeczeństwie i funkcjonowania w środowisku: • osób przewlekle psychicznie chorych • niepełnosprawnych intelektualnie

20. Podstawy prawne funkcjonowania ŚDS: • Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 kwietnia 1997 w sprawie domów pomocy społecznej • Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego

21. Zadanie Ś.D.S. • podstawowym zadaniem domu jest przede wszystkim podtrzymanie i rozwijanie umiejętności użytkowników niezbędnych do możliwie jak najbardziej samodzielnego życia. Użytkownikami tych placówek mogą być osoby przewlekle psychicznie chore lub głębiej niepełnosprawne intelektualnie oraz osoby z lekką niepełnosprawnością wówczas, gdy oprócz niepełnosprawności intelektualnej występują inne sprzężone zaburzenia, zwłaszcza neurologiczne.

22. Typy Ś.D.S. • Typ A – dom dla osób psychicznie chorych, przeznaczony dla osób z przewlekłymi zaburzeniami psychotycznymi; • Typ B – dom dla osób niepełnosprawnych intelektualnie – upośledzonych umysłowo, przeznaczony dla osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębokim, umiarkowanym i lekkim (gdy osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności ma sprzężone zaburzenie, np. dysfunkcja narządów ruchu, padaczka, autyzm, itp.); • Typ AB – dom dla osób przewlekle psychicznie chorych i niepełnosprawnych intelektualnie. Istnieje jednak takie zastrzeżenie, że użytkownikom w domach typu AB organizuje się odrębne programy wspierająco-rehabilitacyjne.

23. Zasady Każdy użytkownik domu ma swojego asystenta prowadzącego, będącego członkiem zespołu wspierająco-rehabilitacyjnego. W domu wyodrębnia się kilka grup użytkowników: • Osoby, które oczekują na przyjęcie (uczestniczą w zajęciach 1raz w tygodniu za zgodą kierownika domu); • Osoby z decyzją administracyjną wydaną przez ośrodek pomocy społecznej lub powiatowe centrum pomocy rodzinie na czas określony potrzebny do dokonania wstępnej oceny, czy dana osoba kwalifikuje się do domu;

24. Ś.D.S. • Osoby z decyzją administracyjną wydaną przez ośrodek pomocy społecznej lub powiatowe centrum pomocy rodzinie, na czas potrzebny do realizacji indywidualnego programu aktywizacji użytkownika,a dla osób niepełnosprawnych intelektualnie także na pobyt długoterminowy; • Byli użytkownicy utrzymujący kontakt z domem, za zgodą kierownika domu mogą organizować spotkania i zajęcia w formie klubowej.

25. Specjalistyczne usługi Specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi są szczególnym rodzajem usług specjalistycznych. Pomoc udzielana jest tu wyróżnionej grupie osób. • Zasady jej przyznawania i odpłatności określa rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej, a nie tak jak w przypadku pozostałych usług opiekuńczych, regulacje gminne.

26. Specjalistyczne usługi • Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego określa, że ośrodki pomocy społecznej, w porozumieniu z poradniami zdrowia psychicznego czy innymi specjalistycznymi placówkami terapeutycznymi, organizują oparcie społeczne dla osób, które z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego mają poważne trudności w życiu codziennym, zwłaszcza w relacjach z otoczeniem, w zakresie edukacji, zatrudnienia oraz w sprawach bytowych.

27. Specjalistyczne usługi • Przy określeniu komu przysługuje pomoc w formie usług specjalistycznych zastosowanie ma ogólna zasada dotycząca usług, zapisana w ustawie o pomocy społecznej. Zasada ta wskazuje, że pomoc w formie usług specjalistycznych może być przyznana osobom, które wymagają pomocy innych osób, a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. Usługi świadczone są w mieszkaniu osoby, która potrzebuje pomocy lub w ośrodkach wsparcia takich jak środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, dzienne domy pomocy.

28. Specjalistyczne usługi c.d. Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi mogą obejmować: • uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, w tym zwłaszcza: uczenie umiejętności zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, w tym funkcjonowania społecznego, motywowanie do aktywności, prowadzenie treningów samoobsługi i umiejętności społecznych, wspieranie w formie asystowania w codziennych czynnościach życiowych (utrzymywanie kontaktów z domownikami, rówieśnikami w miejscu nauki i pracy, organizowanie i spędzanie czasu wolnego, korzystanie z usług różnych instytucji);

29. Specjalistyczne usługi c.d. • interwencje i pomoc w życiu w rodzinie, w tym: poradnictwo specjalistyczne, wsparcie psychologiczne, ułatwienie dostępu do edukacji i kultury, koordynacja działań innych służb na rzecz rodziny podopiecznego, współpraca z jego rodziną;

30. Specjalistyczne usługi c.d. • pomoc w załatwianiu spraw urzędowych (uzyskanie świadczeń, wypełnianie dokumentów); • wspieranie i pomoc w uzyskaniu zatrudnienia (szukanie informacji o pracy, pomoc w znalezieniu zatrudnienia lub alternatywnego zajęcia, wspieranie i asystowanie w kontaktach z pracodawcą, rozwiązywanie problemów psychicznych wynikających z pracy lub jej braku);

31. Specjalistyczne usługi c.d. • pomoc w gospodarowaniu pieniędzmi (nauka planowania budżetu, asystowanie przy ponoszeniu wydatków, usamodzielnianie finansowe); • usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu (zgodnie z zaleceniami lekarskimi, współpraca ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno-pedagogicznego i edukacyjno-terapeutycznego);

32. Specjalistyczne usługi c.d. • pomoc mieszkaniową (w uzyskaniu mieszkania, organizowaniu drobnych remontów, napraw, kształtowanie właściwych relacji z sąsiadami); • zapewnienie dzieciom i młodzieży z głębokim upośledzeniem dostępu do zajęć rewalidacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, jeżeli nie mają ich zapewnionych.

33. Specjalistyczne usługi c.d. • Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi (ale także usługi specjalistyczne dla pozostałych grup) są świadczone przez osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu: m.in. psychologa, pedagoga, logopedy, pracownika socjalnego, terapeuty zajęciowego, asystenta osoby niepełnosprawnej lub innego zawodu dającego wiedzę i umiejętności pozwalające świadczyć te usługi (§3 ust. 1 rozporządzenia).

34. Specjalistyczne usługi c.d. • Dodatkowo, specjaliści świadczący usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi muszą posiadać co najmniej półroczny staż: m.in. w szpitalu psychiatrycznym, w środowiskowym domu samopomocy, domu pomocy społecznej dla osób z upośledzeniem umysłowym, placówce terapii lub placówce oświatowej, do której uczęszczają dzieci z zaburzeniami rozwoju lub upośledzeniem umysłowym. Usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi mogą także świadczyć osoby, które nabyły doświadczenie pracując już w ramach tego rodzaju usług (§3 ust. 2 rozporządzenia).

35. Specjalistyczne usługi c.d. O pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi zwrócamy się do ośrodka pomocy społecznej (OPS) w miejscu zamieszkania. Nie zawsze konieczna jest osobista wizyta w ośrodku (można wysłać list). Wymagane jest zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, uzasadniające korzystanie z tego rodzaju usług. Zaświadczenie to powinien wystawić lekarz psychiatra. W zaświadczeniu lekarz może określić ilość godzin usług, jakie powinny być udzielone danej osobie. Jednak o ilości godzin ostatecznie zadecyduje OPS.

36. Specjalistyczne usługi c.d. • Po zgłoszeniu, w przeciągu dwóch tygodni, pracownik socjalny z ośrodka odwiedza osobę oczekującą pomocy w jej mieszkaniu i przeprowadza tzw. rodzinny wywiad środowiskowy, którego celem jest ocena sytuacji życiowej. Od wyników wywiadu zależy m.in. ustalenie wysokości ewentualnej odpłatności za usługi. Ośrodek pomocy społecznej musi w ciągu 30 dni od otrzymania zgłoszenia zapotrzebowania na usługi wydać decyzję administracyjną (na piśmie) o przyznaniu - bądź nie - tej formy pomocy.

37. Specjalistyczne usługi c.d. • Usługi specjalistyczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi są finansowane z budżetu państwa. Ośrodek pomocy społecznej (gmina) musi wystąpić o środki na ich realizację do wydziału polityki społecznej urzędu wojewódzkiego. Bodźcem do wystąpienia przez OPS o środki do urzędu wojewódzkiego, może być zapotrzebowanie na ten typ usług, zgłaszane przez zainteresowaną osobę.

38. dochód netto - wysokość ponoszonych opłat zależy od dochodu na osobę w rodzinie; od tego czy i o ile przekroczymy tzw. kryterium dochodowe,

39. sytuacja osób ubiegających się o wsparcie –w szczególnie uzasadnionych sytuacjach można ubiegać się o częściowe lub całkowite zwolnienie z odpłatności za usługi, zwłaszcza ze względu na: konieczność korzystania z co najmniej dwóch rodzajów specjalistycznych usług, konieczność ponoszenia opłat za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej lub ośrodku wsparcia lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej, leczniczo-rehabilitacyjnej, opiekuńczo-leczniczej lub pielęgnacyjno-opiekuńczej, konieczność korzystania przez więcej niż jedną osobę w rodzinie z pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, zdarzenie losowe.

40. Zwolnienie częściowe lub całkowite z odpłatności jest traktowane przez OPS uznaniowo (każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie). Należy pamiętać, że zawsze przysługuje prawo odwołania się od decyzji wydanej przez ośrodek pomocy społecznej. Informacja o trybie składania odwołania powinna znaleźć się w decyzji.

41. Prawo • Podstawa prawna:- ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych - ustawa z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego

42. Domy Pomocy Społecznej Domy, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się m.in. na: • Domy dla przewlekle psychicznie chorych • Domy dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie • Domy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie

43. Wymienione domy są specyficzną formą pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. O skierowanie do domu pomocy społecznej może ubiegać się osoba wymagająca całodobowej opieki, w przypadku, gdy rodzina i gmina nie może jej zapewnić usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania.

44. Domy Pomocy Społecznej • Tryb postępowania w sprawie przyjęcia osoby psychicznie chorej do domu pomocy społecznej określony jest w rozdziale 4 (art. 38—41) ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego oraz rozdziale 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

45. Przesłanki skierowania domu pomocy społecznej Artykuł 38 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz art. 54, w związku z art. 102 ustawy o pomocyspołecznej, określają niezbędne warunki które muszą zostać spełnione, aby osoba psychicznie chora została skierowana do domu pomocy społecznej.

46. Warunki w formie zestawienia, przedstawia poniższa tabela:

47. Podobieństwa ustaw Jak wynika z zestawienia, okoliczności warunkujące możliwość skierowania osoby do domu pomocy społecznej na podstawie ustawy o pomocy społecznej, nie odbiegają od tych, przewidzianych w ustawie szczególnej o ochronie zdrowia psychicznego

48. Skierowanie osoby bez jej zgody do dps wg zapisów ustawy o pomocy społecznej Różnice w postępowaniu dotyczą sytuacji, w której osoba potrzebująca pomocy w formie skierowania do domu pomocy społecznej lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają na to zgody. Zgodnie z art. 54 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, w przypadku, gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej są zobowiązane do zawiadomienia o tym właściwy sąd, a jeśli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna - prokuratora.

49. Ustawa nie precyzuje, w jakich okolicznościach mamy do czynienia z osobą, która „bezwzględnie wymaga pomocy”, niewątpliwie muszą być spełnione warunki określone w ust. 1 art. 54, zaś pozostałe okoliczności zależą od uznania ośrodka pomocy społecznej.

50. Umieszczenie osoby psychicznie chorej wbrew jej woli w dps w/g ustawy o ochronie zdrowia psychicznego Tryb postępowania w przypadku umieszczania osoby psychicznie chorej w domu pomocy społecznej wbrew jej woli określa art. 39 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Zapis ust. 1 tego artykułu jednoznacznie wskazuje, że postępowanie takie możliwe jest wyłącznie w stosunku do osoby, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb życiowych. Równocześnie jest to osoba, która nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób, mimo że tej opieki i pielęgnacji potrzebuje, a która nie wymaga leczenia szpitalnego.