Meerwaarde van technologische hulpmiddelen bij personen met dementie thuis

1. Meerwaarde van technologische hulpmiddelen bij personen met dementie thuis Herman Astrid Soenen Karine

2. Deelnemende projecten • Solidariteit voor het Gezin (SVHG), Gent • Tandem, Expertisecentrum Dementie, Turnhout • In-HAM vzw (Innovatiecentrum voor huisvesting met aangepaste middelen), Gits • St.- Franciscus – CAZ (Christelijke Alg. Ziekenhuizen) Midden-Limburg • Wit-Gele Kruis Oost-Vlaanderen • Sophia, Expertisecentrum Dementie, Kortrijk • Vzw Thuishulp, Brussel

3. Meerwaarde van technologie • De behoeften van de mantelzorger ivm thuiszorg • Het aanbod op de technologiemarkt • Kennis over technologie en behoefte aan technologie • Technologie vanuit het perspectief van personen met dementie. • Conclusies in de zoektocht naar de meerwaarde van technologie

4. Invalshoeken bij ondersteuning Mantelzorg / omgeving Persoon met dementie Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie

5. De behoeften van de mantelzorger • ivm thuiszorg

6. Behoeften in de thuiszorg: literatuur Taken van de mantelzorgers: • Medisch-verpleegkundige taken • Ondersteuning ADL • Financiële/ juridische aangelegenheden • Sociale contacten • Emotionele ondersteuning • Oppas/ supervisie

7. Behoeften in de thuiszorg: literatuur (2) Hoe belastend zijn deze taken? “Verhoogd risico op depressie, angsten, werkbelasting, slechte kwaliteit van relatie en minder adequaat copinggedrag in vgl. met mantelzorgers van een niet-dementerend familielid.” (Zorg voor dementerenden in België, Garant, 2006)

8. Behoeften in de thuiszorg: literatuur (3) Als zwaar belastend wordt ervaren: “Triestige of depressieve stemming van de persoon met dementie, dingen verliezen, verbale agressie, gevaarlijk gedrag of gedrag dat de mantelzorger in verlegenheid brengt (het zogenaamde probleemgedrag).” (Onderzoek naar de noden en behoeften van persoon met dementie, mantelzorgers en georganiseerde thuiszorg, Van Oost, Depoorter, 2002)

9. Behoeften in de thuiszorg: literatuur (4) Als helpend wordt ervaren: • Een goede kwaliteit van de relatie tussen mantelzorger en patiënt • Ondersteuning bij het omgaan met probleemgedrag • Hulp bij oppas • Emotionele steun • Informatie over de ziekte, hulpmogelijkheden, tegemoetkomingen, diagnose.. • Regelmatig gesprek met een zorgcoördinator

10. En de technologie? Noodzaak van een grote variëteit in het technologisch aanbod Mantelzorg / omgeving Persoon met dementie Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie

11. Behoefteanalyse bij mantelzorgers • Themabijeenkomsten • Cursus die handvatten aanreikt waardoor de zorg langer vol te houden is • Cursus waarbij men leert om te gaan met de zware taak en het leren de eigen grenzen herkennen • Informatie over het ziektebeeld dementie en omgangstips • Meer professionele hulp: oppas, dag-of nachtopvang • Vaker rust en ontspanning voor zichzelf • Luisterend oor

12. Behoefteanalyse mantelzorgers Conclusies: • Opvallend is de vraag naar ondersteuning van beleving van de zorg en de vraag naar psycho-educatie. • Beperkte vraag naar probleemoplossing • Geen spontane verwijzing naar technologie

13. Onderzoeksvraag overheid “In hoeverre kunnen technologische hulpmiddelen bijdragen tot het uitstellen of zelfs vermijden van een residentiële opname van personen met dementie in een thuissituatie?”

14. Bepalende factoren in de beslissing tot opname Samenhang tussen: • Stressoren: cliëntkenmerken, aard van de zorgsituatie • Tussenliggende factoren: kenmerken van de mantelzorger, steun bij de zorg, kwaliteit van de relatie • Stresseffecten: belasting, tevredenheid als gevolg van het zorg verlenen, welbevinden, … (Spruytte)

15. Bepalende factoren in de beslissing tot opname Bevraging bij rvt’s en geriatrische afdelingen van ziekenhuizen: • Noodzaak van permanent toezicht • Veiligheidsproblemen • Nachtelijke onrust • Incontinentie

16. Welke factoren zijn bepalend in de beslissing tot opname? Bevraging: 33 mantelzorgers, 10 verpleegkundigen en 9 huisartsen • Noodzaak van constante hulp of controle • Te weinig persoonlijk contact met de persoon met dementie mogelijk

17. Bepalende factoren in de beslissing tot opname Conclusies eigen onderzoek: • verschillende doelgroepen • Verschillende methodieken  Vergelijking moeilijk, doch verleidelijk

18. II. Het aanbod op de markt van technologie

19. Het aanbod op de markt van technologie Met zorgcentrale • Passieve alarmering: melden van problemen via bewegingsmelders, infraroodmelders of akoestische melders; dwaaldetectie • Signalering: melden van vooraf ingestelde limieten: akoestisch, sensoren mbt veiligheid, brandalarm • Bewaking: camerabewaking na alarmering, bewegingsmelders, polszenders

20. Het aanbod op de markt van technologie • Bediening: op afstand bedienen van functies • Aandachtszorg: spreek-luisterverbinding met mantelzorger

21. Deuralarm Het deuralarm detecteert de persoon met dementie als hij de deur uitstapt

22. Bedmat De bedmat detecteert de persoon met dementie als die uit bed stapt, en kan een geluidsignaal naar mantelzorger afgeven

23. Rook/ gasalarmering Rookalarmering (geluidssignaal) en signaal naar de zorgcentrale

24. Deursensoren

25. Geluidssensor

26. Camerabewaking in woning Camera’s voor externe controle

27. De zorgcentrale zorgcentrale videotelefoon cliënt thuis

28. Ziekenhuis Huisarts Familie Centrale Beveiliging Veiligheid Zorg aan huis Zorg Comfort ICT / Techniek

29. Het aanbod op de markt van technologie Zonder zorgcentrale • Ook de kleine zaken…. • Telefoon met fotootjes bij voorkeurtoetsen • Klok met dag-aanduiding • Locator…

30. III. Kennis over technologie en behoefte aan technologie

31. Kennis over technologie Knelpunten: • Onwetendheid: de voorstelling reikt niet verder dan het vertrouwde, informatie is onvoldoende gecentraliseerd • Vooroordelen: zeer duur, kan menselijke ondersteuning niet vervangen, te ingewikkeld en onbetrouwbaar…

32. Knelpunten • Gebrek aan kennis vertroebelt de behoefte aan technologie (onbekend is onbemind) • Aanbod op de markt is onvoldoende gecentraliseerd (door het bos de bomen niet meer zien) • Huidige generatie is niet vertrouwd met technologie, met als gevolg angst en weerstand…

33. Behoefte aan technologie Interessant onderzoek van Janneke Kreling ‘De toekomst van de seniorenzorg’, jan. 2005

34. Behoefte aan technologie • Acceptatie van een nieuw zorgconcept wordt beïnvloed door angst en de houding die men heeft ten opzichte van techniek in de zorg • Angst heeft een sterke negatieve invloed op acceptatie • Houding heeft een significant positieve invloed op acceptatie

35. Behoefte aan technologie Conclusie • Hoe meer angst, hoe minder het concept van techniek in de zorg zal geaccepteerd worden • Hoe positiever de houding ten opzichte van het zorgconcept, hoe meer acceptatie er zal zijn om deze ook te willen gebruiken

36. Behoefte aan technologie Er is dus nood aan strategieën die: • Een positieve houding tav technologie helpen ontwikkelen • De angst voor technologie helpen verminderen

37. Voorkeur mantelzorger Top 5 (WGK –OVl): • Anti-slipvloer in de badkamer • Valdetectiesysteem • Verlichte plasroute • Extra veiligheidsverlichting (strip aan trapje…) • Spreek-luisterverbinding na alarm

38. Voorkeur mantelzorger Top 8 (E-tandem) • Brandalarmering • Informatiesessies • Inbraakalarmering • Passieve personenalarmering • Dwaaldetectie buiten • Actieve personenalarmering • Camerabewaking/valdetectie • Valdetectie

39. Conclusies • De technologie dient geplaatst te worden in het ruimer kader van de nood aan: 1. ondersteuning bij de beleving van de zorg 2. psycho-educatie • De mantelzorger wenst van technologie in eerste instantie een verhoging van veiligheid en beveiliging

40. Technologie vanuit het perspectief • van personen met dementie

41. Inhoud • Kenmerken populatie • Technologie en het perspectief van de persoon met dementie • Knelpunten → introduceren technologie • Hoe ideaal in de praktijk?

42. Eigenheid persoon met dementie :een kleurenpalet • Progressieve degeneratieve aandoening • Specifieke ethiologie → dementievormen → karakteristieken • Alzheimerdementie • Vasculaire dementie • Loewy-Body • Parkinson-dementie • Huntington-dementie • Frontotemporale dementie • …

43. Verschillende stadia in dementie Progressieve aspect 3 fasen naar score MMSE:licht - matig - ernstig De 4 “ik-fasen”:Bedreigde - ik Verdwaalde - ik Verborgen - ik Verzonken - ik

44. Casus A. : kennismaking • Frieda, 83j • Alleenwonende weduwe • 2 dochters, 1 zoon • Verpleegster • Vriendin van de fam. komt poetsen • 2 jaar diagnose Alzheimer

45. Casus A. : neuropsychologisch bilan • Oriëntatie: tijd en ruimte ↓ • Aandachtscapaciteiten: gerichte en volgehouden aandacht ↓ • Geheugen: retrival problemen, episodisch geheugen ↓ • Praxis: intact • Fasie: woordvindingsmoeilijkheden • Gnosie: voldoende • Executief functioneren: plannen en organiseren = moeizaam, probleemoplossend denken = deficiënt, mentale flexibiliteit = verminderd, ziekte-inzicht = aanwezig

46. ALLEDAAGS FUNCTIONEREN?

47. Casus A. : (hetero-) anamnese Handgreep bevindingen: • Slaat maaltijden over • Drinkt te weinig • Eten bakt af en toe aan • Staat ‘s nachts op om deuren te controleren • Sluit deur en laat sleutel in het slot zitten • …

48. Casus A. : Technologische alternatieven • Voorbeelden van alternatieven: • Een kookduur-begrenzer(al dan niet automatisch of manueel) • Het genereren van een signaal/alarm via wekker of gsm of rechtstreeks telefonisch contact om te melden dat het etenstijd is(al dan niet incl. camera, ter controle ,zodat de gevraagde actie wel degelijk wordt uitgevoerd)  • Een bed-alarm valpreventiesysteem waarbij via een sensor een signaal wordt doorgegeven naar een spreek-luistercontactsysteem.

49. Technologie vanuit het perspectief van de persoon met dementie Voorwaarden: • Een gevoel van onafhankelijkheid • Ondersteunen in maken van keuzen • een positieve invloed op zijn leven • Ondersteunen van de nog aanwezige vaardigheden • Ondersteunen het zelfbeeld, als zijnde iemand met mogelijkheden • Herinneren aan vertrouwde oplossingen • Informatie is ten allen tijde beschikbaar

50. Profiel persoon met dementie:knelpunten in omgang met technologie • Verminderde cognitieve vaardigheden: …, leervermogen,… • Gebrek aan ziekte-inzicht → vanuit emotionele beleving → vanuit cognitieve beperking • Gedragsmoeilijkheden • Verlies van tijdsbesef/ oriëntatie