Download
1 / 21
E N D
Moja mała ojczyzna Tyczyn
Lokalizacja Tyczna • Gmina Tyczyn znajduje się w centralnej części województwa podkarpackiego - odległość siedziby gminy od Rzeszowa wynosi 7 km, od Dynowa - 30 km (drogą krajową Rzeszów - Dynów), od siedzib gmin Doliny Strugu: od Chmielnika Rzeszowskiego - 7 km, od Błażowej - 16 km i od Hyżnego - 7 km. Jako jednostka administracyjna graniczy: od północy z wojewódzkim Rzeszowem, na małym odcinku od zachodu (wzdłuż Wisłoka) z gminą Boguchwała, od zachodu i północy z gminą Lubenia, od południa z gminami Błażowa i Hyżne, a od wschodu z gminą Chmielnik.
Herb Tyczyna • W herbie miasta znajduje się Katarzyna Aleksandryjska, która jest patronką Tyczyna
Powstanie Tyczyna • Tyczyn założony został na mocy dokumentu króla Kazimierza Wielkiego, wystawionego w Niepołomicach, datowanego 14 marca 1368 roku. Król zezwolił Bartoldowi Tycznerowi na lokację nowego miasta w lasach królewskich nad rzeką Białą (dziś jest to Strug), w pobliżu wsi o tej samej nazwie, w ziemi sanockiej. Pod lokację miasta król przeznaczył znaczny obszar, bo 112 łanów frankońskich, czyli 2464-2912 ha
Historia Tyczyna • Niebawem po lokacji Tyczyn stał się miastem prężnym gospodarczo, na czym z pewnością zaważyło zróżnicowanie narodowościowe i zawodowe (rzemieślnicy, handlarze, rolnicy). W XV w. Tyczyn miał swój młyn, 2 kościoły, szkołę, której wychowankowie trafiali do Akademii Krakowskiej, wśród rzemieślników był płatnerz, konwisarze, siodlarz, szewc, mincerz , kaletnik, kupcy. Niemały wpływ na poziom życia w mieście miały targi i jarmarki. Najbardziej dynamiczny okres rozwoju Tyczyna przypada na czasy, kiedy jego właścicielami była rodzina Pileckich .
Historia Tyczyna • W 1772 roku Tyczyn, jako osada rolniczo-rzemieślniczo-handlowa, przeszedł pod panowanie Habsburgów. Miasteczko znalazło się w cyrkule rzeszowskim. W 1790 roku miało 1 352 mieszkańców, w tym 375 Żydów. Ludziom żyło się ciężko, a bieda i częste epidemie groźnych chorób (1848, 1849, 1855, 1873) zbierały obfite żniwo. Wprowadzenie autonomii Galicji, w obrębie której znajdował się Tyczyn, nie zmieniło społecznego i gospodarczego charakteru miasteczka. Od lat dwudziestych XIX w. dobra tyczyńskie należały do Wodzickich - rodziny światłej i pielęgnującej tradycje niepodległościowe. Aleksander był uczestnikiem powstania styczniowego i fundatorem nowego budynku szkolnego (1844 r.), jego syn Ludwik był współwłaścicielem powstałego w Tyczynie (1967 r.) młyna parowego, fundatorem kaplicy na tutejszym cmentarzu z grobowcami rodziny Wodzickich oraz budowniczym pałacu w tyczyńskim parku Do 1911 roku majątek w Tyczynie pozostawał w rękach Izabeli z Wodzickich i Janusza Radziwiłła, którzy sprzedali Wildoldowi Uznańskiemu.
Kościół • Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy i św. Katarzyny - prawdopodobnie pochodzi z połowy XV w. z czasów Jana Pileckiego. Zniszczony przez pożar w 1627 r. został odbudowany w latach 1631-38 przez Rafała Mikołaja Kostkę. Wtedy to, do istniejących murów dobudowano kaplicę św. Stanisława Kostki
Pałac Wodzickich • Zespół pałacowo-parkowy i folwark -położony przy wjeździe do miasta od strony Rzeszowa, przy zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Parkowej, na wzniesieniu górującym nad okolicą (ok. 20 m), pomiędzy Strugiem i Hermanówką. Obecny, piętrowy dwór - nazywany pałacem-został zbudowany w latach 1862-69 przez hr.Ludwika Wodzickiego. W 1881 r. dobudowano doń od strony północnej pawilon gościnny, a w 1982 r. - oficynę, połączoną z pawilonem oraz przebudowano pałac. Zarówno pałac, jak i otaczający go park, objęte są ochroną konserwatorską i od 1968 r. wpisane do rejestru zabytków.
Kapliczka • Kapliczka św. Michała Archanioła (ul. Zagrody), wzniesiona w połowie XVIII w., remontowana w1982r. i ostatnio w 2002 r.,
Kapliczki • św. Antoniego (ul. Pułanek, obok szkoły), z końca XVIII w., rekonstruowana w latach 60., poprawiana dwukrotnie w latach 90. i w roku 2002,
Kapliczki • św. Jana Nepomucena (ul. Orkana), z początków XIX w., odnowiona i poświęcona w 2001 r.,
Kapliczki • Matki Bożej (ul. Mickiewicza - w kierunku Królki), z końca XIX w.
Ludwik Wodzicki • Ludwik Wodzicki (1834-1894) - syn Aleksandra Wodzickiego, uczestnika powstania listopadowego Ludwik Wodzicki dobra po zmarłym ojcu oficjalnie przejął w 1858 r. i od początku bardzo się o nie troszczył. W latach 1862-1870 dzięki jego staraniom wybudowany został eklektyczny pałacyk, który przetrwał do dziś, oraz amerykański młyn parowy. Z jego inicjatywy powstało Towarzystwo Kasynowe, skupiające wokół siebie lokalną inteligencję i młodzież szkolną. Przy nim działał amatorski teatr oraz biblioteka. U schyłku swego życia doznał chyba najgorszych nieszczęść jakie mogły spotkać ojca: niemal w ciągu roku stracił obu swoich synów. Wydarzenia te w poważnym stopniu przyczyniły się do jego śmierci w 1894 roku.
Jan Klemens Branicki • Jan Klemens Branicki (1689-1771) - hetman wielki koronny, jedna z barwniejszych postaci żyjących w Rzeczpospolitej na przełomie XVII/XVIII w. Magnacka fortuna, będąca trzecią co do wielkości, oraz piastowane urzędy, czyniły go niemalże pewnym kandydatem do korony królewskiej. Jan Klemens Branicki był trzykrotnie żonaty, ale chyba tylko z pierwszą żoną - z Katarzyną z Radziwiłłów tak naprawdę był szczęśliwy. Tyczyn zawdzięcza Branickiemu bardzo wiele. Dzięki jego funduszom i troskliwej opiece z początkiem XVIII w. rozbudowywany i upiększany był kościół parafialny.
Ks. Antoni Betański • ks. Antoni Betański (1715-1786) - Czech z pochodzenia, od 1758 r. był sekretarzem ostatniego z Branickich - Jana Klemensa. Dzięki wstawiennictwu Jana Klemensa Branickiego otrzymał probostwo w Tyczynie (1770-1783), w którym na stałe osiadł w 1772 roku. W tym też roku dzięki jego staraniom powstało przy kościele parafialnym bractwo św. Trójcy, Matki Boskiej Wniebowziętej i św. Katarzyny. Ksiądz Betański miał w Tyczynie własny dworek (istnieje do dnia dzisiejszego), opiekował się miejscową szkółką. Był osobą bardzo energiczną, dobrym organizatorem, dlatego świetnie radził sobie z zarządzaniem wszystkimi sprawami miasteczka. Był pierwszym rektorem Uniwersytetu we Lwowie. Zmarł 21 stycznia 1786 r. w Brzozowie. Pochowano go prawdopodobnie w Tyczynie, w kościele szpitalnym św. Krzyża.
