Download
1 / 70
1.29k likes | 2.89k Vues
Türkiye’de Madenler ve Enerji Kaynakları. AaLi. Genel Durum. Ülkemiz maden çeşitliliği bakımından dünyada ilk beş ülke arasında yer alır. Buna göre Türkiye, madenler açısından zengin sayılabilecek bir ülkedir. Türkiye çeşitli maden kaynakları bakımından zengindir.
E N D
Genel Durum • Ülkemiz maden çeşitliliği bakımından dünyada ilk beş ülke arasında yer alır. • Buna göre Türkiye, madenler açısından zengin sayılabilecek bir ülkedir. • Türkiye çeşitli maden kaynakları bakımından zengindir. • Bunun başlıca nedeni Alp orojenik kuşakta yeralması nedeniyle gerek tektonik gerekse volkanik ve metamorfikolaylara uğraması sonucu belli minerallerin bir araya gelerek toplanmasıdır. • Fakat birçok maden yatağı düşük rezervli ve dağınık hâldedir. • Bu durum ülkemizdeki madencilik faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir
Ülkemizde Madenciliğin Tarihçesi • Anadolu'da madencilik binlerce yıl önce başlamış, • MÖ 7000 yıllarında saf bakır, • MÖ 3000-1200 yılları arasında ise bakır ve kalaydan tunç elde edilmiş ve yaygın olarak kullanılmıştır.
Ülkemizde Madenciliğin Tarihçesi • Roma, Bizans ve Selçuklu Dönemlerinde giderek gelişen madencilik, • Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk dönemlerinde devlet tarafından desteklenmiş, • 1815 yılında Bandırma yakınlarında bor, • 1829 yılında Zonguldak'ta taş kömürü, • 1848 yılında Bursa Harmancık'ta krom bulunmuştur.
Ülkemizde Madenciliğin Tarihçesi • Cumhuriyet Döneminde de madencilik konusundaki gelişmeler tüm hızıyla devam etmiştir: • 1935 yılında Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA), kurulmuştur. • 1954 yılında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) kurularak devlet adına petrol arama, üretim ve arıtma görevlerine başlanmıştır. • 1957 yılında Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) kurulmuş ve o zamana kadar Etibank tarafından yürütülen taş kömürü ve linyit üretim görevi bu kuruluşa devredilmiştir. • 1963 yılında enerji ve madencilik ile ilgili politikaları oluşturmak, uygulamaları denetlemek ve yönlendirmek amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı kurulmuştur.
Madenler • Metalik madenler • (krom, demir,civa, uranyum, manganez, boksit, altın, çinko, alüminyum vb.) • Metal dışı madenler • (mermer, dolomit, zımpara, lületaşı, asbest, kükürt, sodyum, sülfat, bor tuzları ve süs taşları olan elmas, yakut, ametist, opal vb.) • Yakıt madenleri • (kömür, petrol vb.) olmak üzere gruplara ayrılır.
Demir • Kullanım alanı: • Demir, metal sanayisinin ham maddesidir • Rezervler: • Divriği ve Kangal (Sivas), • Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), • Havran (Balıkesir), • Kayseri, Niğde ve Adana illerinin Orta Toroslar'daki Aladağlar’a yakın kesimleri, • Kahramanmaraş ve Hatay'dadır. • İşletme: • Karabük, Karadeniz Ereğlisi, İskenderun, Kırıkkale, Sivas ve İzmir'deki demir-çelik fabrikalarında işlenir. • Ekonomiye katkısı: • Günümüzde demir yataklarından devlet ve özel sektör tarafından yılda yaklaşık beş milyon ton üretim gerçekleştirilmektedir. • Entegre tesislerin gereksinimi 9,5 milyon tondur. Yani geriye kalan 4,5 milyon ton ithal edilmektedir.
Bor mineralleri • Kullanım alanı: • Yaklaşık 250 değişik alanda kullanılmaktadır. Plastik, elyaf, ısıya dayanıklı cam sanayisi, temizlik maddeleri üretimi, fotoğrafçılık, emaye ve porselen, çimento, ilaç ve boya sanayisi gibi alanların yanı sıra roket ve jet yakıtları ile enerji üretimi borun kullanım alanlarından sadece birkaçıdır. • Borun kullanım alanlarının çeşitliliği ekonomik değerini arttırmaktadır. • Dünyada’ki bilinen en zengin bor yatakları ülkemizdedir. • Rezervler: • Seyitgazi (Eskişehir), • Bigadiç ve Susurluk (Balıkesir), • Emet (Kütahya) • ve Mustafa Kemalpaşa (Bursa) yörelerindedir. • İşletme: • Bu yörelerden elde edilen ham bor tuzları • Bandırma (Balıkesir) ve • Kirka (Eskişehir) • yörelerindeki fabrikalarda işlenir.
Krom • Kullanım alanı: • Krom; çeliğe sertlik vererek kırılma ve darbelere karşı direnç kazandırır, aşınma ve oksitlenmeye karşı koruma sağlar. • Rezervler: • Guleman (Elâzığ), • Kopdağı (Bayburt), • Fethiye ve Köyceğiz (Muğla), • Acıpayam ve Buldan (Denizli), • Orhaneli (Bursa), • Mihalıççık (Eskişehir), • Karsantı ve Pozantı (Adana) ve • Kayseri'dedir. • Türkiye krom cevheri çıkarımında dünyada beşinci sırada yer alır. • Ekonomiye katkı: • Yıllık üretimimizin yaklaşık yarısı ihraç edilir • İşletme: • Elâzığ ve • Antalya'daki ferro krom fabrikalarında işlenir.
Bakır • Kullanım alanı: • Bakır, günümüzde en çok kullanılan ikinci metal durumundadır. • Yumuşak bir metal olan bakır, işlenmesi kolay bir madendir. • Elektrik ve ısı iletkenliğinin fazla olması bakırı elektrik santralleri ve iletken malzemenin vazgeçilmez girdisi hâline getirmektedir. • Bakırın yaklaşık olarak %80'i elektrik-elektronik sektöründe kullanılır. • Türkiye bakır madeni üretiminde dünyada yedinci sırada yer alır • Rezervler: • Artvin (Murgul), • Kastamonu (Küre), • Elâzığ (Maden), • Rize (Çayeli) • İşletme: • Samsun, • Murgul • Maden
Boksit • Boksit madeninin işlenmesiyle alüminyum metali elde edilir. • Stratejik öneme sahip bir metal olan alüminyum, • elektrik-elektronik sanayisinde, • izolasyon malzemelerinin yapımında, • konserve ve ambalaj sanayisinde, • inşaat sektöründe ve • otomotiv sanayisi olmak üzere birçok alanda kullanılır. • Ayrıca hafif olması nedeniyle uçak sanayisinde de tercih edilen bir madendir. • Rezervler: • Akseki (Antalya), • Seydişehir (Konya), • Milas (Muğla) ve • Saimbeyli (Adana) • İşletme: • Seydişehir (Konya) • Dünya boksit rezervi toplam 25 milyar ton civarındadır. • Avustralya, dünya rezervinin % 24'ü, • Gine % 24'ü ve • Brezilya % 12'si • ile en büyük boksit rezervine sahip ülkeler durumundadır. • Türkiye’de ise 97 milyon ton.
Barit • Kullanım alanı: • Barit, petrol ve doğal gaz aramalarında derin sondaj kuyularının açılmasında yararlanılan sondaj çamurlarının hazırlanmasında yoğunluk arttırıcı katkı maddesi olarak kullanılır. • Barit; spor eşyalarında (bovling, golf ve tenis topları), • kaymayı önleyici malzemelerin yapımında, • cam sanayisinde, • çeşitli boyaların yapımında, • radyasyon kalkanı olarak ve • kauçuk yapımında kullanılır. • Rezervler: • Alanya ve Gazipaşa (Antalya), • Elbistan (Kahramanmaraş), • Muş ve • Eskişehir • İşletme: • İzmit, İzmir, Elâzığ, Eskişehir ve Antalya'daki barit unu fabrikalarında işlenir. • Ekonomiye katkısı: • İhraç edilen bir yeraltı kaynağıdır.
Fostat • Kullanım Alanı: • Petrokimya, • gübre, çimento, • cam ve seramik sanayisi gibi birçok alanda kullanılır. • Rezervler: • Adıyaman, Bingöl, Şanlıurfa, Mazıdağı (Mardin) ve Bitlis • İşletme: • Mazıdağı Fosfat İşletmeleri • İthal edilen bir kaynaktır.
Tuz • Kullanım alanı: • Kimya sanayisi, • dericilik, • konserve ve salça sanayisine kadar birçok alanda • Ülkemizdeki tuz üretimi: • denizlerden, • göllerden, • kaynak suları tuzlalarından ve • kaya tuzu yataklarından elde edilir.. • Deniz Tuzları: • İzmir Çamaltı Tuzlası • Göl Tuzları: • Tuz Gölü çevresi • Kaya Tuzu yatakları: • Çankırı, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Erzurum, Iğdır, Kağızman (Kars) ve Ağrı yörelerindedir
Manganez • Kullanım alanı: • Ülkemizde tüketilen manganezin % 95 kadarı parça manganez cevheri ve alaşımları şeklinde demir-çelik sanayisinde sert ve dayanıklı sanayi çeliği yapımında kullanılır. • Geriye kalan % 5 kadarı ise kimya sanayisinde kullanılır. • Rezervler: • Adana (Ceyhan), • Denizli, • Kastamonu, • Balıkesir, • Burdur ve • Sivas
Antimon • Kullanım alanı: • Paslanmaz metal sanayisi, • matbaacılık, • ilaç, • cam ve seramik sanayisi • Rezervler: • Balıkesir, • Tokat, • Kütahya, • İzmir, • Bilecik ve • Niğde
Cıva • Kullanım alanı: • Aynaların sırlanmasında, • altın ve gümüş üretiminde • termometre sıvısı olarak barometre ve difüzyon pompalarında, • pillerin, bazı elektrotların, dişler için amalgamın yapımında, • katalizör olarak ve böcek öldürücü ilaçların yapımında kullanılmaktadır • Doğal ortamda sıvı olarak elde edilen tek metal madendir. • Rezervler: • İzmir-Ödemiş,Çeşme • Konya-Sarayönü • İhraç edilir.
Feldspat • Kullanım alanı: • cam, seramik, • kaynak elektrotları ve • boya sanayisinde • Türkiye 130 milyon tonluk rezervle dünya toplam rezervleri içinde % 10’luk paya sahiptir. • Rezervler: • Manisa-Demirci, Kütahya-Simav, Aydın-Çine ve Muğla-Milas • Türkiye’de feldspatın büyük bir kısmı özel sektör tarafından üretilmekte ve % 90’ı ihraç edilmektedir. • Dünya’da 1. sıradayız.
Asbest (Amyant) • Isıya, aşınmaya, kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli yapıda bir mineraldir • Kullanım alanı: • İtfaiyeci elbiseleri, • otomobillerin fren balataları ve • çatı malzemesi olan eternit yapımında kullanılır. • Rezervler: • Bursa, • İskenderun, • Erzincan, • İzmir, • Muğla ve • Sivas
Mermer • Mermer yatakları bakımından zengin olan ülkemiz önemli mermer üreticilerindendir. • İhraç ettiğimiz madenler arasında mermer ve doğal taşların önemli bir yeri vardır • Rezervler: • Marmara Adası (Balıkesir), • Balıkesir, • Bursa, • Bilecik, • Muğla, • Afyon ve • Denizli
Lüle Taşı • Dünyanın en kaliteli lüle taşı ülkemizde bulunmaktadır. • Kullanım alanı: • hafif ve parlak yüzeylidir. Küçük süs eşyaları, takı ve pipo gibi eşyaların yapımında kullanılır. • Rezervler: • Eskişehir'de (Sarısu, Kayıköyü, Gökçeoğlu) çıkarılır.
Oltu Taşı • Oltu taşı, küçük süs eşyaları ve tespih yapımında kullanılır. • Erzurum'un Oltu ilçesinde çıkarılır.
Kullanım Alanları Taşkömürü Rezervler • Taş kömürünün büyük bir bölümü • Ereğli ve Karabük'teki demir-çelik fabrikalarında geri kalanı ise • Çatalağzı Termik Santrali’nde elektrik üretiminde kullanılır. Maden kömürü kaynakları bakımından zengin olmayan ülkemizde başlıca çıkarım alanı olarak Karadeniz Bölgesinde Zonguldak, Ereğli, Amasra havzası dikkati çeker.
Kullanım Alanı Linyit Rezervler • Ülkemizde üretilen linyitin yarıdan fazlası termik santrallerde, • geri kalan kısmı ise konutların ısıtılmasında ve sanayide kullanılır Ülkemiz maden kömürü yataklarının azlığına karşın linyit kömürü rezervi bakımından oldukça zengindir. Neojen göl havzalarında oluşan linyit Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında hemen hemen her bölgede bulunur.
Linyit • Büyük kısmında termik santral bulunan zengin rezevli linyit yataklarımız arasında • Afşin-Elbistan, • Kütahya-Seyitömer ve Tunçbilek, • Manisa-Soma, • Tekirdağ-Saray, • Beyşehir, • Sivas-Kangal, • Muğla-Yatağan, • Çankırı-Orta, • Ankara-Beypazarı, Nallıhan, • Aşkale-Erzurum, • sayılabilir. • Bunlardan rezerv olarak 3.7 milyar tonla Elbistan ilk sırayı alır. • Elbistan'ı Soma (426 milyon ton) ve Beypazarı • (404 milyon ton) izler.
