M KEMMELIYET ILIK

1. M�KEMMELIYET�ILIK

2. M�kemmeliyet�ilik, degisik arastirmacilar tarafindan farkli sekillerde a�iklansa da basit�e �Hi� hata ve eksik yapmadan kusursuza ulasma �abasi� olarak tanimlanabilir. Bug�ne kadar yapilan �alismalara g�z atmak gerekirse;

3. Macmillan,� �M�kemmeliyet�ilik; m�kemmelin olduguna inanma, ona ulasma �abasi ve kisinin kendisi ve baskalari i�in y�ksek standartlar belirleme eylemi olarak tanimlamistir. Adderholdt-Elliot,�insanlarin m�kemmellik i�in �abaladiklarini, ��nk� basari odakli olduklarini belirtmistir.

4. Hamachek, m�kemmeliyet�iligin, normal ve nevrotik m�kemmeliyet�ilik olmak �zere iki boyutundan s�z etmistir. Normal m�kemmeliyet�iler, y�ksek kisisel standartlara sahip, mevcut durumun gereklerine g�re esnek tavir g�sterebilenlerdir. Belirledikleri y�ksek standartlara tam ulasamasalar da� bundan doyum saglayabilirler. Nevrotik m�kemmeliyet�iler ise y�ksek kaygi ve basarisizlik korkusuna sahiptirler. Onlar �abalarindan zevk almazlar ��nk� hi�bir seyin yeterince iyi olmadigini d�s�n�rler. Bu yaklasima g�re basari ve basari motivasyonu m�kemmeliyet�iligin olumlu boyutuyla ilgilidir, demistir.

5. Gordon H. Flett ve Paul L. Hewitt (2002) patolojik bir durum olarak degerlendirmis ve �� �esit m�kemmeliyet�ilik tanimlamistir: ����

6. 1.Kendine y�nelik:�Ulasilmasi olanaksiz ve ger�ek disi standartlar belirleme egilimi. Kisi kendisine son derece y�ksek beklentiler dayatir, hata kabul etmez ve s�rekli olarak kendisini elestirir.

7. 2.Baskasina y�nelik:�Belirlenen ger�ek disi ve y�ksek standartlara baskalarinin uymasini bekleme egilimi. Bu kisiler baskalarina is veremezler, yaptiklarini begenmez, s�rekli hata bulurlar. Genellikle �fke ve doyumlu iliski kuramama sorunlari vardir.

8. 3.Sosyal beklentiler:�Baskalarinin kendilerinden ulasilmasi olanaksiz beklentileri oldugu inanci. Bu kisiler �evrelerinden onay ve takdir g�rmek i�in �ok y�ksek standartlara ulasmalari gerektigine inanirlar. Genellikle �fke, standartlara ulasamadiklarinda depresyon ve baskalari tarafindan yargilanma korkusu duyduklarinda da sosyal kaygi sorunlari vardir.

9. Slaney ve Ashby��(1999); M�kemmeliyet�iligin bir�ok kisilik bozuklugu ile iliskili oldugunu vurgulamislardir. Silverman,��Insan yasamini belirleyen sey, y�ksek seviyedeki beklentileridir �ve m�kemmeliyet�ilik sadece y�ksek basari potansiyeli olan kisilerde g�r�lmektedir� demistir. Missildine (1963), doyumsuzluk ve d�s�k benlik algisini m�kemmeliyet�iligi olusturan temel �geler olarak g�rmektedir

10. Nedenleri: 1. Sosyal beklenti:�K���kl�kte baskalari tarafindan sevilme/takdir g�rme/onaylanma ve kabul edilme gereksinimlerinin basari karsiliginda doyum g�r�r. B�ylece �ocuk kendi kendisine baskalarinin kendisine verdigi deger kadar deger vermeyi �grenir ve �zg�veni dis etmenlere bagli olarak bi�imlenir. Kendisini elestirilerden korumak i�in de, tek silahinin �m�kemmel olmak� olduguna karar verir. Bu kimseler baskalarinin d�s�ncelerine ve elestirilerine karsi duyarli ve kirilgan birer yetiskine d�n�s�rler.

11. 2. Sosyal �grenme:�Anne-babalari m�kemmeliyet�i olan �ocuklar onlari taklit etme egilimine girerler. �ocuklar m�kemmel g�r�nen anne-babalarini y�celtir ve onlar gibi olmak ister.

12. 3. Sosyal tepki:�Karmasa i�indeki (�rnegin, s�rekli kavga eden ana-baba, belirsiz ya da tutarsiz kurallarin oldugu bir ev ortami) bir ortamda b�y�m�s ve �esitli tacizlere (�rnegin, fiziksel siddet g�rmek, utanca bogulmak) ugramis �ocuklar kendi denetleyemedikleri ve �ng�remedikleri seylerin oldugu bir ortamda denetim duygusu gelistirebilmek amaciyla savunma mekanizmasi olarak m�kemmeliyet�ilik gelistirebilirler.

13. Antony ve Swinson (2000), m�kemmeliyet�ilerin �zelliklerini su sekilde belirtmislerdir. 1.��Ya hep ya hi� d�s�ncesi:�M�kemmeliyet�iler olaylarin karmasik olabilecegini ve dogru ile yanlis arasinda pek �ok derece olabilecegini d�s�nmeden, olaylari sadece dogru veya yanlis g�rme egilimindedir. 2.� S�zge�ten ge�irme:�M�kemmeliyet�iler, se�ici bir sekilde davranarak olumsuz detaylari abartma egilimindedir. Bu olumlu bilgilerin g�zden ka�masina neden olmaktadir. 3.��Zihin Okuma:�M�kemmeliyet�iler, insanlarin zihinlerini okuduklarini d�s�n�rler ve genellikle insanlarin kendisi hakkinda olumsuz d�s�nd�klerini sanmaktadirlar. 4.��T�nel bakisi:�M�kemmeliyet�iler, detaylara fazlaca dikkat ederler ve bu y�zden genel durumu g�rememektedirler.

14. 5.���Kisisel hassasiyet:� M�kemmeliyet�iler, genellikle baskalarinin fikirlerine asiri �nem verirler, begenilmek isterler. 6.���Felaket olacagini d�s�nme: �M�kemmeliyet�iler, olumsuz olaylari bas edemeyecekleri felaketler olarak nitelendirerek, ka�ma davranisinda bulunurlar. 7.�� Asiri kati standartlar ve esnek olamama: � M�kemmeliyet�iler, daha azina razi olmayi yenilmek olarak degerlendirerek, beklentileri esnetme konusunda g��l�k yasarlar. 8.���Asiri sorumlu hissetme ve kontrol ihtiyaci: �M�kemmeliyet�iler, �evrelerinde olan insanlarin hata yapmalarindan ve zarar g�rmelerinden kendini sorumlu g�rerek, onlarin davranis ve d�s�ncelerini kontrol etmenin gerekli olduguna inanmaktadirlar.

15. 9.��Zorunluluklar:� M�kemmeliyet�iler, islerin nasil olmasi gerektigi konusunda kurallar koyarlar, bu kurallari bozduklarinda su�luluk ve yetersizlik hissederler. 10.�Baskalarina g�venme g��l�g�: �M�kemmeliyet�iler, bir isi yaparken baskalarina g�rev verme veya is paylasimi konusunda g��l�k �ekerler. 11.�Uygunsuz sosyal karsilastirma: M�kemmeliyet�iler, kendilerini s�rekli diger insanlarla karsilastirmakta ve bu karsilastirmalar sonucu daha fazla olumsuz duygu hissetmektedirler.

16. M�kemmeliyet�ilikte, asiri derecede y�ksek ve ger�ek�i olmayan hedeflere yogunlasilan, kendini yenilgiye ugratici bir dizi d�s�nce ve davranisa y�nelten bir yapi s�z konusudur. Elestirilmeye tahamm�lleri yoktur. Bu y�zden kusursuz davranma �abasina girerler. Islerin yolunda gitmedigi fark ettikleri anda da kaygi yasamaya baslarlar. Genellikle kendilerine zarar verdiklerinin farkina varmazlar.

17. M�kemmeliyet�i kisiler m�kemmel olma isteklerinin kendilerine basari, takdir ve sevgi kazandiracagini d�s�n�rler fakat, basari g�sterseler de kullandiklari y�ntemler y�z�nden takdir g�remez, sevgi kazanamazlar. M�kemmeliyet�i insanlarin isleri yarida kalir. ��nk� sonu gelmeyen ve idealize edilmis hedefleri vardir. Bu hedefler hi�bir zaman tam anlamiyla ger�eklesmez ve ger�eklesme olanagi yoktur. Bunun yani sira isleri erteleme ve yeterince �retken olamama gibi sorunlari vardir.

18. M�kemmeliyet�ilerin, m�kemmeliyet�i olmayan kisilerden daha basarili olduklarina iliskin hi�bir kanit yoktur. Tam tersine, m�kemmele ulasmak i�in �abalayanlarin, ayni yetenek, beceri ve zek� d�zeyine sahip, ancak m�kemmeliyet�i olmayan kisilerden daha basarisiz olduklarina iliskin kanitlar bulunmaktadir.

19. �Son �r�n" �zerinde odaklasmalari �retkenlik ve basariya giden yolda onlar i�in �nemli engeller olusturur. Oysa ki bir seyi elde etmeye �alisirken yasananlardan zevk almak, o s�recin kendisinden doyum almak, s�re� sonunda elde edileceklerden daha �nemlidir. Yolun sonundaki ama� i�in verdikleri yogun �aba m�kemmeliyet�ilerin en zayif y�nleridir. Kafalarina, yalnizca, sonu�taki basariyi ya da basarisizlik korkusunu taktiklari i�in, s�re� i�inde yasadiklari yogun kaygi, t�m �abalarini sabote eder.�

20. Ger�ek basari sahipleri, hatalari, basarisizliklari ve zayifliklari, insan olmaktan kaynaklanan �zellikler olarak degerlendirirler.

21. M�kemmeliyet�i insanlarda g�r�len yaygin psikolojik sorunlar: Depresyon Sosyal i�e �ekilme Performans yitimi �fke kontrol�nde g��l�k Sosyal fobi Anksiyete Elestiricilik Sinav kaygisi Ifade g��l�g� Yeme sorunlari Dislanmislik Yalnizlik duygusu

22. M�kemmeliyet�ilik ve aile hayati Begenme sorunu nedeniyle ge� evlenilir. Evin d�zeni ve g�r�n�m� birincil ihtiya�larin �n�ne ge�er. Esler arasinda tatminsizlik duygusu bas g�sterir. Daha iyisini yapma d�s�ncesi ve �abasi �atismalara neden olur.

23. M�kemmeliyet�i anne babalar: �ocukla ilgili her sey kontrol altinda olmalidir. Asiri m�dahaleci ve koruyucudurlar. �ocuklarinin yasaminin her alanina dahil olmak isterler. Bu da �ocuklarin bunalima girmelerine neden olabilir. �ocuk ebeveynin belirledigi yoldan gitmek zorundadir ��nk� en kusursuzu budur.

24. Anne babalarin hataya izin vermeyen tutumlari �ocukta kaygi yaratmaktadir. M�kemmeliyet�i ebeveynlerin �ocuklari s�rekli kendilerini ispat etme �abasina girmektedirler. �ocuk anne babaya �fke gelistirebilmekte veya bu �fke kendine y�nelebilmekte, dolayisi ile uyum sorunlari yasayabilmektedir. M�kemmeliyet�i tutum ile b�y�yen gen�, bagimsiz olma ve arkadas edinmede zorlanir.

25. Anne babalara �neriler: Beceriler ancak hata yapilarak gelistirilebilir. �ocuklari yapamadiklari seylerden dolayi asagilamayin, utandirmayin. Yapmak istedigi seyleri destekleyin. �ocugu basarili olmaya y�nlendirirken onu baskalariyla degil, kendi i�inde degerlendirin. B�ylece yetersizlik hissi ve kaygi yasamasina engel olun. �ocugunuzun basarili oldugu yanlari vurgulayin. Sonu� basarisiz olsa da �abasini �d�llendirin.

26. Is hayatinda m�kemmeliyet�ilik Hata yapmamayi ama� edinen kisiler olarak tam bir g�rev adamidirlar. Risk almayi sevmezler. Bu nedenle risk olusturacak g�revlerden ka�inirlar. Ancak bu kisiler hedeflerine ulasamadiklarinda b�y�k bir hayal kirikligi yasarlar.� �zg�ven duygulari basarilari ile paraleldir. Basarili olduklarinda kendilerini g�vende hissederler. Basarisiz olduklarinda ise g�ven duygusu derinden sarsilir.

27. Bu kisiler is yasaminda �ok sorumluluk �stlendikleri ve asiri �alistiklari i�in ailelerine yeteri kadar zaman ayirmazlar ve problemler yasarlar. En k���k elestiriye bile tahamm�lleri olmadigi i�in g�nlerce baska bir ise odaklanamayabilirler. Islerinin� nasil olmasi gerektigi konusunda kurallar koyarlar, bu kurallari bozduklarinda su�luluk ve yetersizlik hissederler. Birlikte �alistiklari kisileri s�rekli kontrol etme� ihtiyaci hissederler.

28. Sosyal hayatta ise saglikli �r�n t�ketme ve kusursuz giyinme tutumlari takintili davranislara neden olabilmektedir.

29. Ne yapilmalidir? �ncelikle m�kemmeliyet�iligin istenmeyen bir �zellik oldugunun farkina varilmalidir. Istek ve gereksinimlere uyan ger�ek�i hedefler belirlenmelidir. B�ylece bireyin kendine duydugu g�ven artacaktir. Art arda birbirini takip eden hedefler konulmalidir. Bir isten y�zde y�z basari saglamadiginiz durumlarla y�zlesilmeli ve bu durumun getirileri veya kaybettirdikleri degerlendirilmelidir..

30. Sonuca degil, s�rece konsantre olunmali,yapilan isten zevk alma �grenilmelidir. M�kemmeliyet�iligin arkasindaki korkularla y�zlesilmelidir. (neden korkuyorum?) Hatalardan neler �grenilebilecegi degerlendirilmelidir. Isler �nem sirasina g�re planlanmalidir. Dis �evrenin degerlendirmelerine karsi asiri hassas yaklasim yerine kisinin kendi kapasitesi �l��s�nde performans hedefini belirlemesi de olduk�a �nemlidir.

31. Her insanin ilgi, yetenek ve gereksiniminin farkli oldugu kabul edilmelidir. Hayatin �Hep ile Hi� arasindaki bir anlayistan ibaret olmadigini fark etmek gerekir. Kaybetmeyi g�ze almak gerekir. Kati zaman sinirlamalari konulmamalidir. Elestirilerle nasil basedilecegi �grenilmelidir.

32. M�kemmel, iyinin d�smanidir.

33. TESEKK�RLER