Finanse Unii Europejskiej 1. Zagadnienia ekonomiczne

1. Finanse Unii Europejskiej1. Zagadnienia ekonomiczne Prawo finansów publicznych (7) Finanse UE

2. Unia Gospodarczo – Walutowa( Economic And Monetary Union) (7) Finanse UE

3. Polityka pieniężna UE:Europejski Bank Centralny (1) Status Ustrój (7) Finanse UE

4. Polityka pieniężna UE:Europejski Bank Centralny (2) Zadania (ToFUE 125): Gwarancje niezależności (ToFUE 123,130): Zakaz udzielania pożyczek i kredytów na pokrycie deficytu w państwie członkowskim Zakaz wywierania wpływu na organy EBC ze strony państw członkowskich ToFUE 131 Każde Państwo Członkowskie zapewnia zgodność swojego ustawodawstwa krajowego, w tym statutu krajowego banku centralnego, z Traktatami i Statutem ESBC i EBC. (7) Finanse UE

5. Eurosystem (1)(na podstawie materiałów Europejskiego Banku Centralnego) EMISJA BANKNOTÓW I MONET EURO Banknoty i monety euro weszły do obiegu w 2002 r., ale przygotowania do ich wprowadzenia rozpoczęły się już na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. 7 lutego 1992 r. w Maastricht podpisano Traktat o Unii Europejskiej. Traktat określa kompetencje Europejskiego Banku Centralnego oraz rządów i banków centralnych dwunastu państw strefy euro w dziedzinie emisji gotówkowej euro. Wyłączne prawo do zatwierdzania emisji banknotów w strefie euro ma EBC, natomiast fizycznie mogą je emitować zarówno EBC, jak i krajowe banki centralne. Sam EBC nie realizuje operacji gotówkowych, w związku z czym wprowadzaniem banknotów do obiegu, ich wycofywaniem, obsługą i przechowywaniem zajmują się krajowe banki centralne. Ilość banknotów w obiegu wykazywana jest w bilansach EBC i krajowych banków centralnych w określonych proporcjach, niezależnie od tego, w którym kraju banknoty te faktycznie się znajdują. Ustalenie liczby banknotów w konkretnym kraju byłoby zresztą niemożliwe, choćby z uwagi na ich nierejestrowany przepływ w ruchu turystycznym. Bicie monet euro leży w kompetencji rządów krajowych, których działania koordynuje Komisja Europejska w Brukseli. Rządy państw strefy euro, będące prawnymi emitentami monet, odpowiadają za ich wzory, parametry techniczne i fizyczną emisję. Natomiast EBC co roku zatwierdza planowane nakłady, a także prowadzi niezależną ocenę jakości bitych monet. NAZWA WALUTY I SYMBOL € Decyzję o nazwie nowej waluty podjęli przywódcy państw członkowskich Unii na posiedzeniu Rady Europejskiej w Madrycie w grudniu 1995 r. Część propozycji – dukat, ecu, florin, franken – odrzucono z uwagi na konotacje narodowe. Nie zgodzono się także na dodanie przedrostka „euro” do nazw istniejących walut, np. „euromarka”. Uzgodniono, że nazwa waluty musi być taka sama we wszystkich językach urzędowych Unii – z uwzględnieniem rożnych alfabetów – i łatwa do wymówienia. Przede wszystkim zaś nazwa miała być prosta i kojarzyć się z Europą. Potrzebny był także symbol nowej waluty, podobnie jak nazwa kojarzący się z Europą, łatwy w zapisie i atrakcyjny. Początkowa lista trzydziestu propozycji sporządzona przez Komisję Europejską została ograniczona do dziesięciu, które następnie poddano pod osąd opinii publicznej. W ten sposób wyłoniono dwa symbole. Ostatecznego wyboru dokonali Jacques Santer, ówczesny przewodniczący Komisji, oraz Yves-Thibault de Silguy, ówczesny komisarz ds. gospodarczych i walutowych. Inspiracją dla symbolu euro była litera ypsilon w alfabecie greckim, czym nawiązywano do kolebki cywilizacji europejskiej. Oczywiście „e” to pierwsza litera słowa Europa. Dwie wyraźne poziome, równoległe linie mają odzwierciedlać stabilność waluty. Kod waluty – EUR – zarejestrowano w Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO.10/11 (7) Finanse UE

6. Eurosystem (2) Ewolucja „Sprawa polska” 1. Statusderogacji od 2004 r.(„krajtrzeciwobec euro”) –wyłączeniestosowaniawaluty euro ipodległości EBC (Akt przystąpienia Polski do UE, artykuł 4) Każde z nowych Państw Członkowskich uczestniczy w unii gospodarczej i walutowej z dniem przystąpienia – 1.05.2004 r. - jako Państwo Członkowskie objęte derogacją w rozumieniu artykułu 122 Traktatu WE. 2. Traktat akcesyjny nie zawiera żadnego terminu ani zobowiązania Polski do przyjęcia waluty euro – mowa jest jedynie o dążeniu do spełnienia kryteriów zbieżności, 3. Kryteria konwergencji( zbieżności gospodarki kandydata z modelową gospodarką państw unijnych)jako czynniki decydujące o integracji walutowej (7) Finanse UE

7. Kryteria konwergencji • Stan finansów publicznych: • DŁUG PUBLICZNY < 60% PKB • DEFICYT SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH < 3% PKB • Inflacja i stopy procentowe banku centralnego: Kraj kandydat Wartość referencyjna Margines INFLACJA + max. 1,5 % Średnia inflacja z 3 krajów UE o najniższej inflacji ----------------------------------------------------------------------------------------- STOPY + max 2 % PROCENTOWE Średnia stóp procentowych z 3 krajów UE o najniższej inflacji 3. Stabilność waluty: Wahaniakursuwalutykrajukandydującegodo strefy euro niemogąodbiegaćnawięcejniż 15% od kursuparytetowegoprzezokres 24 miesięcyprzedprzystąpieniem do strefyeuro 1. 01. (R – 2) 1.01. (R) ---------------------------------- + 15 % KURS USTALONY PRZEZ EBC ( np. 1 euro = 4 PLN) ---------------------------------- - 15 % (7) Finanse UE

8. Euro w Polsce?(za: „Raport na temat pełnego uczestnictwa Polski w UGW”, NBP 2009) (7) Finanse UE

9. Europejski Bank Inwestycyjny Podstawowe dane: Z przepisów ToFUE Art. 308. EBI ma osobowość prawną. Członkami EBI są Państwa Członkowskie. Art. 309 Zadaniem EBI jest przyczynianie się, (…) do zrównoważonego i stałego rozwoju rynku wewnętrznego w interesie Unii. W tym celu Bank, nie dążąc do osiągania zysków, udziela pożyczek i gwarancji, które sprzyjają finansowaniu (…) a) projektów zmierzających do rozwoju regionów mniej rozwiniętych; b) projektów modernizacji lub przekształcania przedsiębiorstw lub tworzenia nowych dziedzin działalności, (…) , które z uwagi na swoje rozmiary lub charakter nie mogą być całkowicie sfinansowane z różnych środków dostępnych w poszczególnych Państwach Członkowskich; c) projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania kilku Państw Członkowskich, które z uwagi na swoje rozmiary lub charakter nie mogą być całkowicie sfinansowane z różnych środków dostępnych w poszczególnych Państwach Członkowskich. Wykonując swoje zadania Bank ułatwia finansowanie programów inwestycyjnych w powiązaniu z pomocą funduszy strukturalnych i innych instrumentów finansowych Unii. • Utworzony w 1958 r. z siedzibą w Luksemburgu, • Wkłady na funkcjonowanie EBI wnoszą państwa członkowskie w zależności od udziału PKB w PKB UE • Główny organ stanowiący: Rada Gubernatorów ( tworzona przez MF z 27 państw UE): decyzje o udzieleniu pożyczek / kredytów, określeniu ich kosztów, o zaciągnięciu pożyczek przez EBI, o emisji obligacji EBI (7) Finanse UE

10. Polityka gospodarcza UE:Problem deficytu i długu publicznego Deficyt SFP / PKB Dług / PKB (7) Finanse UE

11. UE: procedura nadmiernego deficytu (7) Finanse UE

12. Zalecenia / Decyzje Radyw związku z kryzysem finansowym krajów UE Zalecenia dla Polski Decyzje wobec Grecji (7) Finanse UE

13. Zmiany w zarządzaniu finansami publicznymi w UE od 2011 r. Problem dyscypliny budżetowej Europejski Mechanizm Stabilizacyjny (7) Finanse UE

14. Pakt fiskalny 2013(TRAKTAT O STABILNOŚCI, KOORDYNACJI I ZARZĄDZANIU W UNII GOSPODARCZO – MONETARNEJ) (7) Finanse UE

15. Ochrona interesów finansowych UE (7) Finanse UE

16. Finanse Unii Europejskiej2. Zagadnienia prawne Prawo finansów publicznych (7) Finanse UE

17. Prawo UE a prawo krajowe Harmonizacja prawa Dostosowanie prawa = zmiana ustawodawstwa krajowego, której celem jest przyjęcie wszystkich (zharmonizowanych) regulacji prawnych UE bez negocjacji ----------------------------------------------------------- w UE: Prawo celne – unifikacja ( Wspólnotowy Kodeks Celny) Prawo podatkowe - harmonizacja w zakresie podatków pośrednich i wymiany informacji podatkowych Prawo bankowe – harmonizacja w zakresie wymogów licencyjnych banku i zasad nadzoru na obszarze UE. Prawo finansów publicznych – ograniczona harmonizacja = uzgodnienietreściistandardówprawnychobowiązujących w UE+ deklaracja poddania się tym standardom przez wszystkie kraje członkowskie Acquiscommunautaire = dorobek prawny Wspólnot Europejskich. (7) Finanse UE

18. Prawo budżetowe UE w ujęciu źródłowym Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Art. 310. (1) Wszystkie dochody i wydatki Unii powinny stanowić przedmiot preliminarza na każdy rok budżetowy i być wpisane do budżetu. Budżet powinien być zrównoważony w odniesieniu do dochodów i wydatków. (4) W celu zapewnienia dyscypliny budżetowej Unia nie przyjmuje żadnego aktu, który może mieć istotny wpływ na budżet, bez zapewnienia możliwości finansowania wydatków wynikających z takich aktów w granicach zasobów własnych Unii i w poszanowaniu wieloletnich ram finansowych Art. 312 (1) Wieloletnie ramy finansowe mają na celu zapewnienie dokonywania wydatków Unii w sposób usystematyzowany i w granicach jej zasobów własnych. Ramy ustala się na okres co najmniej pięciu lat. Roczny budżet Unii jest zgodny z wieloletnimi ramami finansowymi. (7) Finanse UE

19. Wieloletnia Perspektywa Finansowa (Wieloletnie Ramy Finansowe UE)2014-2020 Założenia merytoryczne Założenia techniczne Limity środków na zobowiązania: 1,00% DNB UE; Limity środków na płatności: 0,95% DNB UE Obowiązkowa klauzula przeglądowa ( ponowna ocena i dostosowanie planów finansowych do potrzeb budżetowych) Nowe daniny (?): podatek paliwowy, podatek środowiskowy, nowy CIT, nowy VAT, podatek od zysków banku centralnego, podatek od transakcji finansowych Priorytety polityki UE: • Programy EWD: budżet UE powinien być skoncentrowany na wspieraniu (synergia) realizacji celów, które przyniosą więcej korzyści (efektywność) dzięki wydatkom z UE (wydajność)niż za sprawą wydatków z poszczególnych budżetów państw członkowskich • Walka z bezrobociem młodzieży • Rozwój badań naukowych ( odrębne fundusze na programy ITAR, GALLILEO, COPERNICUS) (7) Finanse UE

20. Zasady budżetowe (UE)Procedura budżetowa (UE) (7) Finanse UE

21. Zasoby własne UE • Przymusowe........... • Nieodwołalne........... • Automatycznie przekazywane......... ..........kwoty wpłacane do budżetu UE przez kraje członkowskie w celu pokrycia wydatków UE. Górny limit zasobów własnych ( = suma składek członkowskich = limit dochodów UE = limit wydatków UE) < 1,23 % dochodu narodowego brutto całej UE (na rok 2015 – 1,01% DNB) Traktat o funkcjonowaniu UE Art. 311. Unia pozyskuje środki niezbędne do osiągnięcia swoich celów i należytego prowadzenia swoich polityk. Bez uszczerbku dla innych dochodów, budżet jest finansowany całkowicie z zasobów własnych. ---------------------------- Inne dochody budżetu ogólnego UE: • Nadwyżki budżetowe z zeszłego roku • Zwrot wydatków UE (np. dotacji) • Wpływy z podatku od wynagrodzeń i uposażeń urzędników organów UE • Wpływy ze sprzedaży majątku, różnych publikacji i druków, • Odsetki od zaległych płatności • Grzywny ( np. na kraje UE / przedsiębiorców) (7) Finanse UE

22. Zasoby własne UEBudżet 2014 i projekt budżetu 2015 ( w mld euro) (7) Finanse UE

23. Podstawowe cele wydatków UE Wspólna Polityka Rolna Fundusze strukturalne (7) Finanse UE

24. Skala transferów finansowych między Polską a UE(1) Ujęcie ogólne Płatnik brutto: Środki własne UE < środki europejskie Płatnik netto: Środki własne UE > środki europejskie ---------------------------- Bilans transferów finansowych między PL a UE w okresie od 1 V 2004 r. do 31 XII 2013 r. Środki europejskie: 92,4 mld euro Środki własne UE: 30,8 mld euro Saldo: (+) 61,6 mld euro (7) Finanse UE

25. Skala transferów finansowych między Polską a UE (2) Ujęcie szczegółowe – rok 2013 (7) Finanse UE

26. Środki europejskie w budżecie krajowym Donator: 1/ UE • Fundusze strukturalne • Fundusze Wspólnej Polityki Rolnej 2/ Kraje EFTA ( EuropeanFree Trade Association) • Norweski Mechanizm Finansowy • Polsko – Szwajcarski Program Współpracy Odrębności w traktowaniu (NFP 202 i nast.) • Oddzielne rachunki bankowe ( bez mieszania się ze środkami krajowymi) • Cele alokacji wyznaczone przez donatora ( a nie przez podmiot krajowy) • Sprzeniewierzenie się celom przez beneficjenta: • Zwrot ( + odsetki) na rachunek donatora • Wykluczenie (3 lata) z finansowania unijnego (7) Finanse UE

27. Transfer środków europejskich (7) Finanse UE

28. Budżet środków europejskich Saldo 2012 Strony budżetu A = dochody na realizację zadań współfinansowanych przez UE B = wydatki refundowane przez UE ------------------------------------------- A > B nadwyżka budżetu środków europejskich A < B deficyt budżetu środków europejskich (7) Finanse UE

29. Narodowa Strategia SpójnościProgram Operacyjny: Rozwój Polski Wschodniej Podstawowe cele: Główne osiągnięcia: • stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy, • zwiększenie dostępu do internetu szerokopasmowego, • rozwój wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich, • poprawa dostępności i jakości powiązań komunikacyjnych województw • zwiększenie roli turystyki w gospodarczym rozwoju makroregionu, (7) Finanse UE