Governance van het secundaire netwerk van sociale zekerheid

1. Governance van het secundaire netwerk van sociale zekerheid Prof. Dr. Koen Verhoest, Instituut voor de Overheid – K.U.Leuven Studiedag Sociale Zekerheid, Brussel 23 September 2009

2. Inhoud • Het onderzoek • Focus • Outputs • Enkele governance-instrumenten • Governance via het statuut van de OSN • Governance via beheersvertegenwoordiging van de OSN • Governance via marktwerking • Governance via beheerskosten en financiële prikkels • Besluit: Governance-modellen

3. Voorstelling van het onderzoek Focus: sturing en opvolging van het secundaire netwerk van de sociale zekerheid – ‘governance’ Secundaire netwerk: uitvoering vnl. via private partners Vraag: Hoe is de governance ingericht van het secundaire netwerk? Zijn er potentiële risico’s inzake governance (‘deugdelijk bestuur’)? Governance als onderlinge samenhang van STUREN, BEHEERSEN en TOEZICHT HOUDEN en VERANTWOORDING afleggen, gericht op een efficiënte en effectieve verwezenlijking van beleidsdoelstellingen Doelstellingen Beschrijving van de werkelijke sturings- en opvolgingsprocessen per tak Vergelijking van de takken Voorstellen Uitvoering: Koen Verhoest, Steve Troupin & Ellen Fobé 3

4. Outputs van het onderzoek • Vijf sectorspecifieke rapporten (ZIV, ZSD, JVK, KBS, AOV)… • …die met elkaar werden vergeleken. Zes governance-thema’s werden geanalyseerd op: • Statuut van de actoren en vertegenwoordiging • Marktwerking • Administratieve aansturing en informatiestromen • Financiële aansturing • Sturing via beheerskosten • Coordinatiemodellen • De rapporten zijn beschikbaar op www.belspo.be • Bijkomende bron: Verdeyen Vanessa, “Overheidssturing van de socialezekerheidsinstellingen: mogelijkheid en instrumenten”, doctoraat in de Rechten, K.U.Leuven, 2009

5. De publieke OSN is organisatorisch gescheiden Potentieel voordeel: concurrentie indien hetzelfde toezicht en sancties ZIV, ZSD Maar toezicht en sancties verschillend De publieke OSN is intern georganiseerd: Voordeel: betere sturing door OISZ dankzij ervaring als OSN JVK met interne scheiding, met gelijk toezicht en verschillende sancties KBS geen interne scheiding, met verschillend toezicht en sancties (uitz. Bijz. KBF) Governance via het statuut van de OSN Stelling: Als de OSN met elkaar concurreren, worden al de OSN bij voorkeur gelijk behandeld Opmerking: Steeds meer moeten de OSN gelijk behandeld worden als andere marktspelers (cf. hospitalisatieverzekeringen)

6. Governance via vertegenwoordiging in de beheersorganen van de OISZ • Drie situaties • Formele vertegenwoordiging: ZIV • Informele vertegenwoordiging: JVK, AOV • Formele en informele vertegenwoordiging: KBS, ZSD • Voor- en nadelen • Voordeel: inspraak, medebeslissing, solidariteit voor een gezamenlijk doel • Nadeel: risico voor intransparante en suboptimale governance Stellingen • In een netwerksysteem krijgt de formele vertegenwoordiging de voorkeur • In een markt of hiërarchie wordt bij voorkeur geen vertegenwoordiging (wel advies) voorzien • In elk geval wordt informele vertegenwoordiging best vermeden

7. De rechthebbende sluit zich aan en ontvangt de prestaties ZIV, ZSD Voordeel: keuzevrijheid, concurrentie voor de rechthebbende De werkgever sluit zich aan en de werknemer ontvangt de prestaties AOV, KBS (op nevenactiviteit) JVK (geen keuzevrijheid) Voordeel: minder administratieve last voor de rechthebbende Governance via marktwerking Stellingen: • De sociale zekerheid van de rechthebbende moet primeren • Waar de concurrentie dit niet verzekert, zijn andere sturingsinstrumenten (responsabilisering, monitoring, rechtspraak) nodig • Concurrentie kan pas goed spelen indien voldoende marktinformatie voor klant, indien de marktconcentratie niet te hoog ligt, en indien er duidelijke regels zijn over waarop geconcurreerd mag worden

8. Governance via beheerskosten en financiële prikkels • Financiering van de beheerskosten via de klant • AOV, ZSD, JVK (geen keuzevrijheid) • Voordeel: concurrentie op beheerskosten en kwaliteit van dienstverlening, marktgericht • Financiering via het globale beheer • ZIV, KBS • Voordeel: opportuniteit voor responsabilisering van de OSN • Twee modellen van responsabilisering: zacht (netwerkgericht) en hard (hiërarchisch gestuurd) Stellingen • Beheerskosten via markt: klant moet de OSN kunnen kiezen • Effectief responsabiliseringsysteem: transparant; resultaats- en kwaliteitsgericht; dynamisch en gerichte sturing; een transparant evaluatieproces; gedifferentieerde scores en duidelijke prikkels • Als de overheid de beheerskosten financiert, dient hierover publiek verantwoording te worden afgelegd, hetgeen de markt van meer informatie voorziet • Contractualisering als optie – wat met maatwerk?

9. Besluit I: drie governance-modellen

10. Besluit II: zuivere of hybriede governance-modellen • AOV: vooral markt • JVK: vooral netwerk (hiërarchie en minder markt) • KBS: vooral hiërarchie en markt • ZSD: vooral netwerk, markt en minder hiërarchie • ZIV: markt, netwerk en hiërarchie in combinatie • Governance modellen in de meeste takken zijn min of meer hybriede modellen • Voordelen: nadelen van model worden potentieel gecompenseerd door voordelen ander model • Nadelen: fricties tussen instrumenten ondergraven werking van de gebruikte governance-modellen; hoge complexiteit • Ofwel synergieën versterken en incoherenties wegwerken, ofwel kiezen voor meer zuivere modellen • Nood aan verdere explicitering van governance-doelstellingen door overheid en sociale partners

11. Besluit III: heterogene governance-modellen over takken • De governance over de takken is heel verschillend • Heterogeniteit gerechtvaardigd omwille van verschil van dienstverlening en omwille van historiek en context • Maar zelfs soortgelijke sturingsinstrumenten worden anders ingevuld over takken heen • Te grote heterogeniteit in vraag gesteld: naar een sturingswet voor basisuniformiteit (Verdeyen, 2009)? • Nood aan duidelijkere reflectie over governance in takken en heterogeniteit over takken

12. Meer informatie Instituut voor de Overheid Parkstraat 45 b 3609, 3000 Leuven Tel: 0163232 70 Fax: 016323267 E-mail: koen.verhoest@soc.kuleuven.be Steve.troupin@soc.kuleuven.be Ellen.fobe@soc.kuleuven.be www.instituutvoordeoverheid.be