Deputy Director ( Rural Health)

1. Deputy Director ( Rural Health)

2. 5|:tFFJGFov ;ZSFZzLGF\ TFP)qZqZ__* GF\ 9ZFJ S|DF\So5LV[R;Lq!_Z__&q!!v#5vA4 U]HZFT ZFHIDF\ HFC[Z VFZMuI ;[JFGF\ jIF5 VG[ V;ZSFZSTF :YFl5T SZJF DF8[ HGEFULNFZL ;]lGl`RTSZJF DF8[ lJlJW :TZ[ ;lDlTVMGLZRGF\ SZJFDF\ VFJ[,P

3. HGEFULNFZL G]\ U]HZFT ZFHIDF\ G]\ T\+ ZFHI HG :JF:yI D\R lH<,F %,FGL\U VG[ DMGL8ZL\U SlD8L DMGL8ZL\U %,FGL\U a,MSVFZMuI ;lDlT પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર રોગી કલ્યાણ સમિતિ U|FdF ;\HLJGL ;lDlT

4. HGEFULNFZL G]\ T\+ U]HZFT ZFHI G]\ T\+ B]8TL S0L[ EFZT ;ZSFZG]\ ;]RLT T\+ ZFHI HG :JF:yI D\R ZFHIGL %,FGL\U VG[ DMGL8ZL\U SlD8L ZFHI S1FFGL D[\8ZL\U U|]5 ZFHI S1FFGL GM0, V[GPHLPVMP lH<,F %,FGL\U VG[ DMGL8ZL\U SlD8L lH<,F S1FFGL %,FGL\U VG[ DMGL8ZL\U SlD8L lH<,F S1FFG] D[\8ZL\U U|]5 lH<,F S1FFGL GM0, V[GPHLPVMP a,MSVFZMuI ;lDlT a,MS S1FFGL %,FGL\U VG[ DMGL8ZL\U SlD8L TF,]SF S1FFGL GM0, V[GPHLPVMP પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર રોગી કલ્યાણ સમિતિ 5|FYlDS VFZMuI S[gN= S1FFGL %,FGL\U VG[ DMGL8ZL\U SlD8L U|FD VFZMuI VG[ :JrKTF ;lDlT U|FdF ;\HLJGL ;lDlT

5. U|FdF ;\HLJGL ;lDlTsU|FdI VFZMuI4 :JrKTF VG[ 5MQF6 ;lDlTf ZFQ8==LI U|FDL6 :JF:yIlDXG V\TU"T U]HZFT ;ZSFZzLGF\ TFP)qZqZ__* GF\ 9ZFJ S|DF\So5LV[R;Lq!_Z__&q!!v#5vA4U|FdI :TZ[ U|FD VFZMuI VG[ :JrKTF ;lDlTGLZRGF\ SZJFDF\ VFJ[,P ;lDlTG]\ GFD SZ6ov • DFGP lDXG 0FIZ[S8ZzL4V[GPVFZPV[RPV[DPGF\ 5+ S|DF\S VFZV[R0Lq V[GVFZV[RV[DqJLV[RV[;;LqJLV[RV[GV[G;Lq0Lq!!v!Z4 TFP!(q_!qZ_!Z GF\ 5+YL U|FD VFZMuI VG[ :JrKTF ;lDlTG[ AN,[ U|FD VFZMuI :JrKTF VG[ 5MQF6 ;lDlTGFD SZJFDF\ VFJ[,P • DFGP VU|;lRJ VG[ SlDxGZzLGF\ 5+ S|DF\S VFZV[R0Lq5|FPVFP;lDlTq!##q *&q!#5q_Z4 TFP$q!_qZ_!Z GF\ ZMH U|FD VFZMuI :JrKTF VG[ 5MQF6 ;lDlTGFAN,[ U|FD ;\HLJGL ;lDlTTZLS[ GFDFSZ6 SZJFDF\ VFJ[,P

6. ;lDlTGF D]bIpN[X • ;ZSFZzLGL IMHGFVMGM ,FE U|FDHGM ;]WL 5CM\RF0JMP • UFDDF\ SM.56 DFTFD'tI] S[ AF/D'tI] G YFI T[JF 5|ItGMP • UFDGF NZ[S AF/SG]\ H~ZL Z;LSZ6 YFI T[JF 5|ItG SZJFP • VF\U6JF0LDF\YL NZ[S ;UEF" :+L4 WF+LDFTF4 & JQF"YL GFGF AF/SM VG[ lSXMZLVM 5]ZS VFCFZ lGIlDT D/[ T[ DF8[ 5|ItG SZJFP • UFD ,MSMG[ ;]Zl1FT 5LJFG]\ 5F6L D/[ T[ ;]lGl`RT SZJ]\P • UFDGF JFTFJZ6 :JrK ZC[ T[JF 5|ItG SZJFP • UFDGF AF/SMDF\ S]5MQF6GM NZ W8F0JFGF 5|ItG SZJFP • UFDDF\ ZMURF/M G O[,FI T[ DF8[ TDFD 5|ItG SZJFP • UFDF\ :+L ;FD[ VtIFRFZ G YFI TYF SFIN[;Z ,uGGL p\DZ 5C[,F SM.GF ,uG G YFI T[ ;]lGl`RT SZJ]\P

7. U|FdF ;\HLJGL ;lDlTsU|FdI VFZMuI4 :JrKTF VG[ 5MQF6 ;lDlTf ;lDlTG]\ A\WFZ6ov U9GGL 5|lS|IF4 U|FD VFZMuI ;lDlTqU|FD ;\HLJGL ;lDlTGF\ HG ;D]NFIGF\ ;eIMGL 5;\NUL VG[ lGD6]\SqU|FD;EFDF\ 9ZFJYL YX[P VFZMuI lX1F6 VG[ 5MQF6 ;[JF 5}ZL 5F0GFZ SD"RFZLVM CMNFGL ~V[ ;eI TZLS[ ZC[[X[P ;lDlTDF\ UFDGF NZ[S Ol/IF4 JF;4 VG];]lRT HFlT4 HGHFlT4 ,W]DlTSMDના સભ્‍યોનું પ્રતિનિધિત્‍વ રહે તેજોવાનું રહેશે. ;lDlTDF\ VMKFDF\ VMKF !! ;eIM ZC[X[P સભ્‍યો પૈકી ઓછામાં ઓછા પચાસ ટકા સ્‍ત્રી સભ્‍યો હશે

8. ;lDlTGF ;eIM ;eI 5Nov HG ;D]NFIDF\YLov s!f U|FD 5\RFITGF\ A[ ;eIMsDlC,F ;eIMqVPHFPqVPHPHFPq;FPX{P5 sZfDlC,F D\0/4 VYJF :J;CFI H]YGF 5|lTlGWL s#f N]W D\0/LGF\ 5|lTlGWLq:J;CFI H]YGF 5|lTlGWL s$f UFDGF lXl1FT I]JF 5|lTlGWL s5f DlC,F :JF:yI ;CFIGF\ 5|lTlGWL s&flJS,F\U jIlST VYJF JI:S jIlST s*f VFXFq NFI6 AC[Gq,L\S JS"ZP

9. U|FdF ;\HLJGL ;lDlTsU|FdI VFZMuI4 :JrKTF VG[ 5MQF6 ;lDlTf ;eI 5Nov VFZMuI lX1F6 VG[ 5MQF6 ;[JF 5}ZL 5F0GFZ SD"RFZLVM CMNFGL ~V[ ;eI • :+L VFZMuI SFI"SZ • 5]~QF VFZMuI SFI"SZ • VF\U6JF0L SFI"SZ • lGXF/GF D]bI lX1FS • TN' p5ZF\T A[ ;eIMlH<,F lJSF; VlWSFZLzLlGI]ST SZX[P

10. U|FdF ;\HLJGL ;lDlTsU|FdI VFZMuI4 :JrKTF VG[ 5MQF6 ;lDlTf ;DI UF/M ov VF ;lDlTG]\ U9G +6 JQF" DF8[ SZJFDF\ VFJX[P dF\+L VG[ 5|D]B • ;lDlTGL 5|YD DL8L\UDF\ HG ;D]NFIGF ;eIM 5{SLGF V[S ;eIGL 5|D]B VG[ V[S ;eIGL p55|D]B TZLS[ AC]DTLYL JZ6L SZJFDF\ VFJX[P 5|D]B VG[ p55|D]B 5{SL V[S DlC,F CX[P • ;lDlTGF D\+L5N[ VFXF VG[ HIF\ VFXF XSI G CMI tIF\ VF\U6JF0L SFI"SZq:+L VFZMuI SFI"SZGL lGD6]\S YX[P U|FD ;\HLJGL ;lDlTGL DL8L\Uov • ;lDlT NZ DlCG[ V[S JBT lGl`RT :Y/ VG[ TFZLB[ D/X[P • SFI"5wWlT S],v5_ 8SF ;eIMGL CFHZLYL SMZD AGX[P

11. U|FdI ;\HLJGL ;lDlTGL A[9SGF\ V[Hg0F • UT lD8L\UGL SFI"JFCL GM\W J\RF6[ ,[JF AFAT sV[SXG 8[SG ZL5M8"f • UFDGF VFZMuI VG[ 5MQF6G[ ,UTL AFATMGL RRF"P • DFTF VG[ AF/ Z;LSZ6GL ;DL1FFP • _ YL & JQF"GF AF/SMGL VF\U6JF0L ;[g8ZDF\ GM\W6LGL ;DL1FFP • XF/F VFZMuI SFI"S|D V\TU"T _ YL !( JQF"GF AF/SMGL YI[, T5F;GL ;DL1FFP • UFDGF lJ:TFZGL :JrKTF q 0=[G[HvJ[:8GF lGSF,GLjIJ:YFGL ;DL1FFP • ;lDlTV[ SZ[, JFlQF"S VFIMHG ;FD[ YI[, SFI"JFCL VG[ VFUFDL SFIM" V\U[GL RRF"P • UFDDF\ YI[, DFTF VG[ AF/ D'tI] V\U[GF\ SFZ6M 5Z RRF" VG[ T[G[ ZMSJFGF p5FIMP • ;lDlTGFJFlQF"S VFIMHG ;FD[ YI[, BR" V\U[GL RRF"P • UFDDF\ 5lZJFZ S<IF6 V\U[GL SFDULZLGL RRF"P • 5|D]B :YFG[YL ZH} YFI T[P

12. HJFANFZLVMov • U|FD VFZMuIGL H~ZLIFT D]HA VFZMuIG]\ ;]1D VFIMHG VG[ VD,LSZ6P • AF/ VG[ DlC,FD'tI] TYF ,uGGL GM\W6LP • SgIF E}6 CtIF V\U[ HFU'lT VG[ ;,FDT DFT'tJ V\U[ RRF"P • UFDDF\ X]wW 5F6L VG[ X]wW JFTFJZ6GL jIJ:YFP • VF\U6JF0L S[gN=MGM lGIlDT ,FE TDFD AF/SMG[ D/L ZC[ T[JL jIJ:YFP • jI;G D]ST TYF VFZMuI 5|J'lTVMG]\ VFIMHGP • XF/F VFZMuI SFI"S|DGL jIJ:;YFP • D[,[ZLIFGM O[,FJM V8SFJJF 5F6LGF lGSF,GLjIJ:YFP • ZMURF/FGL HF6 YI[ ZMU lGI\+6GF\ 5U,F\P

13. GF6F\SL VG[ JCLJ8L ;tTFVMov • ZFQ8=LI :JF:yIlDXG C[9/ 5|FYlDS VFZMuI S[gN=YL U|FD VFZMuI ;lDlTG[ JFlQF"S ~FP!_4___qv GL OF/J6LP • U|FD ;\HLJGL ;lDlTG]\ BFT] A[\SDF\ 5|D]BqD\+LGF\ GFD[ BM,FJFG]\ ZC[X[P • A[\S BFTFGM JCLJ8 5|D]Bq;Z5\R VG[ D\+LsVFXFf q VF\U6JF0L SFI"SZGL ;\I]ST ;CL YL SZJFGM ZC[X[P • SM.56 ;DI[ SM. 56 jIlSTwJFZF CFY WZJFDF\ VFJ[, 5|J'lTVM VG[ T[H[ ,UTF BR"GL lJUTMNxF"FJT]\ ZHL:8Z ZFBX[ VG[ YI[, BR"G[ ;lDlT D\H]Z SZL ACF,L VF5X[P • ;lDlTGF V[Hg0FA]S4 9ZFJA]S TYF S[XA]S lGEFJJFGL HJFANFZL D\+L sVFXFf GL CMI K[P

14. ગ્રામ સંજીવની સમિતિનાં સભ્યો માટે ક્ષમતાવર્ધન કાર્યક્રમ

15. ક્ષમતાવર્ધન કાર્યક્રમ પાયલોટ ફેઝ ૨૦૦૯ નાં ઓગષ્ટ મહિનામાં ચાલુ કરવામાં આવેલ. • ૩૫૦૦ ગ્રામ સંજીવની સમિતિને આવરી લેવામાં આવેલ. • રપ જેટલી એન.જી.ઓ.એ આ કાર્યમાં સહકાર આપેલ. • વર્ષ ૨૦૧૧ નાં જૂન માસમાં તેનું ઇવેલ્યુએશન કરવામાં આવેલ. ફેઝ - II • વર્ષ ૨૦૧૧-૧૨ માં ચાલુ કરવામાં આવેલ. • ૨૫૦૮ ગ્રામ સંજીવની સમિતિને આવરી લેવામાં આવેલ. • ૨૯ એન.જી.ઓ.એ આ કાર્યમાં સહકાર આપેલ. ફેઝ - III • ડીસેમ્બર ૨૦૧૨ માં ચાલુ કરવામાં આવેલ. • ૨૫૦૦ ગ્રામ સંજીવની સમિતિને આવરી લેવામાં આવેલ. • ૩૦ એન.જી.ઓ. હાલમાં આ કાર્યમાં સહકાર આપી રહેલ છે.

16. ક્ષમતાવર્ધન માટે લેવામાં આવેલ પગલાં • ભારત સરકારશ્રીનાં CBPM નાં મોડયુલને ગુજરાત રાજયની જરૂરીયાત પ્રમાણે ઢાળવામાં આવ્યું. • એન.જી.ઓ.નાં ટ્રેનર ની ટ્રેનર તથા મેન્ટોર તરીખે ટ્રેનીંગ. • એન.જી.ઓ. દ્વારા દરેક ફેઝમાં ગ્રામ સંજીવની સમિતિ રાજય સરકારનાં ઠરાવ પ્રમાણે છે કે નહી તે બાબતે બેઝલાઇન સર્વે. • બેઝ લાઇન બાદ ગ્રામ સંજીવની સમિતિની તાલીમ • તાલીમ બાદ મેન્‍ટોરીંગ વીઝીટ.

17. ટ્રેનીંગ ઓફ એન.જી.ઓ. ફેસીલીટેટર • ચેતના સંસ્થા દ્વારા રાજયમાં આ ક્ષેત્રમાં ઉપલબ્ધ તજજ્ઞો સાથે રહી એન.જી.ઓ.નાં ટ્રેનરની તાલીમ કરવામાં આવી. • દરેક એન.જી.ઓ.માંથી કુલ રપ ગ્રામ સંજીવની સમિતિ દીઠ એક ફેસીલીટેટર મુકવામાં આવ્યા. • પ - દિવસની ટી.ઓ.ટી. કરવામાં આવી. • હાલમાં રાજયમાં ત્રણે ફેઝનાં થઇ લગભગ ૩૬૦ જેટલા ફેસીલીટેટર ઉ૫લબ્ધ છે.

18. ગ્રામ સંજીવની સમિતિનાં સભ્‍યોની ટ્રેનીંગ • ૧ દિવસનો ગ્રામ કક્ષાએ ગ્રામ સંજીવની સમિતિનાં સભ્યો માટે ઓરીએન્ટેશન વર્કશોપ. • ર દિવસની તાલીમ પ્રા.આ.કેન્દ્ર કક્ષાએ (પ્રતિ સંજીવની સમિતિ પાંચ સભ્યો) • ૧ દિવસની રીફ્રેસર તાલીમ. • ૧ વર્ષ માં ૪ - ૫ મેન્ટોરીંગ વીઝીટ

19. Orientation Meeting

20. ટ્રેનીંગની ગુણવત્તા જાળવવા માટે લેવામાં આવેલ પગલાં • દરેક ફેસિલીટેટરનું તાલીમ ચાલુ કરતાં પહેલાં ટેસ્ટ લેવામાં આવેલ અને તેનાં ન્યુયત્તમ માર્ક ન મેળવે તો તેઓને તાલીમમાં સામેલ કરવામાં ન આવેલ. • એન.જી.ઓ.નાં ફેસિલીટેટર વિવિધ શાખાઓમાંથી આવતા હતા તેથી તેઓ એક મંચ પર આવે તે બાબતે ખાસ ધ્યાન રાખવામાં આવેલ. • જે ફેસીલીટેટર આદિજાતી વિસ્તારમાંથી આવેલ અને ભાષાની તકલીફ હતી તેઓની ઉપર વધારે ધ્યાન આપવામાં આવેલ. • જિલ્લા તથા પ્રા.આ.કેન્દ્ર કક્ષાએ તાલીમ દરમ્યાન પણ તાલીમ આપનાર સંસ્થાનાં પ્રતિનિધિ, સ્ટેટ એન.જી.ઓ. કોર્ડીનેટર અને નોડલ એજન્સી દ્રારા મુલાકાત લેવામાં આવેલ.

21. જન સંવાદ રાજયમાં વિવિધ સંસ્થાઓ દ્રારા જન સંવાદનાં કાર્યક્રમો કરવામાં આવેલ જેમાં ત્રણ મુખ્ય સંસ્થાઓ છે. ૧. આનંદી, દાહોદ ર. સેવા રૂરલ, ઝધડીયા ૩. દિપક ફાઉન્ડેશન, વડોદરા ત્રણે સંસ્થાઓ દ્રારા કરવામાં આવેલ પ્રયોગો જુદા હતા.

22. Approaches to block level meetings • Approach 1: Document the grievances raised during the GSS in a standard format and submit to the concerned department. Jan Samvads were held once in 6 months at the block level to address the unresolved issues listed in the applications. DCT and ANANDI found JanSamvad as an effective forum to seek time-bound responses from the administration. • Approach 2: Organize a SnehSammelanof GSS members where Block Health Officer addressed the members, asking them to take active interest in health activities, share positive experiences. SEWA Rural, Jhagadia found this approach effective as it generated a lot of goodwill among people and public officials. • Approach 3:Invite chairpersons of all GSSs in a block for a meeting to present their activities and achievements and also bring up issues they face to the notice of the official. Such meetings were publicized though local newspapers.

23. Facilitators, after Attending GSS Quarterly Meetings, reported that: • 81% members attended GSS meetings • 73% GSSs developed village health plans • 73% GSSs organized health related activities • 60% GSS -at least one community member participated in the Mamta day activities • 70% had some grievance but 6% reported using any redressal mechanism

24. Result of the Impact Evaluation (Case-Control design)

25. આભાર