COĞRAFYA DIŞ KUVVETLER

1. COĞRAFYADIŞ KUVVETLER -HAZIRLAYANLAR- HAMİDE TURİNAY NURCAN NOYAN FATİH ÖZSALMAN

2. DÜNYAMIZ NASIL ŞEKİLLENMİŞ?YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ NASIL OLUŞMUŞ OLABİLİR?

3. DÜNYAMIZIN FARKLI YERLERİNDE NEDEN VE NASIL BU KADAR ÇEŞİTLİ YERYÜZÜ ŞEKLİ OLUŞMUŞTUR?

4. Bir önceki konumuzda da görmüştük. İç kuvvetler büyük dağlar, geniş ovalar ve volkanik şekiller gibi yerşekillerini meydana getiriyordu. PEKİ AMA

5. Peri bacaları nasıl oluşmuştur? Nasıl bir kuvvet bu koca taşları oralara koymuş olmalı? Aynı kuvvet yada kuvvetler daha başka neler yapmış olabilir?

6. DEMEKKİ İÇ KUVVETLERDEN FARKLI KUVVETLERDE VAR. BUNLARA DA DIŞ KUVVETLER DERİZ.

7. Peki dış kuvvetler enerjisini nereden alır?Tabiki güneşten

8. DIŞ KUVVETLER RÜZGARLAR SULAR BUZULLAR AKARSULAR YER ALTI SULARI DALGA VE AKINTILAR

9. Su , rüzgârvebuzullar Aşındırma, taşıma ve biriktirme yaparak yer şekillerini değiştirirler.

10. Rüzgarlar: Rüzgarlar, Kurak ve Yarı kurak bölgelerde bitki örtüsünün yokluğu yada azlığı sonucu rüzgarların kopardığı parçacıkları havalandırarak taşımak ve taşıdığı malzemeyi çarptırarak aşındırma yapmak gücü azalınca da biriktirme yapmak suretiyle şekillendirme yaparlar.

11. Rüzgar Aşındırmasında Etkili Faktörler: • İklim • Bitki Örtüsü • Arazinin Yapısı • Rüzgarın Hızı

12. a) Mantarkaya (Şeytan Masası) : Rüzgarların zeminden 1m kadar havaya kaldırdığı kum tanelerini kayaların alt kısımlarına çarptıarak aşındırmasıyla ortaya çıkan mantar görünümlü kayalardır. Nevşehir’de görülür.

13. b) Şahit Tepeler (Kayalar) : Aşınıma karşı farklı dirençteki malzemelerden oluşan kayalarda, rüzgarın aşındırması yada mekanik çozülme sonucu gevşemiş malzemenin koparılması gibi sebeplerle oluşan yüksekliklerdir.

14. c) Yardang : Farklı dirence sahip yüzeylerde yumuşak ve dayanıksız kısımların aşınmasıyla oluşan girintili çıkıntılı bozuk kayalık yüzeylerdir.

15. d) Tafoni : Büyük kayalarda oluşan kuş yuvalarına benzer oyuklardır.

16. RÜZGAR BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ: 1)LÖS:Yarı kurak bölgelerde bataklık ve göl kıyılarında biriken kum ve toz birikintilerine lös denir.2)BARKAN:Orta asyada rüzgarların taşıdıkları kum ve tozları hilal şeklinde biriktirmesine denir. Çöllerde yaygın olarak görülür. 3)KUMULLAR:Rüzgarların taşıdığı kumları hızının kesildiği yerlerde yada herhangi bir engelin gerisinde biriktirmesi ile oluşan kum tepeciklerine denir. Okyanus yada denizlerin rüzgarlara açık kıyılarında ve çöllerde oluşur.

17. SULAR: AKARSU AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ:Yeryüzündeki yatakların değişik büyüklüklerdeki yataklar içerisinde su toplanır ve bu yatak boyunca akmasına akarsu denir. 1.Vadi: • a)Çentik vadi • b)Boğaz vadi • c)Kanyon vadi • d)Asimetrik vadi • e)Tabanlı vadi 2.Seki:(Taraça):  3.Menderes

18. 4. Çağlayan ve dev kazanı • 5.Yontukdüz (Peneplen) • 6. Platolar

19. SELLERİN OLUŞTURDUĞU AŞINDIRMA ve BİRİKTİRME ŞEKİLLERİa) Kırgıbayır : Kimi yerleri yüksekçe, kimi yerleri yarıntılar biçiminde olan şekillere denir. (Nevşehir yöresi)b) Peri Bacaları : Volkan tüflerinin yaygın olduğu bir arazide sellenme sonucu oluşmuş yer şekilleridir. Üstteki dirençli kayalar aşınmadığı için şapka şeklinde bir görünüm oluşmuştur. (Afyon)c) Birikinti Konileri : Bir dağ yamacında aşağıya inen akarsuyun eğimi azaldığında taşıma gücüde azalır ve taşıdığı alüvyonları koni şeklinde biriktirir. Buna denir.- Birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşan ovalara Dağ eteği ovası denir. Kırgıbayır Peri Bacaları Birikinti Konileri

20. Yer altı suları: kalker, jips, kaya tuzu, dolomit ve tebeşir gibi karstik maddelerin yaygın olduğu yerlerde aşındırma ve biriktirme şekillerinin oluşmasına sebep olurlar. Bu şekillerin tümüne karstik şekiller denir. AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ: Karstik maddelerin su içerisinde çözünmesiyle meydana gelir. Çözünmeyi suyun sıcaklığı ve su içerisindeki karbondioksit miktarı etkiler. • 1. LAPYA. • 2. DOLİN • 3. UVALA • 4. POLYE • 5. KÖR VADİ • 6. DÜDEN • 7. OBRUK: • 8. MAĞARA • BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ:Suda çözünen maddelerin tekrar çökelmesiyle karstik birikim şekilleri oluşur. • 1.Travertenler • 2.Sarkıt, Dikit ve Sütunlar

21. Dalgalar:Dalga, deniz yüzeyindeki salınım hareketleridir. Dalgaları oluşturan nedenler;1-Dünya’nın dönmesi, 2-Rüzgârlar, 3-Depremler, 4-Denizaltı heyelanı, 5-Volkanizma

22. Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri • Falezler (Yalıyarlar): Yüksek kıyılarda dalgaların etkisiyle kıyıların alt kısımları aşındırılır ve bazı oyuklar oluşur. Bu oyuklar büyüdüğü zaman tavanları çöker ve denize dik kıyılar meydana gelir. Bu dik kıyılara falez ya da yalıyar adı verilir.

23. Kıyı Kumsalları (Plajlar): Dalga ve akıntıların etkileriyle kıyıdan koparılan malzemeler, bir müddet sonra sürtünme sonucu iyice ufalanır, incelir. • Kıyı Okları ve Kordonları: Dalgalar ve kıyı akıntıları, taşıdıkları materyalleri özellikle koyların kenarında biriktirirler. Sonuçta kıyılarda çıkıntılar oluşur.Bunlara kıyı oku denir.

24. Lâgünler:Koyların önünde oluşan kıyı kordonları zamanla koyun önünü tamamen kapatır ve denizle olan bağlantısını keserek deniz kenarında bir göl oluşumuna sebebiyet verir. Böyle oluşan göllere lâgün ya da deniz kulağı denir. • Tombololar:Kıyı yakınındaki bir adanın bir kordonla kıyıya bağlanması sonucu oluşan yarım adalara tombolo denir.

25. BUZULLAR: Buzulların Oluşturduğu Yer Şekilleri 1-Buzultaş (Moren):Buzultaşlar, buzulun getirip bıraktığı ve geri çekildikten sonra yüzeyde kalan taş oluşumlarıdır * Uç buzultaşı * Bitiş buzultaşı * Yanal buzultaşı * Orta buzultaşı * Yer buzultaşı:

26. 2-Drumlin: Buzulların taşıyıp biriktirdiği moren lerden oluşan set şeklindeki depolardır..3-Sander Ovası:morenlerden oluşan düzlükledir.