Mustafa ÇAKAN Zir. Yük. Müh. 06.12.2013

1. TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜTÜRKİYE’DE TARIM ALET VE MAKİNELERİ DESTEKLEME POLİTİKALARI (2003-2012) Mustafa ÇAKAN Zir. Yük. Müh. 06.12.2013

2. Sunu Planı • Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon, • İmalat Sektörünün Genel Görünümü, • İhracat ve İthalatı, • Yapılan Desteklemeler, • Sonuç ve Öneriler.

3. Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon • Tarımsal mekanizasyon araçları, modern üretim teknolojilerinin kullanılması ve işlemlerin zamanında, tekniğine uygun şekilde gerçekleştirilmesi sonucunda; üretimde işgücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, ürün kalitesini ve verimini artıran çok önemli bir tarımsal üretim girdisidir. • Tarımsal mekanizasyon düzeyinin gelişiminde, traktör lokomotif rolü üstlenmektedir. Traktör üretimindeki gelişmeler, diğer tarım makinelerinin üretimini şekillendirmektedir. • 1924 yılında ilk kez Tarım Bakanlığı tarafından 221 adet traktör ithal edilerek üreticilere dağıtılmıştır. • Türkiye’de tarım makineleri ile ilgili ilk resmi istatistikler 1936 yılında yapılmıştır. Bu sayımdaki traktör sayısı 1.308’dir.

4. Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon • 1949 yılında Marshall yardımları ile tarım makineleri varlığında bir artış sağlanmıştır. Örneğin, 1949 yılında 11 .729 olan traktör sayısı 1952 yılında 31.413’e yükselmiştir. • 1954 yılında Ankara da Uçak Motoru Fabrikasında Türk Traktör Fabrikası kurulmuştur. • 1979 yılında ilk traktör ihracatı yapılmıştır. • Traktör sayısı 1980’de 436.369 iken, 1990 yılında 692.454 olmuştur. Yaklaşık % 59 artış olmuştur.

5. Türkiye’de Traktör ve Biçerdöver Sayıları

6. Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon • Bir ülkenin tarımsal mekanizasyon derecesini tanımlayan en önemli göstergeler; • Traktör parkının nicelik ve nitelik durumu, • Yıllara göre gelişimi, tarım iş makineleriyle ilişkisi, • Birim tarım alanındaki yoğunluğu ve güç düzeyi gibi ölçütlerdir.

7. Türkiye’de Traktör ve Biçerdöverlerin Mekanik Ömürleri

8. Türkiye ve AB Tarımsal Mekanizasyon • Durumu Karşılaştırması

9. Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon • Ülkemizde 2012 TÜİK verilerine göre sayıları 14 813 olan biçerdöverler, iklimsel avantaj nedeniyle, müteahhitlik yoluyla dünyaya örnek olabilecek yaygınlıkta ve etkin biçimde kullanılmaktadır. Biçerdöver Göç Haritası M.Kantaş, Biçerdöver Kayıpları ve Ekonomik Boyutu Sunusu- Isparta-2013

10. Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon • Türkiye biçerdöver parkının oldukça yaşlı olması (%93’ü 3 yaş üstü) yüksek oranda dane kaybına sebep olmaktadır. • Yaşlı biçerdöver parkının; • Ekonomik kayıpları artırması , • Çevre kirliliğine sebep olması, • Güvenlik zafiyetini artırması konunun önemini daha da artırmaktadır. • Ülkemiz tarımsal üretimi dikkate alındığında; • Çoğu yaşlı biçerdöverlerden oluşan biçerdöver parkınınyetersiz olduğu anlaşılmaktadır.

11. Türkiye’de Alet-Makine Parkındaki Değişim (2003-2012)

12. İmalat Sektörünün Genel Görünümü • Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının kayıtlarına göre; Sektörde faaliyet gösteren imalatçı firma sayısı 1.058 adettir. • Ülkemizde yaklaşık 130 adet farklı tarım alet ve makinesinin imalatı yapılmaktadır. • Biçerdöver, yüksek kapasiteli balya makineleri, kendi yürür silaj ve hasat makineleri dışında hemen hemen bütün tarımsal mekanizasyon araçlarının imalatı ülkemizde yapılmakta ve ihraç edilmektedir.

13. Traktör İmalat Sektörünün Genel Görünümü • TARMAKBİR verilerine göre; Traktörgrubunda yirmiden fazla firma kırka yakın markayı üretim ve bayilik şeklinde temsil etmektedir. • Traktörde 9 firma imalatçı ve montaj ağırlıklı imalatçı vasfıyla, değişik yerli katkı oranlarıyla sektörde yer almaktadır. • Firmalardan 3’ü kendi motorunu üretirken, yerli marka altında üretim yapmakta olanların pazar payları %28’dir. Lisanslı üretim yapan firmalarla birlikte yerli traktörlerin pazar payı %80’dir. • 2012 yılında Türkiye pazarında satılan her 100 traktörden 91'i tarla, 9'u bahçe tipidir.

14. Yıllar İtibariyle Traktör İmalatındaki Değişim Durumu

15. Tarım Alet ve Makineleri İhracatı • Tarım makineleri imalat sektörü, iç pazarın ihtiyaçlarını (Biçerdöver, yüksek kapasiteli balya makineleri, kendi yürür silaj ve hasat makineleri hariç) karşılamakla birlikte özellikle son yıllarda dış pazarlara açılmaya ve rekabet etmeye başlamıştır. • 2012 yılında yaklaşık 120 ülkeye, 525 milyon $ seviyesinde tarım makineleri ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bu değerin 325 Milyon $’ı traktör, 200 Milyon $’ı ekipmanlara aittir. • Bu kapsamda ilk 10 ülkeye gerçekleştirilen ihracat(ABD, Irak, İtalya, Polonya, Azerbaycan, Fransa, Almanya, Fas, Bulgaristan ve Cezayir) ; toplam ihracatın yaklaşık %60’ını oluşturmaktadır. • Dünya tarım makineleri ihracatında ilk sırayı Almanya (12,5 Milyar $), ABD ve Hollanda alırken, Türkiye 25. sırada (525 Milyon $) yer almaktadır. (TARMAKBİR)

16. Tarım Alet ve Makineleri İhracatı • İhracatı yapılan başlıca ürünler şunlardır: • Traktörler, • Zirai traktörlere takılmak için özel imal edilmiş yükleyiciler, • Pulluklar, • Tohum temizleme makineleri, • Kümes hayvancılığına mahsus makineler, • Sulama sistem ve makineleri, • Pülverizatörler, • Ekim makineleridir.

17. Tarım Alet ve Makineleri İthalatı • 2012 yılında 638 Milyon $ tarım alet ve makineleri ithalatının 260 Milyon $’ı traktör, 378 Milyon $’ı ise ekipman olarak yapılmıştır. • En fazla ithalat yaptığımız ülkelerin başında ise; İtalya, Hindistan, ABD, Almanya, Polonya, Fransa, Çin, Kore ve İngiltere gelmektedir.

18. Tarım Alet ve Makineleri İthalatı • İthalatı yapılan başlıca ürünler: • Traktörler, • Yüksek kapasiteli balya makineleri, • Biçerdöver, • Pamuk hasat makinesi, • Kendi yürür Silaj makineleridir.

19. Yıllar İtibariyle Tarım Alet ve Makineleri Dış Ticareti(1.000 $)

20. Tarım Alet ve Makineleri Desteklemeleri 1-ZİRAAT BANKASI VE TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİNCE TARIMSAL ÜRETİME DAİR DÜŞÜK FAİZLİ YATIRIM VE İŞLETME KREDİSİ KULLANDIRILMASI DESTEKLEMELERİ: • Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından yatırım ve işletme kredisi olarak, belli tarımsal faaliyetlere ve mekanizasyon ihtiyacının giderilmesine yönelik verilmektedir. • Süt sağma sistemleri, Süt soğutma tankı, Yem hazırlama sistemleri, Silaj makineleri, Tarımsal sulama sistemleri için Sıfır Faizli, Diğer Tarımsal Mekanizasyon Araçları için %50 faiz indirimli Zirai Kredileri kapsamaktadır. • Ziraat Bankası tarımsal kredi bakiyesi 2002 yılında 227 milyon TL iken 2012 yılında 17,9 milyar TL’ye, Tarım Kredi Kooperatiflerinin ise 2002 yılında 302 milyon TL iken 2012 yılında 4,2 milyar TL’ye ulaşmıştır. Zirai kredi faiz oranları 2002 yılında % 59-69 arasındayken 2013 yılında % 0-8,25 aralığına gerilemiştir.2012 yılında;Tarımsal kredilerin faiz sübvansiyonu olarak 1,3 milyar TL hazinece karşılanmıştır.

21. Tarım Alet ve Makineleri Desteklemeleri 2-DAP KAPSAMINDAKİ İLLERDE KURULACAK DAMIZLIK SIĞIR İŞLETMESİ YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ İLE GAP EYLEM PLANI KAPSAMINDAKİ İLLERDE SÜT SIĞIRCILIĞI YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ: • DAP kapsamındaki illerde etçi ve kombine ırklarla kurulacak damızlık sığır işletmesi yatırımlarının desteklenmesi ve GAP kapsamındaki illerde süt sığırcılığı yatırımlarının desteklenmesini öngörmektedir. • Sabit süt sağma sistemleri ve süt soğutma tankı için %40 hibe desteği verilmektedir. • 2012 yılında GAP ve DAP bölgeleri için süt soğutma tankı ve süt sağım sistemleri için 8 Milyon TL destek sağlanmıştır. • Finansmanı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bütçesinde yer alan sermaye transferleri ödeneklerinden karşılanmaktadır.

22. Tarım Alet ve Makineleri Desteklemeleri 3-ÇEVRE AMAÇLI TARIM ARAZİLERİNİN KORUNMASI (ÇATAK) PROGRAMI DESTEKLEMELERİ: • 2006 yılında pilot olarak 4 ilde başlayan program 2012 yılında 27 ilde uygulanmıştır. • 2006-2009 (1. dönem) yılları arası dış kaynaklı olarak uygulanan program, 2009 (2. dönem)-2012 yılları arasında iç kaynaklı olarak uygulamaya devam etmiştir. • Anıza doğrudan ekim, Taş toplama, Çiftlik gübresi dağıtma, Sulama sistemleri ve makineleri için makine bedeli üzerinden %70 hibe desteği verilmektedir. • 2011 yılında alet ve makine alımı için 845.000 TL, 2012 yılında 1.453.000 TL hibe desteği sağlanmıştır.

23. Tarım Alet ve Makineleri Desteklemeleri 4- KIRSAL KALKINMA YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ PROGRAMI (KKYDP) : • 2006 yılından beri uygulanmakta olan Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı ( KKYDP) kapsamında, 2007 yılından itibaren Makine Ekipman Alımlarının Desteklenmesi amacıyla %50 hibe desteği verilmektedir. Programın 2015 yılında bitirilmesi öngörülmektedir. • Hibeye esas yatırım tutarı gerçek kişiler için mal başına 50.000 TL, tüzel kişiler için mal başına 100.000 TL olarak uygulanmaktadır. • İllere tahsis edilecek hibe tutarı, illerin tarım alanı, tarımsal üretim değeri, kırsal nüfus ve sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi kriterleri ve kalan bütçe ödeneği çerçevesi dikkate alınarak belirlenir. • Program kapsamında 2007 yılından bugüne kadar 39 çeşit makine ekipmandan (sulama sistemleri dahil) oluşan toplam 181.059 adet makine ekipman alımı desteklenmiş ve bu makine-ekipmanlara toplam olarak 718 milyon TL hibe desteği verilmiştir.

24. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Genel Ödeme Tablosu

25. 2007-2012 Yılları Makine ve Ekipman Destekleri

26. K.K.Y.D.P.’da Makine Ekipman Desteğinde En Çok Talep Edilen Alet ve Makineler • 33.202 adet El Traktörleri ve Ekipmanları • 30.540 adet Mibzer • 28.897 adet Pülverizatör • 21.326 adet Motorlu Tırpan • 12.603 adet Süt Sağım Ünitesi ve Soğutma Tankı

27. Sonuç • Makine parkına katılan binlerce yeni tarımsal alet ve makine işgücü verimliliğini, ürün kalitesini ve verimini artırmıştır. • Başta su olmak üzere doğal kaynaklardan sürdürülebilir yararlanma artmıştır. • Çiftçinin rekabet gücü yükselmiştir. • Tarım makinelerinde yeni pazar imkanları oluşturmuştur.

28. Sonuç • Tarım makineleri sanayinin gelişmesine katkı sağlamıştır. • İmalatçılar, çiftçinin yeni teknolojili ve verim faktörü yüksek makineleri tercih etmesi nedeniyle daha fazla Ar-Ge faaliyetleri içinde bulunmaya başlamış ve inovasyonaözendirilmiştir. • Hibe kapsamında olmayan alet ve makine satışları da dolaylı olarak artmıştır. • Hibe desteklerinde; alet ve makinelerin çiftçiler ve iller arası optimum dağılımına ilişkin bir kriter konulmamıştır.(-)

29. Öneriler • Sorunların büyük bölümü tarımsal yapının elverişsizliği gibi, ortak konulardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle mekanizasyon sorunlarının çözümü için öncelikle tarımın genel, yapısalsorunlarının çözümlenmesi gerekmektedir. • Atıl mekanizasyon kapasitesinin üretime kazandırılmasını sağlayacak “Ortak Makine Kullanım Modelleri - Makine Birlikleri” ülkemiz şartlarına uygun olarak geliştirilmelidir. • Tarım alet ve makinelerinden optimum düzeyde fayda sağlanması için çiftçilere yeni teknolojiye sahip alet ve makinelerin eğitimi verilmelidir.

30. Öneriler • Hibe kapsamında yerli üretim olarak kabul edilen alet ve makinelerin yerli parça kullanım oranı en az %50 olmalıdır. • Biçerdöver ve diğer kendi yürür hasat makinelerinin tescilinin Emniyet Genel Müdürlüğünce yapılması için gerekli hukuki düzenleme yapılmalıdır. • İkinci el tarım alet ve makineleri ithalatı yasaklanmalıdır. • Ekonomik ömrünü tamamlamış traktör ve biçerdöver parkının yenilenmesi için hurda desteği ve teşvik paketlerinin uygulanması gerekmektedir.

31. Teşekkürler… mcakan@tagem.gov.tr http://www.tagem.gov.tr Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü