Niveli i studimeve: Bachelor

Niveli i studimeve: Bachelor Lënda:Etika në Kontabilitet dhe Auditim Prof.dr.Muhamet Aliu

Kapitulli 1 Përgjegjësitë profesionale dhe shoqëroretë kontabilistëve dhe auditorëve

Përmbajtja: Përgjegjësitë profesionale dhe ligjore Pse duhet të brengosemi për etikën Sjellja etike Përfitimet nga sjellja etike Etika e dobët dhe pasojat Ndikimi i etikës në shoqëri Ndikimi i etikës në individ Vendimet etike Negocimi si veprim etik

Përgjegjësitë profesionaledhe shoqërore • Biznesi dhe profesionistët (kontabilistët, auditorët) nuk veprojnë të izoluar nga mjedisi • Ekziston brenda përbrenda kufijve te shoqërisë • Për këtë arsye ka përgjegjësi • Ekonomike • Ligjore • Mjedisore • Filantropi • “Etike”

Pse duhet të brengosemi për etikën? • A është etika “vetëm një trend”? • Pse është apo nuk është? • A mund të mendoni për diçka, e cila është e ligjshme por jo etike? • Etike por jo ligjore? • Industria Tobacco lobon ju bënë presion grupeve… • Mirë ? Keq? • Shërbimet profesionale të kontabilitetit dhe auditimit promovojnë rritje të fitimeve dhe cilësi të shërbimeve,…! • Ligjore? • Etike • Apo a duhet thjeshtë të ndalohen të gjithë duhanxhit? • Apo a duhet thjeshtë të ndalohen të gjitha promovimet?

Po kjo nuk zbatohet tek ne apo jo? • Pse ne duhet të lexojmë për etikën profesionale? • Ne të gjithë jemi të mirë, të mençur, të denjë… • Nuk ndikon tek ne, apo jo? • Gabim! • Jashtë këtyre mureve të fakultetit, ekzistojnë mashtrues, gangsterë, kontabilist, auditor, korruptues, politikan, rregullues të vulave, njerëz të sigurimeve dhe disa miq të këqij në përgjithësi! • Ne kemi nevojë për mbrojtje para se të bëhet shumë vonë! • A mundet dikush të jap një shembull të ndonjë situate etike në punën kontabile dhe auditueseme të cilën ne mund të ndeshemi?

Sjellja etike – Definicioni.. • “sjellja e cila përbëhet nga principet, normat dhe standardet e praktikës në kontabilitet dhe auditim, të cilat janë të pranueshme nga shoqëria” "Kjo "roja publike“kërkon që kontabilisti gjatë funksionit të ruajë pavarësinë e plotë nga klienti në të gjitha kohërat, kërkon besnikëri dhe besimit të plotë ndaj publikut."Warren Burger Shefi i Drejtësisë (1984) • A mundet dikush të jap një definicion më të mirë apo më pak të mërzitshëm se ky?

Fushat të cilat ndikohen nga sjellja etike • Vërtetësia e të dhënave (informacionit) kontabël të pasqyrave dhe raporteve financiare • Dhënia e sigurisë përdoruesve të raporteve financiare • Reklamim • Siguria e Produktit • Përgjegjësitë e njerëzve përgjegjës • Reputacioni i Korporatës (apo tregtarëve të vetëm) • Siguria dhe Shëndeti i Stafit • Mjedisi

Motivi për të qenë Etik • Teoria klasike e ekonomisë thotë: qenjet njerëzore janë të motivuara parimisht nga interesat personale • Merr vendime bazuar në principet e kostove \ benefiteve (përfitimeve) • W.I.F.M’s (çfarë ka brenda saj për Mua…) • Pyetje • A pajtoheni? • A mund të jenë të motivuar nga arsyet tjera?

Gjithsesi…. • Ekzistojnë raste (fakte) të cilat sugjerojnë që veprohet për arsye altruiste dhe morale! • Kthimi prapa i kuletave me para të humbura • Ndihmon të tjerët në raste pikëllimi • Dhurimi I gjakut \ organeve \ etj • Përmirësimi (korrigjimi) i pasqyrave financiare • Raportimi i drejtë për gabimet dhe lëshimet eventuale të ndoshura më herët • Pra, mund të veprojmë sipas dy arsyeve!

Motivimi i Organizatës • Organizatat kanë motive të ngjashme • Interesa personal • Ikja nga procedurat ligjore • Ankimi ndaj legjislacionit qeveritarë • Mohimi i detyrimeve kriminale • Largimi i reputacionit të keq me konsumatorë • Altruistik • Me kontribuar në komunitet • Donacione vullnetare • Skemat për përmirësimin e mjedisit • Kontributndaj përdoruesve me informacione të saktë • Ndërgjegja për vendimin e tjetrit – çfarë do të jetë ai?

Përfitimetnga sjellja Etike • Të jashtme • Ndërtonreputacion tek konsumatorët • Krijon besim brenda komunitetit biznesor • Zvogëlon Kostot e biznesit • Të brendshme • Ngritë Moralin e kolegëve • Rritë besimin e punëtorëve • Punëtorët observojnë të gjithasjelljet e kontabilistëve dhe auditorëve • Ata nuk do t’ju besojnë mbikëqyrësve të tyre edhe në qoftë se shohin një sjellje shumë të vogël jo etike!!! • A mund të mendoni për përfitime tjera?

Etika e dobët..Ndikimi në organizatëdhe shoqëri • Rezultati i sjelljes joetike apo mashtruese në organizatë mund të jetë shkatërrues apo shokues! • Enron (Houston, Texas) 2002 • Ngjarjet u bënë rrëmujë brenda 5 ditëve • Kompania e $105bn u bë e pavlefshme • Tregtia u suspendua nga tregu i kapitalit • 20,000+ punëtorë të reduktuar (në mbarë botën..) • Pensioni i punëtorëve i pavlefshëm • Firma kryesore e Kontabilitetit(Kush?) është shkatërruar • Drejtorët burgosen *marrë nga “The Smartest Guys in the Room” (Më të mençurit në dhomë) nga Bethany McLean dhe Peter Elkind

Ndikimet në Organizatë • Shembulli 2 • Worldcom • Drejtorët me vetëdije kanë rritur shpenzimet në pasqyrën e të ardhurave • Rezultate jo të sakta(e shkruar ajo që nuk është e vërtetë) • Ekstra para u janë paguar menaxherëve senior • Janë mbuluar nga auditorët • Prapë drejtorët dhe auditorët burgosën • Dënime të rënda nga SEC për Worldcom • Rezultati • Ndryshime të mëdha në ligjet për korporata në Shtetet e Bashkuara të Amerikës(U shtua ligji Sarbannes Oxley nga Senati I Shteteve te Bashkuara)! • Shtrëngime apo kufizime të rëndësishme sa i përket rregullave për qeverisje të firmave kontabiliste dhe auditueseklientëve të tyre

Ndikimi në shoqërinë më të gjerë • Ekonomia e tregut të lirë ndërtohet mbi besimin! • Tregu ngritet nga besimi dhe perceptimi i pjesëmarësve • Për këtë arsye humbja e besimit të investitorit shpie deri te zvogëlimi i investimit, konsumit • Organizatat nuk kanë dëshirë që tregu i tyre të vuaj disa dëme në kredibilitet dhe besueshmëri (pse do të investosh në një mall apo aksion kur e dinë që parat tua do të vjedhen?) • Njerëzit humbin punën dhe bukën e gojës • Pensionet bëhen të pavlefshëm • Veshtirsitë financiare shkaktojnë problemet shoqërore

Ndikimet në individ? • Humbja e karrierës në çoftë se merreni me çështje joetike! • Humbja e Statusit(pozitës) • Në shoqëri • Në familje • Në vendin e punës • Humbja e lirisë • Ruajtja • Humbja e pavarësisë ekonomike • Papunësi, mungesë të të hyrave, pa perspektivë…

Disa lajme të mira.. • Situatat etike në punën profesionale mund të jenë të parashikueshme • Në një fazë të karrierës suaj mund të gjendeni para një situate ku pronari-kontraktuesi ju ofron para apo ndonjë stimulim tjetër(pushim të cilin gjithmonë e keni ëndërruar…uhh…) për të blerë produktin e tij... • Kjo meqë ra fjala quhet ryshfet(mitë)!!! • Mos të përzihet me “pagesat ndihmëse” • Do të jeni më të përgatitur të merreni vesh me ta kur parashikoni më herët çfarë do të ndodhë nga kjo

Një mendim…Diskriminimi.. • A është diskriminimi problem etik? • A mund të jetë delikat… • Në fazë e punësimit • Gjatë vendimeve të promovimit • Gjatë pushimeve nga puna • Depërtimi në zemër të konceptit human për drejtësi, mund të ndikojë direkt më moralin e punëtorit!! • A mendoni që ndikon vetëm tek qenjet njerëzore të diskriminuara?

Termi tjetër.. ”Konflikt Interesash”… • Ryshfetet e hapura.. • Gjëra të mira apo të këqija? Diskutoni…. • Në çfarë bazash duhet të vendosni të blen diçka për kompaninë tuaj? • Çfarë mund të shkojë gabim nëse blen një produkt inferior për arsye të gabueshme? • Nëse punësoni një mik tuajin përkundër kandidatëve më të shquar…a fiton apo humb kompania juaj?

Si veprojmë me “Vendimet etike…” • Rreziku se mund të bëhemi shumë filozofik … • Mund të përqendroheni në rezultate… • Çfarë mund të ndodhë nëse.. • Cili është neto bilanci i rezultateve të mira mbi të këqijat. • Ose, mund të përqendroheni në “Detyra dhe Principe” • Cila është tani detyra ime kur e di? • A mbështetet në parimet e drejtësisë/ndershmërisë etj • Patjetër, që duke ditur cila detyrë është primare ndonjëherë mund të jetë mashtruese..

8 hapat për tu dukur etik në marrjen e vendimeve! • Mos merrni vendime kur jeni të pasigurt dhe jo rehat me kërkesën.. • Grumbulloni faktet • Definoni çështjet etike • Identifikoni grupet e ndikuara • Identifikoni rezultatet • Rezultatet afatgjata përballë atyre afatshkurtra • Rezultatet simbolike • Rezultatet e fshehta • Identifikoni obligimet • Merrni parasysh karakterin dhe ndershmërinë tuaj • Mendoni në mënyrë kreative për veprimet potenciale • Kontrolloni ndjenjat e brendshme

Goditja vërshëllyese… • Si mjet të fundit, njeriu etik(mashkull apo femër) vendos kur mjaftë është mjaftë… koha për të komunikuar me media apo këdo që dëgjon! • Është qëndrim I guximshëm. Është vendim etik ....por.. • Cilat janë rezultatet e goditjes vërshëllyese? • Kur të goditni? Filloni betejat… • Kujt ti tregoni? Mbikëqyrësve, menaxherëve, shokëve, familjes, shtypit, Kombeve të Bashkuara.. Dhe cilat janë benefitet potenciale?

Vërshëllima e cila nuk është dëgjuar mjaftë…me rezultate tragjike • Sfiduesi Katastrofal 1986 • O unaza të nxjerra në shitje dështuan pas 90 sekondave të nisjes • Humbja totale e orbitës dhe ekipit • Nga hetimi bëhet e ditur që … • Nënkontraktorët ishin të brengosur për dështimin dhe vigjilencën, e NASA për interesat e saj pas regjistrimeve të ulëta të përkohshme në Florida • E mbuluar nga vendimet e dobëta/joetike dhe interesat kanotiere gjatë nisjes • A e mësojë NASA mësimin?

5 aspekte të sjelljeve etike Ndershmëria: Trajtoi të tjerët ashtu si ki qef të tjerët me të trajtua ty Serioziteti: Konsumatori duhet të llogarit që ju dhe produkti apo shërbimi juaj do të jetë në rregull Mirësjellja: Bëhu I sjellshëm, miqësor dhe I dashur Respekt: Konsideroi njerëzit tjerë si të vlefshëm dhe të rëndësishëm Komunikimi: Trego respekt për të tjerët dhe vetveten duke përdorur gjuhën e duhur Module 12

Negocimi është për kompromis Mbaj në mend! • Negocimi është për kompromis, jo për “fitore” • Kompromisi është ofrimi I disa gjërave për të marrur diçka që dëshiron • Personi tjetër që negocioni nuk është armiku • Negociatat më të mira janë ato “fitues/fitues” marrëveshje Mund ti hupësh të gjitha duke mos dhuruar pak

Rregullat për negocim • Vendosi qëllimet dhe organizoi mendimet • Vendos se ku e keni kufirin dhe mos e tejkaloni • Vendose vetveten në pozitë të tyre dhe vendos se cila është mënyra më e mirë për të negociuar • Mos bisedoni për shuma të parave deri në kohën kur është e obligueshme

Rregullat për tu mbajtur në mend gjatë negociatave • Lejoni personin tjetër që ta thotë Çmimin I pari • Qetësia është një mjetë I rëndësishëm • Mendo para se ti përgjigjesh pyetjes. • Bëhu I gatshëm për kompromis • Tento me marr vendim. Thënia “JO” është më e mirë në kohë afatgjate se sa thënia “NDOSHTA” Module 7

Niveli i studimeve: Bachelor