GLOBAL EKONOMİK GELİŞMELER VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR ANALİZ

1. GLOBAL EKONOMİK GELİŞMELER VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR ANALİZ SERKAN ÖZCAN VAKIFBANK BAŞEKONOMİSTİ T. Vakıflar Bankası T.A.O 12 Kasım 2010

2. 2010 yılına dünya ekonomisi bütçe ve borçlanma problemleriyle girerken, Çin en iyi konumda bulunan ülke olarak dikkat çekmektedir... Japonya Kaynak: IMF

3. Avrupa ülkelerinin yüksek kamu açığı sorunları ve bu bağlamda alınan önlemler gelişmiş ülkelerde büyüme performansının yeniden hız kesmesine neden olurken, son açıklanan veriler ikinci bir dip olasılığını azaltmıştır... Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg

4. Dördüncü çeyreğin ilk üretim verilerine ilişkin göstergelerden olan PMI endeksleri büyümede yeniden ivme kaydedildiğine işaret etmektedir... PMI İmalat PMI Hizmetler * Japonya için PMI Hizmetler verisi bulunmamaktadır. Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg

5. Toplam talebin yavaşlaması sonucunda ABD ve İngiltere’de enflasyon oranının gerilediği görülürken, gelişmiş ülkelerde faiz oranları tarihi düşük seviyelerde seyretmektedir... Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg

6. FED, ekonominin yavaşlaması karşısında, 2. niceliksel genişleme (QE2) politikasına geçerek 600 milyar dolarlık tahvil alımı yapacağını açıklamıştır. Fed’in 2011 yılının ortalarına kadar her ay 110 milyar dolar tutarında tahvil alımı yapması beklenmektedir... Kaynak: Fed, Bloomberg

7. FED’in bankalara sağladığı likiditeyi bankaların kredi vermek yerine tekrar Merkez Bankası rezervlerinde tutmaları ile “para çarpanı” sisteminin tam olarak işlemediği görülürken, son dönemde az da olsa bir düzelme yaşandığı dikkati çekmektedir... Kaynak: Bloomberg

8. Görece daha çabuk toparlanan gelişmekte olan ülkelerin faiz kararlarında gelişmiş ülkelerden ayrıştığı görülmektedir... Faiz Artırımları Kırmızı ile Faiz İndirimleri Mavi ile Gösterilmiştir. * Çin için gösterge faiz oranı olarak İskonto Oranı alınmıştır. Kaynak: Reuters

9. Global piyasalarda artan endişeler ile 2010 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren güvenli liman olarak görülen ABD ve Almanya Hazine tahvilleri tarihi dip seviyeleri görmüştür... Kaynak: Bloomberg

10. Güvenli liman alımları ile ABD’de 5 yıllık tahvil getirisinin gerilemesine bağlı olarak spreadin sert bir biçimde yükseldiği görülmektedir... Türkiye Hindistan Güney Afrika Macaristan Polonya Tayland Çek Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg *: 5 yıllık tahvil getirisi hesaplanırken seçilen ülkeler; Çek Cumhuriyeti, Çin, Hindistan, Güney Afrika, Macaristan, Polonya, Tayland ve Türkiye

11. Euro Bölgesi’ne yönelik kaygıların yeniden artmasıyla gelişmekte olan ülkelerin 5 yıllık USD CDS’lerinde yaşanan yükseliş dikkat çekmektedir... *: Seçilen ülkeler; Brezilya, Rusya, Çin, Türkiye, Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika ve Tayland. Kaynak: Bloomberg

12. Gelişmekte olan ülkelerin 1 yıllık forward oranlarının son dönemde yeniden yükseldiği dikkat çekmektedir... *: Seçilen ülkeler; Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Türkiye, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika ve Tayland. Kaynak: Bloomberg

13. 2007 yılında gelişmekte olan ülkelerde en yüksek seviyesine ulaşan net sermaye girişleri, yaşanan krizin etkisiyle hızla gerilemiş olsa da 2010 yılında yeniden toparlanmaya başlamıştır. Hisse senetleri piyasalarında yaşanan yükselişler de bu durumu teyit etmektedir... Kaynak:IIF

14. Kriz döneminden sonra gelişmekte olan ülke borsalarındaki yükselişlerin çok daha sert olduğu dikkat çekmektedir... Gelişmiş Ülke Borsaları Gelişmekte Olan Ülke Borsaları Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg

15. Gelişmekte olan ülke para birimlerinden çoğunun 2009 yıl sonuna göre dolar karşısında değer kazandığı görülmektedir... Yüksek kamu borcu Macaristan’a yönelik risk algılamasını artırmaktadır. Emtia fiyatlarının gerilemesi ile Rusya’nın artan cari açığı risk algılamasını artırmaktadır Kaynak: Reuters

16. Global piyasalarda faizlerin düşük seyri ve artan likidite emtia fiyatlarının yükselmesini sağlarken, ülkeler de güvenli liman olması nedeniyle toplam rezervleri içindeki altının payını arttırmaktadır... Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg

17. BREZİLYA ÖRNEĞİ IŞIĞINDA TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİ

18. Türkiye ile Brezilya ekonomilerinin büyüme oranları ve hızları 2000 yılından itibaren karşılaştırıldığında, birbirleriyle olan benzerlikleri dikkat çekmektedir... *: IMF 2010 tahmini Kaynak: Bloomberg Kaynak: IMF • Türkiye ortalama büyüme hızı %4.1 ile %3.5 olan Brezilya ekonomisinin üzerinde olup, benzer şekilde Türkiye’de dolar bazında kişi başına düşen GSYİH rakamlarının da 2009 yılında Brezilya’nın hafif üzerinde olduğu görülmektedir.

19. Türkiye ile Brezilya’nın ekonomik yapıları temelde benzer bir tablo çizmektedir... • İki ülkenin ekonomik yapıları üretim açısından karşılaştırıldığında, 2009 yılında hizmet sektörünün her iki ülkede de milli gelirin %60’ından fazla bir kısmını oluşturduğu görülürken, tarım üretiminin her iki ülkede toplam ekonomi içerisindeki payının oldukça küçük olduğu görülmektedir. • Ancak Brezilya’da 1990’lı yılların sonu 2000’li yılların başında %70 seviyelerine yakın olan hizmet sektörünün toplam GSYİH içindeki payının gerilediği dikkati çekerken, Türkiye’de ise bu oran giderek artmaktadır. (2009 itibariyle) Kaynak: Bloomberg

20. İki ülkenin enflasyon dinamikleri incelendiğinde... • Brezilya 1995 öncesinde geçen 15 yıl boyunca hiperenflasyonla mücadele etmiş ve yıllık enflasyon oranı 1990 yılında %4000’lere kadar ulaşmıştır. Son 10-15 yıldır ise Brezilya’nın düşük ve daha az oynak bir enflasyon yapısına sahip olduğu görülmektedir. • Türkiye’de ise, bu kadar yüksek enflasyon seviyelerine ulaşılmadığı dikkat çekerken, Türkiye’de kronik enflasyon Brezilya’ya göre daha uzun bir süre devam etmiştir. 2004 yılından itibaren Türkiye’nin enflasyonu düşürmeyi başardığı, ancak enflasyon oranının halen Brezilya’nın iki katına yakın olduğu görülmektedir. Kaynak: Bloomberg

21. Enflasyona bağlı olarak Brezilya’da faiz oranları Türkiye’den çok daha hızlı gerilemiştir... Kaynak: Bloomberg Kaynak: IMF *: IMF 2010 tahmini • Son yaşanan krizin ardından ekonomideki toparlanmanın hızlanmasıyla çıkış stratejisi kapsamında Brezilya Merkez Bankası 2010 yılının Nisan ayından itibaren toplamda 200 baz puan faiz arttırımına giderek politika faiz oranlarını %8.75’ten %10.75’e yükseltmiştir. • Faiz oranları üzerinde baskı yaratabilecek bir unsur olan kamu borç stokunun GSYİH içindeki payı incelendiğinde ise, bu oranın Brezilya’da çok daha yüksek olduğu görülmektedir.

22. Türkiye ve Brezilya, 2003 yılına kadar cari işlemler hesabında genel olarak açık vermiş, ancak 2003 yılından son yaşanan global krize kadar Brezilya cari işlemler fazlası vermeye başlamıştır... • Brezilya’nın 2003 yılından itibaren cari işlemler fazlası vermeye başlamasındaki en önemli etken, Brezilya’nın ihracatının büyük bir kısmını oluşturan petrol fiyatlarındaki artış olurken, krizle birlikte hızla düşen petrol fiyatları Brezilya’nın yeniden cari açık vermesine neden olmuştur. • Diğer yandan 2009 yıl sonu itibariyle Brezilya’da dış ticaret hacmi GSYİH’nın %17.8’i seviyesindeyken, Türkiye’de bu oran %40 seviyelerinde seyretmektedir. Türkiye’de çok daha yüksek olan bu oran Türkiye’nin küresel ekonomik gelişmelere Brezilya’ya oranla daha bağımlı olduğunu göstermektedir. Kaynak: Bloomberg

23. Türkiye ile Brezilya’nın istihdam piyasaları incelendiğinde... Kaynak: Bloomberg • Kriz öncesi dönemde birbirine daha çok benzeyen istihdam piyasaları yaşanan krizin ardından birbirinden uzaklaşmıştır. Son yaşanan krizle birlikte Türkiye’de işsizlik oranının çok daha hızlı yükseldiği dikkat çekmektedir.

24. İki ülkenin Toplam Aktif/GSYİH verileri incelendiğinde... • 1995 yılından itibaren sert bir şekilde gerileyen enflasyon oranlarına bağlı olarak azalan yüksek enflasyon dönemlerinin yarattığı fırsatlara karşın, her iki ülkede de son 10 yıl içinde sektörün toplam aktifleri hızlı bir şekilde yükselmiştir. • Brezilya’da 2000’li yıllarda %45 seviyelerinde olan Toplam Aktiflerin GSYİH içindeki payının 2009 yılında %92 seviyelerine çıktığı görülürken, Türkiye’de bu oranın Brezilya’ya yakın %88 seviyelerinde olduğu dikkati çekmektedir.

25. Düşen faiz oranları sayesinde her iki ülkede de kredi portföyleri 1990’lı yıllardan itibaren genişlemeye başlamıştır... Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası • Brezilya’da 1990’lı yıllarda GSYİH’nın %20-25 seviyelerinde olan kredi hacmi 2009 yılında %55’lere yükselirken, aynı rasyo Türkiye’de %45 seviyelerine yükselmiştir. 2001 yılında Türkiye’de %31 seviyelerinde olan mevduatın krediye dönüşüm oranı ise kamu kesimi borçlanma gereksiniminin azalmasına ve sağlanan mali disipline bağlı olarak 2009 yılında %80 seviyelerine yükselirken, aynı rasyonun Brezilya’da %180 seviyelerine ulaştığı görülmektedir.

26. Her iki ülkede gerileyen enflasyon ve faiz oranları nedeniyle menkul değerler cüzdanının (MDC) toplam aktif içindeki payının azaldığı dikkati çekmektedir... • 2009 yılında MDC’nin sektör bilançosu içindeki payı Brezilya’da %18.4 seviyelerine gerilerken, aynı rasyonun Türkiye’de %31.5 seviyesine yükseldiği görülmektedir. • Mevduatın MDC’ye dönüşüm oranının ise her iki ülkede de %50 seviyelerine gerilediği görülmektedir. Brezilya’da mevduatın MDC’ye ve krediye dönüşüm oralarının yüksek olmasında mevduatın toplam bilanço içindeki payının düşüklüğü önemli rol oynamaktadır.

27. Faizlerdeki sert düşüş nedeniyle mevduatın toplam aktif içindeki payı son 10 yıl içinde Brezilya’da hızla gerilemiştir... Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası • Bankacılık sektörünün önemli fon kaynaklarından biri olan mevduatın toplam aktif içindeki payı incelendiğinde, son 10 yıl içinde bu oranın Brezilya’da hızla gerilediği görülmektedir. Türkiye’de ise mevduatın toplam aktif içindeki payı %70’lerden %62 seviyelerine gerilemesine karşın hala Brezilya’nın oldukça üzerinde seyrettiği dikkat çekmektedir. Brezilya’da faizlerin gerilemesiyle birlikte mevduattaki azalışın, mevduat dışı kaynakların önemli bir kalemi olan diğer bankalardan sağlanan kaynaklarla ve özkaynaklarla kompanse edildiği görülmektedir.

28. Türkiye ve Brezilya’da bankacılık sektörünün karlılık oranları incelendiğinde... Kaynak: IMF Kaynak: IMF • Aktif ve özkaynak karlılıklarının her iki ülkede de birbirlerine çok yakınsadığı görülürken, Türkiye’de aktif karlılığın Brezilya’dan daha yüksek olduğu dikkati çekmektedir. Özkaynak karlılığında ise yıllar itibariyle Brezilya’nın daima Türkiye’nin üzerinde seyrettiği görülmektedir. Bu durum Brezilya’nın daha yüksek kaldıraçla çalıştığına işaret etmektedir.

29. Sermaye yeterlilik rasyosunun Türkiye’de yıllar itibariyle gerilediği görülürken, Brezilya’da bu rasyonun çok daha stabil bir seyir izlediği dikkat çekmektedir... • Sektörün sermaye yeterlilik rasyoları (SYR) incelendiğinde, Türkiye’de 2003 yılında %31 seviyelerinde olan SYR’nin 2008 yılında %18 seviyelerine dek gerilediği görülürken, Brezilya’da bu rasyonun %19-17 aralığında, çok daha stabil bir durum sergilediği dikkat çekmektedir. Kaynak: , CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası

30. Brezilya’da banka sayısının Türkiye’nin çok üzerinde olduğu görülürken, 2007 yılına kadar bankacılık sektöründeki yoğunlaşma oranlarının birbirine benzediği dikkat çekmektedir... Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası *2008 yılında Banca Di Roma adlı yabancı banka kapanmıştır. Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası • Bankacılık sektöründeki yoğunlaşma oranları incelendiğinde 2007 yılına kadar bu oranın birbirine çok benzediği görülürken, ilk beş bankanın toplam aktif içindeki payının %60-62 arasında değiştiği dikkati çekmektedir. Ancak 2007 yılının sonlarında yaşanan krizin ardından Brezilya’da bu oran sert bir şekilde yükselerek %75 seviyelerine çıkmıştır. Bu sert yükselişte 2008 yılının ikinci yarısında sektörde yaşanan birleşme ve satınalmalar etkili olmuştur. Her iki ülkede de 2005 yılından itibaren sektördeki banka sayılarının ise çok daha stabil bir duruma kavuştuğu dikkati çekmektedir.

31. İki ülkenin bankacılık sektörleri içerisinde, kamu, özel ve yabancı bankaların paylarının birbirine paralellik göstermeye başladığı görülmektedir... Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası Kaynak: CEIC Global Database, BDDK,Brezilya Merkez Bankası • Brezilya’da son on yılı aşkın bir sürede kamu bankalarının özelleştirilmesi yoluna gidilmiş, zor durumdaki bankalar kapatılmış ya da diğer bankalarla birleştirilmiştir. Böylece her iki ülkede de kamu bankalarının paylarının birbirlerine çok yaklaştığı görülmektedir. Öte yandan son 5 yıldır yabancı sermayenin Türk bankalarına olan ilgisinin artmasıyla birlikte Türk bankacılık sistemi içerisinde yabancıların payının Brezilya ile arayı kapatmaya başladığı dikkat çekmektedir.

32. TEŞEKKÜR EDERİZ SERKAN ÖZCAN VakıfBank Başekonomisti serkan.ozcan@vakifbank.com.tr 0312 455 70 87