„TWOJE ZDROWIE W TWOICH RĘKACH”

1. „TWOJE ZDROWIE W TWOICH RĘKACH” projekt edukacyjny realizowany przez uczniów Gimnazjum Nr 3 w Chełmnie pod kierunkiem mgr Barbary Błaszyk i mgr Agnieszki Balickiej rok szkolny 2011 / 2012

2. POKARMY I ICH SKŁAD W DZIENNYM JADŁOSPISIE

3. CZYM JEST ODŻYWIANIE ? Odżywianie to uzyskiwanie związków potrzebnych organizmowi, aby mógł prawidłowo funkcjonować i wytwarzać energię po uprzednim pobraniu tych substancji z otaczającego człowieka środowiska. Składniki pokarmowe:

4. SKŁADNIKI BUDULCOWE - BIAŁKA • Białka to związki chemiczne o skomplikowanej budowie, zbudowane z aminokwasów. W białkach występuje ich około 20. • Białka pełnią w organizmie wiele ważnych funkcji: • jako przeciwciała dają odporność organizmowi • stanowią około 20% masy ciała dorosłego człowieka • biorą udział w transporcie różnych substancji (np. hemoglobina transportująca tlen i dwutlenek węgla) • są podstawowym materiałem budulcowym komórek i tkanek organizmu • Białka dzielimy na: • pełnowartościowe - pochodzenia zwierzęcego, zawarte głównie w mięsie, rybach, drobiu , serach, mleku, jajach. • niepełnowartościowe - białka pochodzenia roślinnego, zawarte w grochu, fasoli, soi, oraz produktach zbożowych jak pieczywo, mąka, makarony, kasze.

5. SKŁADNIKI ENEGRETYCZNE - CUKRY I TŁUSZCZE Składniki których spalanie dostarcza organizmowi energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów wewnętrznych i utrzymania stałej temperatury ciała. TŁUSZCZE ( LIPIDY ) • Są zbudowane z glicerolu i kwasów tłuszczowych . Tłuszcze stanowią 10% masy ciała wchodząc w skład podskórnej tkanki tłuszczowej (zapas energii). Ze względu na pochodzenie, dzielą się na: • zwierzęce, których głównym źródłem są: smalec, masło i śmietana • roślinne, których głównym źródłem są: oleje jadalne, oliwa z oliwek i • margaryna CUKRY ( WĘGLOWODANY ) Są zbudowane z węgla , wodoru i tlenu . Występują w organizmie w postaci cukrów prostych np. glukozy i cukrów złożonych np. glikogenu. Cukry są związkami ulegającymi najszybszym przemianom i są najważ-niejszym źródłem energii potrzebnej do pracy mięśni. Węglowodanów dostarczają najczęściej produkty zbożowe, ziemniaki, warzywa, owoce, cukier i słodycze.

6. SKŁADNIKI REGULUJĄCE Witaminy są związkami chemicznymi, które muszą być dostarczane wraz z pożywieniem, aby możliwa była regulacja wielu procesów zachodzących w komórkach ludzkiego organizmu. Ich głównym źródłem są produkty pochodzenia zarówno roślinnego jak i zwierzęcego. Przykłady witamin:

7. Składniki mineralneoprócz funkcji regulującej stanowią też materiał budulcowy komórek. Dzielimy je na: makroelementy – których organizm potrzebuje w dużych ilościach (wodór, węgiel, azot, tlen, sód, magnez, siarka, chlor, potas, wapń, mangan, brom, żelazo i jod), oraz mikroelementy czyli tzw. pierwiastki śladowe. Należą do nich: rad, srebro, złoto, platyna.

8. Każdego dnia organizm człowieka potrzebuje około 60 składników. Jedynie wykorzystanie różnych produktów pozwala na dostarczenie ich wszystkich, a tym samym zapewnienie sobie dobrego zdrowia. Produkty spożywcze można podzielić na 5 grup, które ilustruje PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA. Jej podstawę stanowi aktywność fizyczna, utrzymująca na właściwym poziomie szereg procesów wewnętrznych.

9. I GRUPA - stanowią ją produkty zbożowe, których głównym składnikiem są węglowodany złożone np. razowe pieczywo, niełuskany ryż, grube kasze (gryczana, jęczmienna, pęczak), ciemne makarony, naturalne płatki zbożowe. Dobrze jeśli produkty zbożowe są jak najmniej przetworzone - zawierają wówczas błonnik i pewne ilości składników mineralnych. II GRUPA - to warzywa i owoce, większą część naszego pożywienia powinny stanowić warzywa. Zaleca się je jeść w postaci surowej, gotowane j lub duszonej. Warzywa i owoce są doskonałym źródłem witamin (C, beta-karotenu, A, K, niacyny, kwasu foliowego), oraz składników mineralnych (wapnia, potasu, magnezu i sodu). Bogate są w błonnik i flawonoidy. III GRUPA - stanowią mleko i przetwory mleczne - powinny być stałym elementem zdrowej diety, są cennym źródłem białka. Mleko i produkty mleczne są także głównym źródłem wapnia, szczególnie mleko, sery żółte i napoje fermentowane np.: jogurt, kefir.

10. IV GRUPA - to mięso i jego przetwory, ryby oraz jaja, czyli produkty białkowe dostarczające też witamin z grupy „B” i żelaza. Najwartościowszym mięsem jest drób, który powinien być spożywany bez skóry (pod skórą jest dużo tłuszczu i zanieczyszczeń). Natomiast ryby zawierają około 20% białka, ponadto w tłuszczu ryb morskich znajduje się wiele nienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3, które korzystnie działają na człowieka. Także jajka są bardzo wartościowym pokarmem - zawierają oprócz białka mnóstwo pierwiastków potrzebnych człowiekowi. V GRUPA - stanowią ją tłuszcze, które mimo że trzeba ograniczać, to jednak są ważnym składnikiem diety człowieka. Najwartościowsze są tłuszcze roślinne ze względu na zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze zwierzęce natomiast powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach ponieważ podnoszą poziom cholesterolu i sprzyjają miażdżycy. Tłuszcze są wysokoenergetyczne, dlatego trzeba być świadomym tzw. ukrytego tłuszczu (żółty ser, śmietana, produkty mięsne mielone), który zwiększa kaloryczność pokarmów i nie zawsze jest zdrowy.

11. W O D A Mimo jej braku w piramidzie zdrowego żywienia, woda jest jedną z najważniejszych substancji dla organizmu. Stanowi ok. 60% masy ciała dorosłego człowieka, pełni kluczową rolę w regulowaniu temperatury ciała, transporcie składników odżywczych, oraz bierze udział we wszystkich reakcjach biochemicznych zachodzących w organizmie. Według zaleceń dietetyków osoby dorosłe powinny wypijać około 2 litrów płynów dziennie, a dzieci i młodzież 1,5 litra. Zwiększona ilość płynów jest konieczna w czasie upałów, oraz podczas chorób przebiegających z gorączką, wymiotami, i biegunką. Także sportowcy powinni dbać o właściwe nawodnienie przy zwiększonej aktywności fizycznej. Najwartościowsze dla człowieka są wody mineralne lub źródlane, nisko lub średnio zmineralizowane.

12. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA • Aktywność fizyczna stanowi bardzo ważny element życia człowieka, sprzyja rozwojowi organizmu, i zachowaniu zdro-wia. Ruch rozwija mięśnie, kości, układ krążeniowy, oddechowy, usprawnia i podnosi wydolność fizyczną. Niedostatek ruchu niesie ze sobą poważne konsekwencje: • mniejsza pojemność płuc • mniejsza wydolność fizyczna • słabsze mięśnie • gorszy refleks • słabsza koordynacja ruchów • szybka męczliwość • występowanie wad postawy

14. PRZYKŁAD ZDROWEGO DZIENNEGO JADŁOSPISU I śniadanie: kanapka z twarożkiem lub wędliną, do tego plasterki pomidora i ogórka i kilka plasterków banana, do popicia słaba herbata z mlekiem, woda albo świeżo wyciśnięty sok, np. z marchwi. II śniadanie: lekki twarożek lub zrobione w domu tzatziki z jogurtu i tartego ogórka z dodatkiem czosnku i soli, do pogryzania kawałki marchewki, papryki lub kalarepki, do popicia - to, co lubisz najbardziej - byle nie był to dosładzany, gazowany i sztucznie barwiony napój. obiad: połowę dużego talerza powinny zajmować warzywa (surowe lub gotowane, najlepiej mieszane), na drugiej połówce może pojawić się ryba, białe mięso, (ew. czerwone) z dodatkiem kaszy, ziemniaków. podwieczorek: domowe muesli - dwie łyżki stołowe orzechów (migdałów, laskowych, ale niesolonych), płatki kukurydziane, owoc (np. winogrona, brzoskwinia, melon, mango), i to wszystko zalane jogurtem. kolacja: sałatka warzywno-ryżowa z kurczakiem (albo jajkiem) z kromką ciemnego pieczywa plus herbatka owocowa, do pogryzania suszone figi, morele, śliwki lub najzwyklejsze rodzynki.

15. Do opracowania prezentacji posłużyły: www.wikipedia.org http://www.eioba.pl http://www.izz.waw.pl www.bryk.pl www.edziecko.pl www.trzymajforme.pl

16. ZA OBEJRZENIE PREZENTACJI DZIĘKUJĄ AUTORZY – UCZNIOWIE KLASY I B GIMNAZJUM NR 3 W CHEŁMNIE: PAWEŁ CHYŁA DANIEL ŁABODZIŃSKI MACIEJ LEŚNIK opiekun: mgr Anita Wawerek

17. Choroby i dolegliwości związane z niewłaściwym odżywianiem: • - Choroby układu krążenia, miażdżyca • Nadciśnienie tętnicze • Próchnica zębów • Cukrzyca typu II • Osteoporoza • Anoreksja i bulimia • Nadwaga i otyłość

18. CHOROBY SERCA I KRĄŻENIA, MIAŻDŻYCA wynikają z zatykania światła tętnic i żył przez blaszki miażdżycowe, rozwijają się najczęściej u osób po 40 roku życia, u których występują czynniki tzw. ryzyka: palenie tytoniu, nadwaga, siedzący tryb życia, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze oraz dieta bogata w wielonasycone kwasy tłuszczowe.

19. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE może występować jako objaw chorób serca i krążenia lub jako schorzenie samodzielne. Zgodnie z wskazaniami Światowej Organizacji Zdrowia za prawidłowe wartości ciśnienia przyjmuje się 140/90 mm Hg a za nadciśnienie 160/95 mm Hg i więcej. Wartości ciśnienia znajdujące się w przedziale między tymi wskazaniami nazywane są nadciśnieniem granicznym. Bardzo duże znaczenie maja nawyki żywieniowe a zwłaszcza nadmierne spożywanie soli. 

20. PRÓCHNICA ZĘBÓW bakterie powodujące próchnicę zębów żywią się substancjami z naszego pożywienia a w szczególności cukrami. Brak higieny jamy ustnej połączony z nadmiernym spożywaniem pokarmów słodkich doprowadza do wytworzenia zmian próchniczych. Wielu rodziców podaje dzieciom soki owocowe i mleko. Cukier w nich zawarty stanowi pożywkę dla rozwoju bakterii, które później powodują powstawanie próchnicy u dzieci.

21. CUKRZYCA TYPU II (insulinoniezależna) choroba metaboliczna, która pierwotnie charakteryzuje się opornością na insulinę, względnym niedoborem insuliny oraz hiperglikemią. Cukrzyca typu 2 często jest wynikiem otyłości. Najczęściej leczy się ją poprzez zachęcanie do aktywności fizycznej oraz zalecenie zmiany diety.

22. OSTEOPOROZA choroba charakteryzująca się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Nasila ją dieta uboga w wapń. • W początkowej fazie choroba przebiega bezobjawowo. • Najczęstsze objawy osteoporozy: - bóle kości długich pod obciążeniem; - obniżenie wzrostu i ból kręgosłupa - złamania kości przy niewielkich urazach. • U osób zagrożonych osteoporozą należy prowadzić • profilaktykę polegającą na uzupełnianiu niedoborów • wapnia, witaminy D oraz białka.

24. PREZENTACJĘ PRZYGOTOWALI UCZNIOWIE KLASY I G AKRZYSZTOF SĄCZAWAPATRYK NOWICKICEZARY GRUPAJAKUB ZABŁOCKIopiekun – mgr Dorota Henning

25. OTYŁOŚĆ I NADWAGA Przekroczenie idealnej masy ciała określa się jako nadwagę. Jej bardziej zaawansowaną postać stanowi otyłość. OTYŁOŚĆ JEST PRZEWLEKŁĄ CHOROBĄ SPOWODOWANĄ NADMIERNĄ PODAŻĄ ENERGII ZAWARTEJ W POKARMACH W STOSUNKU DO ZAPOTRZEBOWANIA ORGANIZMU, SKUTKIEM CZEGO JEST MAGAZYNOWANIE NAMIARU W POSTACI TKANKI TŁUSZCZOWEJ.

26. PRZYCZYNY OTYŁOŚCI • Czynniki psychologiczne • Czynniki fizjologiczne • Czynniki dziedziczne • Styl życia: - złe nawyki żywieniowe ( szybkie jedzenie, rzadkie ale obfite posiłki, złe przeżuwanie) - siedzący tryb życia (mała aktywność fizyczna lub jej brak) - alkohol - palenie papierosów

27. PODZIAŁ OTYŁOŚCI Otyłość prosta - jest spowodowana dodatnim bilansem energetycznym czyli spożywaniem nadmiernej ilości pokarmów. Otyłość wtórna (patologiczna) • może być wynikiem zaburzonej czynności układu hormonalnego np. nadczynność tarczycy, jajników, zespół Cushinga, • występuje w genetycznie uwarunkowanych zespołach tj. Willy-Pradera, Downa. • tzw. otyłość podwzgórzowa może być wywołana urazem, guzem nowotworowym, tętniakiem lub stanem zapalnym brzuszno - przyśrodkowej części podwzgórza w której to znajduje się ośrodek sytości w związku z czym charakteryzuje ją wzmożone łaknienie.

28. INNY PODZIAŁ OTYŁOŚCI Otyłość centralna Otyłość obwodowa tzw. typ „jabłko” tzw. typ „gruszka”

29. W celu określenia rozmieszczenia tłuszczu najczęściej mierzy się: • obwód talii (w centymetrach) w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a górnym grzebieniem kości biodrowej oraz • obwód bioder (w centymetrach)

30. Stwierdzono, że sam obwód pasa również stanowi cenny wskaźnik stanu zdrowia. • Obwód pasa powyżej 102 cm u mężczyzn i powyżej 88 cm u kobiet jest częściej powiązany z zaburzeniami oddychania, wysokim ciśnieniem krwi, wysokim poziomem cholesterolu i cukrzycy w porównaniu do grupy osób szczupłych. • Mężczyźni z obwodem talii powyżej 102 cm są 4,5 razy bardziej narażeni na występowanie cukrzycy insulinozależnej w porównaniu do mężczyzn z obwodem pasa poniżej 94 cm, natomiast kobiety z obwodem pasa powyżej 88 cm są 3,8 razy bardziej narażone na wystąpienie cukrzycy typu II w porównaniu do kobiet z obwodem pasa poniżej 80 cm.

31. MIERNIKI OTYŁOŚCI Należna masa ciała, bez względu na płeć, powinna znajdować się w przedziale BMI od 18,5 do 24,9. Za nadwagę uznaje się przedział 25-29,9 a powyżej 30 rozpoznaje się otyłość.

33. !Indeks masy ciała (BMI) nie jest dobrym miernikiem w przypadku: dzieci, które ciągle rosną osób w wieku starszym, u których nie można dokonać dokładnych pomiarów wzrostu sportowców oraz osób o rozbudowanej tkance mięśniowej kobiet ciężarnych

34. NASTĘPSTWA OTYŁOŚCI • Nadciśnienie tętnicze – wzrost masy ciała o 20% powoduje 8-krotny wzrost częstości występowania nadciśnienia. • Niewydolność serca – ryzyko wystąpienia u otyłych jest większe 1,9 razy. • Choroba wieńcowa – ryzyko jest 1,5 razy większe niż u osoby z prawidłową wagą.

35. Korzyści wynikające z utraty masy ciała: Spadek masy ciała rzędu już 10 kg powoduje znaczne zmniejszenie ryzyka zachorowalności na choroby układu krążenia, spadek o 20% umieralności ogólnej i spadek aż o 50% stężenia glukozy na czczo.

36. Sposoby leczenia otyłości • Odpowiednia dieta – ograniczenie spożycia tłuszczu zarówno tego widzialnego jak i niewidzialnego, ograniczenie spożycia cukrów prostych, zwiększenie spożycia warzyw i owoców, całkowite unikanie konsumpcji alkoholu, zaleca się spożywanie tłuszczy bogatych w kwas linolowy, nie należy obniżać ilości spożytego białka poniżej 1g/kg należnej masy ciała • Zwiększenie aktywności fizycznej • Leczenie farmakologiczne – należy rozpocząć: • gdy BMI > 30 kg/m2 • gdy BMI jest niższe ale współistnieją choroby tj. cukrzyca typu 2, nadciśnienie, hiperlipidemia • gdy próby leczenia samą dietą i wysiłkiem fizycznym zakończyły się niepowodzeniem. • Leczenie chirurgiczne – należy rozpocząć gdy: • BMI > 40 kg/m2 • BMI 35 – 40 kg/m2 w sytuacji zagrożenia życia lub przed operacją, gdy otyłość stanowi przeszkodę w skutecznym leczeniu choroby podstawowej. Przy leczeniu otyłości należy zapewnić choremu wsparcie psychologiczne

37. Dziękuję za obejrzenie mojej prezentacji  Strony wykorzystane w celach projektu: http://pl.wikipedia.org autor: Seweryn Błażejewicz kl.III g opiekun: mgr Danuta Nitubydz

38. Ponad połowa dziewcząt i kobiet zalicza siebie do otyłych. Dążenie do osiągnięcia wymarzonej sylwetki powoduje odrzucenie przez nie tradycyjnych norm żywieniowych. To dążenie często prowadzi do konfliktu wewnętrznego, rodzinnego, a w konsekwencji do rozwinięcia się groźnych w skutkach chorób, takich jak bulimia i anoreksja.

39. Anoreksja, inaczej jadłowstręt psychiczny- jest to choroba o podłożu psychicznym. Objawia się silną obawą przed utyciem prowadzącą do unikania jedzenia. Osoby chore postrzegają siebie jako dużo grubsze i brzydsze niż są w rzeczywistości, nierzadko czują wstręt do swojego ciała i mają zaniżone poczucie własnej wartości. Często też stwierdzają, że są syte, zanim zaczną jeść. Jednym z kryteriów rozpoznawczych anoreksji jest spadek należnej masy ciała o ponad 15%.

40. Bulimia, inaczej żarłoczność psychiczna - jest chorobą o podłożu psychicznym. Są to okresowe napady żarłoczności z utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów. Chorzy na bulimię czują się głodni nawet bezpośrednio po jedzeniu. Osoby te zdają sobie sprawę, że jedzenie wymknęło się spod ich kontroli, próbują między okresami obżarstwa rygorystycznie przestrzegać diety i opanować napady żarłoczności. Wstydzą się tego i utrzymują w tajemnicy przed bliskimi, często objadając się nocą. Intensywnie ćwiczą (pływanie, biegi, gimnastyka), prowokują wymioty i nadużywają środków przeczyszczających i moczo-pędnych. Bywa, że po wymiotach odczuwają tak wielką ulgę, że przejadają się po to, aby je wywołać.

41. CO POWINNO NIEPOKOIĆ ??? • Intensywny lęk przed przybraniem na wadze • Odmowa regularnego, właściwego odżywiania • Spadek ciężaru ciała poniżej 85% należnej wagi • Zaburzenia w spostrzeganiu obrazu własnego ciała i jego nadmierny wpływ na samoocenę i zachowanie • Nieobecność menstruacji (u mężczyzn zahamowanie popędu seksualnego)

43. Częste występowanie epizodów przejadania się wraz z utratą kontroli nad tym procesem • Powstrzymywanie przybierania na wadze poprzez np.: prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, środków hamujących apetyt, środków moczopędnych, lewatyw, przyjmowanie leków tarczycowych, stosowanie głodówek i zbyt intensywnych ćwiczeń • Wychudzenie z utratą wagi, która może sięgać 40%, a w skrajnych przypadkach nawet 60% należytej masy ciała • Stany apatii, depresji • Powikłania somatyczne – zaburzenia materii, układu krążenia i układu wewnątrzwydzielniczego • Arytmia pracy serca • Zaburzenia pracy nerek • Zaburzenia pracy układu pokarmowego • Obniżenie temperatury ciała • Zrzeszotnienie kości

45. Odwodnienie- brak równowagi elektrolitycznej mogące prowadzić do zaburzeń pracy serca i w wyniku tego do nagłej śmierci • Postępujące uszkodzenie nerek • Hipoglikemia, odwrócona perystaltyka układu pokarmowego, co objawia się samoczynnym zwracaniem jedzenia • Niedobór minerałów • Próchnica zębów wskutek częstego zwracania kwasów żołądkowych

47. Przeczytaj poniższe zdania. Jeśli stwierdzisz, że co najmniej dwa opisane symptomy dotyczą Ciebie, masz poważny problem z odżywianiem! Koniecznie porozmawiaj o tym z rodzicami. Wspólnie zgłoście się do najbliższej poradni zdrowia psychicznego. Tam uzyskacie informacje o sposobach leczenia zaburzeń jedzenia. Walka z takimi chorobami jest długotrwała i wymaga współpracy całej rodziny. • Nie akceptujesz swojego ciała, uważasz, że jesteś za gruba i nieatrakcyjna. • Odczuwasz lęk przed przytyciem, przesadnie dbasz o to by nie jeść zbyt dużo, często się ważysz. • Jesz bardzo mało, a nawet głodzisz się, mówisz domownikom, że już jadłaś albo, że zjesz później. • Po posiłkach masz poczucie winy, intensywnie ćwiczysz, żeby spalić nadmiar kalorii, używasz środków zmniejszających apetyt. • Jedzenie poprawia twój nastrój, spożywasz bardzo duże ilości pokarmu podczas jednego posiłku. • Miewasz ataki obżarstwa, po których wywołujesz wymioty lub bierzesz środki przeczyszczające. • Przeżywasz depresję lub pogorszyły się twoje relacje z bliskimi.

48. Dziękuję za obejrzenie mojej prezentacji  Strony wykorzystane do opracowania projektu: http://pl.wikipedia.org/ grafika internetowa autor: Fabian Błażejewicz klasa II g opiekun: mgr Dorota Konkel

50. ŻYWOŚĆ JAKOLEKARSTWO PROJEKT EDUKACYJNY