اصلاح الگوي مصرف الزام اساسي در توسعه ملي ادريس مرسلي اسفند ماه 1388

1. اصلاح الگوي مصرف الزام اساسي در توسعه ملي ادريس مرسلي اسفند ماه 1388

3. فهرست مطالب 1- اهميت موضوع 2- تعاريف و مفاهيم 3- مصرف در قرآن 4- مصرف در احاديث 5- نظريه هاي مصرف در اقتصاد و توسعه 6- ريشه هاي تاريخي مصرف زدگي 7- مصاديق مصرف زدگي 8- مصاديق مصرف زدگي در ساير كشورها 9- مصاديق مصرف زدگي در ايران 10- راهكارهاي اصلاح الگوي مصرف 11- نتيجه گيري

4. 1- اهميت موضوع - مصرف، بخش اصلي اقتصاد هر كشوري است.- نيروهاي اثرگذار بر الگوي مصرف ملي كشور چه هستند؟ - آيا الگوي مصرف كنوني، جهت‏گيري توسعه‏اي دارد يا ضد توسعه است؟ - ضعف‏ها و آسيب‏هاي اصلي الگوي كنوني كدامند؟ - چه راهكارهايي براي برطرف شدن اين ضعف‏ها وجود دارد؟- اصلاح الگوي مصرف» شعاري است كه در طليعة سال 1388 از جانب مقام معظم رهبري به عنوان شعار سال انتخاب گرديده است. انتخاب اين شعار حكايت از آن دارد كه به دلايل زيادي ريشه بسياري از مصيبت‌هاي كشور در حال حاضر در مصرف‌گرايي بي‌حد و حصر اقشاري از جامعه به‌ويژه متمكنين و ثروتمندان جامعه است. - براي پاسخ به اين پرسش‏ها، در اين نوشتار، نخست تعاريف و مفاهيم،تئوريهاي ارائه شده، نقش مصرف در اين تئوريها، مصاديق مصرف بي رويه در جامعه مطرح مي شوند، و سپس با بررسي راهكارهايي براي تصحيح اين الگو ، نتيج بحث ارائه مي گردد.

5. ادامه اهميت مصرف: بخش هايي ازپيام نوروزي مقام معظم رهبري(مدظله‌العالي) در سال 1388 - ما در زمينه‏ى مصرف، در زمينه‏ى هزينه كردن منابع مالى كشور ... دچار نوعى بى‏توجهى هستيم. - ما دچار اسراف هستيم، ما دچار ولخرجى و ولنگارى در مصرف هستيم؛ - بسيارى از منابع كشور، شايد بشود گفت بخش مهمى از منابع كشور در همه‏ى زمينه‏ها- چه در زمينه‏ى مسائل شخصى، و چه تا حدودى در زمينه‏هاى عمومى- صرف اسراف‌ها و زياده‏روى‏هاى ما در مصرف مي‌شود. - ما بايستى مصرف كردن را مدبرانه و عاقلانه مديريت كنيم. -مصرف نه فقط از نظر اسلام، بلكه از نظر همه‏ى عقلاى عالم، چيزى است كه بايد تحت كنترل عقل قرار بگيرد. - با هوى‏ و هوس، با خواهش دل و آنچه كه نفس انسان از انسان مطالبه مي‌كند، نمي‌شود مصرف را مديريت كرد. - كار به جائى مي‌رسد كه منابع كشور به هدر مي‌رود، شكاف بين فقرا و اغنياء زياد مي‌شود، عده‏اى در حسرت اوّليات زندگى مي‌مانند و عده‏اى با ولخرجى و ولنگارى در مصرف، منابع را هرز و به هدر ميدهند. -ما بايستى الگوى مصرف را اصلاح كنيم. ما بايستى به سمت اصلاح الگوى مصرف حركت كنيم. -مسئولين كشور در درجه‏ى اول- چه قوه‏ى مقننه، چه قوه‏ى مجريه، و چه ساير مسئولين كشور؛ قوه‏ى قضائيه و غير آنها- و اشخاص و شخصيت‌ها در رتبه‏هاى مختلف اجتماعى، و آحاد مردم ما از فقير و غنى، بايستى به اين اصل توجه كنند كه بايد الگوى مصرف را اصلاح كنند. - اينجور مصرف كردن در همه‏ى زمينه‏ها- در امور ضرورى زندگى، در زيادى‏هاى زندگى- مصرف كردن بى‏رويّه و بدون منطق و بدون تدبير عقلانى، به ضرر كشور و به ضرر آحاد و اشخاص ماست. -من از عموم مردم و بخصوص از مسئولين درخواست مي‌كنم، خواهش مي‌كنم كه در اين زمينه فعاليت خودشان را در اين سال زياد كنند، افزايش بدهند و براى اصلاح الگوى مصرف برنامه‏ريزى كنند. -من اين سال را، سال «حركت مردم و مسئولين به سوى اصلاح الگوى مصرف» ميدانم و اميدوارم كه اين عنوان- كه «اصلاح الگوى مصرف» است- براى همه‏ى ما دستورالعمل باشد و همه‏ى ما بتوانيم برطبق اين شعار مهم و حياتى و اساسى براى كشور عمل كنيم و از منابع كشورمان به بهترين وجهى استفاده نمائيم.

6. 2- تعاريف و مفاهيم- مصرف:بخشي از درآمد(قابل تصرف) خانوارها كه به منظوراستفاده از كالاها و خدمات در طول يك سال صرف مي شود.- مخارج مصرفي:مجموع مخارجي كه براي تهيه كالاها و خدمات پرداخت مي گردد.- پس انداز:بخشي از درآمد(قابل تصرف) خانوارها كه جهت تهيه كالاها و خدمات در طول يكسال صرف نشده، و به اهداف مختلف(نظير مصرف ، سرمايه گذاري و... در آينده) ذخيره مي شود.- درآمد قابل تصرف:ميزان درآمدي كه خانوارها (پس از كسر ماليات و يا دريافت يارانه )بدست آورده و مي توانند جهت مصرف يا پس انداز استفاده كنند.

7. مصرف گرايي - پديده مصرف گرايي و اسراف در نقطه مقابل مصرف بهينه قرار گرفته است. - مصرف گرايي» يا به عبارت ساده تر اسراف كه يكي از بزرگترين آفت ها و آسيب هاي فردي و اجتماعي و از گناهاني است كه مورد نهي شديد خداوند متعال واقع شده است و در مقابل اعتدال و ميانه روي در مصرف قرار گرفته؛ به طور كلي هرگونه زياده روي در كميت و اتلاف را شامل مي شود. - در حقيقت مصرف گرايي عامل تخريب رشد، توسعه و از بين رفتن منابع ملي است. - مصرف گرايي از يك نگاه در معناي مصرف نامتعارف است كه نياز فيزيكي فرد را برطرف نمي سازد، بلكه نياز كاذب فرد يا افراد را كه گاه به تقليد از ديگران، تبليغات، شرايط مادي يا تغييرات ساختار جامعه ايجاد شده برطرف مي سازد. - مصرف گرايي در نگاه عالمان دين نيز در همان معناي لغوي اسراف استعمال شده است و هرگونه بيهوده گرايي، زياده روي و اتلاف و مانند آنها را اسراف مي دانند. امام علي(ع) در اين باره مي فرمايند: «الاوان اعطاء المال في غير حقه تبذير و اسراف»«آگاه باشيد خرج كردن به ناحق، حيف و ميل و اسراف است» كتاب آسماني قرآن نيز در آيه 141 سوره انعام در مورد اصلاح الگوي مصرف و بهينه مصرف كردن مي فرمايد: «كلوامن ثمره اذا اثمر و اتوا حقه يوم حصاده ولاتسرفوا انه لايحب المسرفين» «و از آن ميوه هنگامي كه به ثمر مي نشيند بخوريد و حق آن را به هنگام درو بپردازيد و اسراف نكنيد كه خداوند اسراف كنندگان را دوست ندارد»

8. - اقتصاد: در لغت به معني ميانه روي، اعتدال، تدبير در امور زندگي و... است. به مفهوم علمي ”علم اقتصاد“ راهها و مكانيزمهاي تخصيص منابع كمياب را بين نيازهاي حال و آينده بررسي مي كند. -كميابي (محدوديت منابع): منابع(زمين، سرمايه، نيروي انساني و...) به دو علت محدوند: 1- منابع موجود در مقايسه با نيازها و خواسته هاي بشري كم هستند. 2- اگر منبعي را براي توليد(مصرف) كالايي اختصاص دهيم ، نمي توانيم براي كالاي ديگر اختصاص بدهيم. - منحني امكانات توليد: مكان هندسي تركيبات مختلفي از دو كالاست كه با بكارگيري تمامي منابع و امكانات يك جامعه رسم مي شود.

9. كالاي صنعتي(ماشين) رسم منحني امكانات توليد: كالاي كشاورزي(گندم) - هزينه فرصت: بالاترين هزينه اي كه براي توليد يك كالا(خدمت) در مقابل عدم توليد كالا(خدمت) ديگر فرد يا جامعه مورد نظر متحمل مي شود.

10. 3-مصرف در قرآن قرآن كتابى است انسان ساز و سعى دارد ضمن ترغيب انسان به استفاده و بهره بردارى از امكانات مادى و نعمت هاى خدادادى، انگيزه شكرگزارى و سپاس را در وجود انسان تقويت كند و حدود و مقرراتى نيز براى استفاده صحيح و معقول بيان نموده است.در اين جا برخى از آيات مربوط به بحث، با توضيح كوتاهى مطرح مى گردند: ـ «فكلوا ممّا رزقكم اللّهُ حلالا طيّباً واشكروا نعمة اللّه ان كنتم ايّاه تعبدون.» (نحل: 114)؛ پس از نعمت هاى حلال و پاكيزه اى كه خداوند روزيتان كرده است، بخوريد و اگر فقط خدا را مى پرستيد، سپاسگزار نعمت هاى او باشد. ـ «يا ايُّها الذين آمنوا لا تحرّموا طيّبات ما احلَّ اللّهُ لكم.» (مائده: 87)؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد، روزى هاى پاكيزه اى را كه خداوند بر شما حلال كرده است، برخود حرام نكنيد. ـ «يا بنى آدم خذوا زينتكم عندَ كلِّ مسجد و كلوا واشربوا و لا تسرفوا انّه لا يحبّ المسرفين قل مَن حرّم زينةَ الله الّتى اخرج لعباده و الطيّبات من الرّزق.» (اعراف: 31 و 32)؛ اى فرزندان آدم، زينت هاى خود را به هنگام ورود به هر پرستشگاهى (مسجدى) برگيريد و بخوريد و بياشاميد، ولى اسراف نكنيد. خداوند متعال اسراف كنندگان را دوست ندارد. (اى پيامبر) بگو چه كسى زينت ها و روزى هاى پاكيزه اى را كه خداوند براى بندگانش قرار داده، حرام و ممنوع گردانيده است؟!

11. ادامه مصرف در قرآن -«خداوند كسي را كه اسرافكار و بسيار دروغگوست، هدايت نمي كند.» (غافر.8)-«اسرافكاران اهل آتش جهنم هستند.»(غافر.43)-از نعمت هاي الهي بخوريد و بياشاميد، اما اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمي دارد.» (اعراف.31)-(بندگان خداوند) كساني هستند كه هرگاه انفاق كنند، نه اسراف مي نمايند و نه سختگيري، بلكه در ميان اين دو، حد اعتدالي دارند.»(فرقان.67)-«و اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست ندارد.» (انعام.141)

12. 4-مصرف در احاديث پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود : کسی که جستجو کند وآنچه از سفره افتاده بردارد وبخورد ، فقر و تنگدستی از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت بر می بندد. مجموعه الاخبارباب171حدیث8امام صادق(ع)فرمود : اسراف کننده را سه نشانه است : چیزهائی که می خرد و می پوشد و می خورد که در شآن او نیست. تفسیر نور الثقلین جلد1 صفحه 772امام صادق(ع) فرمود : انسان مؤمن اسراف و زیاده روی نمی کند بلکه میانه روی را پیشۀ خود می سازد. مجموعه الاخبارباب30حدیث1روایت شده است پیامبر گرامی وقتی خرما می خوردند هسته آنرا به گوسفند می دادند. مجموعه الاخبارباب171 حدیث5از عامر بن جذاعه نقل شده است که گفت : مردی آمد خدمت امام صادق (ع) حضرت به او فرمود : تقوای الهی پیشه کن،اسراف نکن و بر خود هم سخت مگیر و میانه روی مایۀ استواری است،تبذیر همان اسراف است که خداوند دربارۀ آن فرموده : تبذیر وزیاده روی نکن.( سوره اسراء ) تفسیر نورالثقلین جلد 2صفحه 56امام حسن عسگری (ع) به محمد بن حمزه نامه ای نوشته او را به ثروت وبی نیازی مژده داده وبه او فرموده : برتو باد به میانه روی و پرهیز از اسراف زیرا اسراف از کارهای شیطانی است. غررالحکم جلد 4 صفحه 34 حدیث 5188 امام صادق (ع) به عبید فرمود : اسراف و زیاده روی باعث فقروتنگدستی می گردد و میانه روی موجب ثروت و بی نیازی می شود. وسائل الشیعه جلد15صفحه 258از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود : میانه روی را خداوند متعال دوست دارد و اسراف و زیاده روی مورد خشم اوست حتی اگر اسراف در انداختن هسته خرمایی باشد که قابل مصرف است یا زیادی آبی که خورده شده باشد. تحف العقول صفحه 301 امام موسی بن جعفر (ع) فرمودند : کسی که در زندگی میانه روی و قناعت ورزد نعمت او باقی می ماند و آنکه با ریخت و پاش و اسراف زندگی کند نعمتش از بین می رود. تحف العقول صفحه 301

13. ادامه مصرف دراحاديث : امام علی (ع) فرمود : اعتدال در خرج کردن (( میانه روی )) موجب فراوانی مال و ثروت و اسراف باعث تباهی و نابودی است. وسائل الشیعه جلد 15صفحه 258پیامبرگرامی اسلام (ص) فرمود : سه چیز باعث نجات و رستگاری است و در مورد سومی خاطر نشان ساخت ؛ رعایت اعتدال در حال فقر و توانگریست. وسائل الشیعه جلد 15صفحه 258پیامبراکرم (ص) فرمود : کسی که در زندگی میانه روی را رعایت نماید خداوند او راروزی می دهد و کسی که اسراف و زیاده روی کند او رامحروم می سازد. وسائل الشیعه جلد 15 صفحه 258 امیر مؤمنان علی (ع) فرمود : اسراف و زیاده روی فراوانی را نابود می سازد. میزان الحکمه جلد 4باب اسراف حدیث8481امام صادق (ع) فرمود : همانا اسراف با کمی برکت ، همراه است. ( اسراف برکت را کم میکند ) وسائل الشیعه جلد 15 صفحه 261امام علی (ع) فرمود : زیاده روی مقدمه فقر و تنگدستی است. میزان الحکمه جلد 1 حدیث1659علی (ع) فرمود : زیاده روی همراه با تنگدستی است. میزان الحکمه جلد 1 حدیث1660علی (ع) فرمود : کسی که به زیاده روی افتخار کند ، با تنگدستی خوار و زبون می گردد. میزان الحکمه جلد 1 حدیث1661 امام کاظم (ع) فرمود : خداوند قیل و قال ، ضایع کردن مال و زیاده روی در سئوال را دشمن می دارد. قصار الجمل صفحه 305امام علی (ع) فرمود : بخشش های بی جای مال و ثروت ، اسراف و زیاده روی محسوب می شود و بخشندۀ آن را در دنیا بالا می برد و در آخرت او را در پائین می آورد،او رادر بین مردم بزرگ جلوه می دهد ، و نزد خدا خوار و سبک می کند. نهج البلاغه خطبۀ126پیامبر گرامی (ص) فرمود : اسراف فقر و تنگدستی می آورد. مجموعه الاخبار باب171 حدیث 6 امیرالمؤمنین (ع) فرمود : زیاده روی و اسراف را ترک کن زیرا بخشش اسراف کار مورد ستایش نیست و تنگدستی او هم مورد ترحم واقع نمی شود. بحار الانوار جلد 50صفحه 292 حدیث 66

14. 5- نظريه هاي مصرف در اقتصاد و توسعه - در نظريه هاي اقتصادي تابع مصرف تحت تاثير متغيرهايي است كه مهمترين آنها را درآمد واقعي، درآمد جاري، درآمد نسبي، درآمد دائمي و چشم هم چشمي تشكيل مي دهند. - از نظر“ كينز“- دانشمند و بنيانگذار مكتب كينزي - تابع مصرف تابعي از درآمد واقعي و شامل دو جزء مي باشد: C=a0 +bYd 1- مصرف مستقل(a0) 2- مصرف القايي(bYd) منظور از مصرف مستقل ميزان مصرفي است كه هيج ارتباطي با ساير متغيرهاي اقتصادي از جمله درآمد ندارد. بدين مفهوم كه فرد هیچ درآمد هم نداشته باشد مجبور است جهت رفع نيازهاي اوليه مقداري مصرف بكند. 14

15. ادامه نظريه هاي مصرف در اقتصاد و توسعه مصرف القایی: که تحت تاثیر درآمد واقعی افراد جامعه می باشد. بدین ترتیب که با افزایش میزان درآمد افراد، مصرف ایشان نیز افزایش می یابد. در تابع فوق ضریب b میل نهایی به مصرف نام دارد، و مفهوم آن این است که تغییر (مثلاافزایش) درآمد به میزان یک واحد، مصرف را به میزان این ضریب افزایش خواهد داد. ضریب یاد شده بین صفر و یک است و هرچه به یک نزدیکتر باشد( مثلا0.9 )در این صورت جامعه مصرفی تر خواهد بود. در کشورهای جهان سوم این ضریب به دلایل مختلف( رشد جمعیت، فرهنگ غلط مصرفی و...) بالاست. 15

16. ادامه نظريه هاي مصرف در اقتصاد و توسعه در برخی از نظریات دیگر مصرف تابعی از بالاترین سطح درآمدی گفته شده است.(عادت به مصرف بالا) ”دوزنبری“ مصرف را تابعی از مخارج افراد دیگر، يعني چشم هم چشمی می داند، و از آن مصرف نمایشی یاد می کند. بدین مفهوم که افراد با توجه به موقعیت اجتماعی خود میزان مصرف خود را در نطر می گیرند. این مسئله نیز در کشوهایی نظیر کشور ما قابل تامل است. تابع مصرف در بلند مدت به همان اندازه کاهش درآمد، کاهش نمی یابد. بلکه کمتر از آن کاهش پیدا می کند (اثر چرخ دنده ای مصرف). 16

17. ادامه نظريه هاي مصرف در اقتصاد و توسعه در مقابل تابع مصرف ، تابع پس انداز نیز مطرح است. این تابع نیز تحت تاثیر درآمد می باشد. مجموع مخارج مصرفی و میزان پس انداز افراد در جامعه، کل درآمد آنها را تشکیل می دهد: Yd=C+S S=yd-C یعنی هرچه مصرف افزایش یابد، میزان پس انداز و در نتیجه سرمایه گذاری کاهش می یابد. بر عکس اگر پس انداز افزایش یابد(کاهش مصرف) می توان به افزایش سرمایه گذاری امیدوار بود. 17

18. نظريه هاي مصرف در اقتصاد و توسعه در تئوریهای توسعه گفته می شود که گسترش تقاضا(از طريق افزایش مصرف و...) را در پی دارد، و افزایش تقاضا نیز موجبات افزایش تولید و عرضه در اقتصاد می گردد(نظریه کینزینها- طرف تقاضا) این تئوری زمانی مصداق دارد که جامعه به لحاظ مسیر تولید و ارائه کالاها با مشکلی موجه نیست، و سیگنالهای اقتصادی در انواع بازارها به راحتی ارائه و دریافت می شود. در کشوری مثل ایران که با مشکلات ساختاری تولید و عرضه مواجه است، چنین تئوری موجبات افزایش واردات و وابستگی خواهد شد. در مقابل نظريه فوق تئوري عرضه مطرح است، كه اصل و مبنا را عرضه كالاها و خدمات مي داند.(نظريه كلاسيكها- طرف عرضه) 18

19. 6-ريشه هاي تاريخي مصرف زدگي - رشد اقتصاد سرمايه داري (در كشورهاي استعمارگر اروپائي) - بروز و ظهور نظريه هاي رشد محور( اقتصادي) - توليد انبوه و مازاد بر نياز در كشورهاي پيشرفته - رشد جمعيت(در اثر كاهش نرخ مرگ و مير و گسترش بهداشت) در كشورهاي عقب مانده - عدم موفقيت حمله هاي نظامي به كشورها(هزينه هاي زياد و...) - ضعف اقتصادي و سياسي كشورهاي مستعمره - افزايش تبليغات مصرفي در اثر ابداعات و توسعه رسانه ها - بحران هويت و از خود بيگانگي(كشورهاي عقب مانده) - وجود و افزايش نابرابري و آثار و تبعات آن در جامعه

20. 7-مصاديق مصرف زدگي در ساير كشورها - در آمريكاي لاتين قدرت تبليغات به حدي است كه حتي روستاييان بسيار فقير نيز عملاً خودرا ملزم به نوشيدن نوشابه‌هايي چون كوكاكولا و پپسي مي‌دانند، ولو آنكه به قيمت فروش محصولات طبيعي‌شان تمام شود . - با مطالعه دو كشور برزيل و مكزيك مشخص شده كه ، موفقيت شركتهاي فرامليتي در ايجاد نياز به نوشابه‌هاي غير الكلي است. براي مثال ؛ مصرف سالانه اين نوع نوشابه‌ها در مكزيك رقم قابل ملاحظه 14 ميليارد بطري يعني براي هر نفر 5 بطري طي يك هفته بوده است ( در مكزيك 40% نوشابه‌هاي مصرفي پپسي كولاست ). - شستشوي مغزي تجارتي آنچنان قوي است كه ساكنين برخي روستاهاي مكزيك به رغم درآمد اندك خود متقاعد شده‌اند كه بدون اين نوشابه‌ها نمي‌توانند زندگي كنند و بايد هر روز آنها را مصرف كنند . در سال 1979 يك كشيش مكزيكي با اشاره به اين مطلب مي‌نويسد:« شنيده‌ام بعضي از روستاييان مي‌گويند بدون مصرف روزانه نوشابه‌هاي غير الكلي نمي‌توانند زندگي كنند . برخي ديگر به خاطر نمايش پايگاه اجتماعي خود هر روز با غذايشان بايد نوشابه بنوشند، به خصوص مواقعي كه ميهمان دارند. اكثراً فكر مي‌كنند كه بايد روزانه اين نوشابه‌ها را مصرف كنند. اين اساساً ناشي از تبليغات گسترده به خصوص در راديو است كه در اين مناطق كوهستاني شنوندگان فراوان دارد. به موازات اين امر، در اين روستاها فرآورده‌هاي طبيعي مثل ميوه كمتر مصرف مي‌شود، برخي خانواده‌ها فقط هفته‌اي يك بار ميوه مي خورند . »

21. ادامه مصاديق مصرف زدگي در ساير كشورها يكي از مشهورترين نمونه‌هاي نفوذ خارجي در الگوهاي مصرف، فعاليت شركت نستله و سياست توسعه فروش شير خشك براي اطفال است . اين شركت براي ترويج فرآوردهاي غذايي خود و جايگزين كردن آنها به جاي شير مادر سياست فعالي را به مرحله اجرا درآورد. براي اين منظور روشهاي متفاوتي به كار گرفته شده است : 1ـ توزيع مجاني و غالباً خانه به خانه بطريهاي شير و محصولات لبني ( لاكتوژن ) 2ـ اجراي برنامه‌هاي تبليغاتي در بيمارستانها و زايشگاهها . اين برنامه‌ها توسط مأموران خاصي موسوم به «پرستاران شير» صورت مي‌گرفت ، اين پرستاران اونيفورم سفيد مي‌پوشيدند و نتيجتاً به راحتي مي‌شد آنها را با كاركنان بيمارستان اشتباه گرفت . 3ـ توزيع مجاني كارتهاي مربوط به وزن نوزادان با تبليغ لاكتوژن . جمله‌اي هم در اين كارتها نوشته شده بود با اين مضمون كه مادران تاحد امكان بايد كودكان را با شير خود تغذيه كنند . اما عملاً چند درصد مادران قادر به خواندن اين نوشته بودند؟ 4ـ تبليغات تلفيقي در بيمارستانها و راديو . در اينجا گفته مي‌شد كه مصرف اين فرآورده‌ها، نيرو و قدرت به كودكان مي‌بخشد( براي مثال اين دو موضوع درنيجريه اهميت زيادي دارند ). در جامائيكا تبليغ به اين شكل بود: «لاكتوژن باعث نيرومندي و سلامتي است » يا «انرژي و قدرت مي بخشد».

22. 8-مصاديق مصرف زدگي در ايران - توزيع مجاني و رايگان شير خشك(در درمانگاه ها و مراكز بهداشتي) توزيع رايگان سيگار(خارجي و داخلي) توزيع انواع نوشابه هاي غير الكلي(با قيمت اندك) افزايش مصرف برنج(به جاي نان) افزايش مصرف غذاهاي حاضري(پيتزا، ساندويچ و...) توزيع رايگان سم و كود شيميايي توزيع كوپني يا سهميه اي كردن سيگار 22

23. اشاره به برخی از مصادیق اسراف در كشور • بانکها: -با اینکه این سیستم از نظر فنی و فیزیکي مجهز می باشد، ولی عملا در پاسخ به نیازهای جامعه از جوانب مختلف دچار مشکل بوده و موجبات اسراف را فراهم می کند. - سرگردانی مراجعان، رفت و آمد مکرر، افزایش مصرف سوخت(بنزین و...)، استهلاک سرمایه های ملی(ماشین و...) و از همه مهمتر رکود و کسادی ذهنی و نگرانی و نارضایتی را در جامعه موجب می شود. - طبق آمارهای رسمی حدود 40 هزار میلیارد تومان از منابع مانکی در اختیار عده ای است که پرداخت نمی کنند. برخی از افراد بیش از 1000 میلیارد تومان به سیستم بانکی بدهکارند. بر اساس آنچه که در منحنی امکانات تولید گفته شد. چقدراز منابع جامعه هدر می رود؟

24. ادامه برخی از مصادیق اسراف در كشور • مقررات ساخت و ساز مسکن: - مقایسه وضعیت مسکن فعلی با گذشته به وضوح مصرف گرایی را در آن تداعی می کند. نیاز به سوخت و انرژی بیشتر در مسکن فعلی جامعه، عدم استفاده از نور و انرژی های طبیعی در آن و... - تغییر منابع طبیعی به ساخت و ساز: وزیر مسکن از پرونده ای خبر داده که وکیل آن 70 میلیارد جهت حق وکالت در خواست کرده که ممکن است نصف یک شهر(شمالی کشور) در اثر حکم دادگاه در اختیار یک فرد قرار گیرد. این یعنی عدم کارایی یک سیستم دولتی . آثار و تبعات اجتماعی و اقتصادی چنین مسئله ای بعدا مشخص می گردد.

25. ادامه برخی از مصادیق اسراف در كشور • شهرداری: اقدامات شهرداری در برخی مواقع عکس اصلاح الگوی مصرف است. احداث پیاده روهای با سنگ فرش سفید، عدم رعایت ضوابط اسلامی و عرفی در شهرسازی و مجوزهای که رعایت حقوق دیگران را با مشکل مواجه می سازد. • اداره آب و فاضلاب: هدر رفت آب لوله های شهری حدود 30 درصد عنوان می شود، سیستم پوسیده لوله ها وعدم آگاهی از اتلاف آب درمحیط های شهری و...

26. ادامه برخی از مصادیق اسراف در كشور • سیستم قضایی: - طولانی شدن روند رسیدگی به پرونده ها، مراجعات مکرر و بی نتیجه، هدر رفت منابع جامعه را به همراه دارد. - گسترش فساد اداری (اخیرا رئیس قوه قضائیه از پرونده ای یاد کرده اند که با فساد وسیعی از اختلاس مواجه بوده ایم) تغییر ذاعقه و سلیقه های مصرفی و تولیدی: - تولید ماشین های سفید، فرشهای روشن، لوازم خانگی سفید ، ساختمانهای سفید و... با شرایط محیطی کشور که خشک و نیمه خشک و کم آب است هم خوانی ندارد. تاخير در بهره برداري از پروژه ها: - گفته مي شود بيش از 9000 پروژه نيمه تمام در كشور وجود دارد، كه عمر آغاز آنها در برخي مواقع به قبل از انقلاب(بزرگراه تهران – شمال) مي رسد. در طول اين مدت منابع جامعه اتلاف شده، و آثار زيانبار تورم را نيز به همراه دارد 26

27. ادامه برخی از مصادیق اسراف در كشور • تاثير اقدامات دولتي در تشديد نابرابري - بر اساس بررسيها و مطالعات انجام شده ميزان نابرابري تشديد شده است. • دکتر رفیع پور(مشاور مقام معظم رهبری و استاد و جامعه شناس ایراین) در كتاب توسعه و تضاد ابعاد اين مسئله را تشريح كرده و آثار آنرا در جامعه مطرح نموده اند. • به نظر وي مسائلي مانند رشوه خواري، تجمل گرايي، اختلاس و... به ارزش تبديل شدن ثروت در جامعه برمي گردد، كه منشاء آن هم نابرابري اجتماعي است. • ابعاد نابرابري در سطح درآمد، سطح تحصيلات،شغل و... مشهود است. • در جامعه ما به علت شرايط فرهنگي موجود نمايش ثروت، نيازآفريني را و احساس فقر ذهني را شاهد هستيم. • در اين جامعه كه ماديات به جاي معنويات ارزش مي شود، مردم به ثروتمندان احترام مي گذارند، و حقوق اجتماعي آنها را بيشتر از خود مي دانند.

28. 9-راه كارهاي اصلاح الگوي مصرف اصلاح الگوی مصرف در دو سطحقابل بررسی است: 1- "تولید کالا" 2- "مصرف کالا " در سطح تولید کالا که از مرحله تبدیل مواد خام تا انتقال و توزیع به مصرف کننده را شامل می شود، نیاز است که سازندگان و تولیدکنندگان هر دو بخش دولتی و خصوصی علاوه بر رعایت ضوابط زیست محیطی، فن آوری تولید کالاهای خود را با استانداردهای جهانی و حتی الامکان مناسب با اقلیم هر منطقه مطابق کنند. 28

29. ادامه راه كارهاي اصلاح الگوي مصرف هم اکنون هدرروی در حوزه انرژی کشور نه صرفاً در بخش مصارف خانگی و مشاغل خدماتی و تجارتی، بلکه در پالایشگاه ها، نیروگاه ها، خطوط انتقال برق، لوله های آب، واحدهای تولیدی و خودورها نیز در مقایسه با استانداردهای جهانی قابل قبول نیست. در کشورما حدود یک پنجم برق تولیدی به مصرف روشنایی می رسد که 69 درصد آن در خانه ها است لذا با استفاده از لامپ های کم مصرف می توان تاحدود زیادی در این زمینه صرفه جویی کرد. تولید انرژی و حرارت از منابع تجزیه شونده و نو همچون باد، خورشید و زباله ها در مناطقی که قابل استفاده است باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. 29

30. در بخش ساخت و ساز باید اجرای آیین نامه ها و مقررات مهندسی از جمله مبحث 19 مقررات ساختمان که به بهینه سازی ساختمان در مصرف انرژی مربوط می شود، نهادینه شود. همچنین تولید مواد خوراکی از جمله نان باید با ضایعات کمتری همراه باشد. باید توجه به استفاده بیشتر از مواد قابل بازیافت در تولید الزامی گردد و دهها موارد مشابه دیگر که باید در هر صنف مورد توجه قرار گیرد. ادامه راه كارهاي اصلاح الگوي مصرف 30

31. در سطح "مصرف کالا" باید برای فرهنگ سازی نحوه مصرف بهینه خصوصاً آب، برق و گاز که تهیه آنها برای مصرف کننده سهل الوصول تر است آموزش از طریق مدارس، رسانه ها، تولیدکنندگان، وزارت نیرو و شرکت گاز بسیار موثرتر باشد. همچنین مردم ایران به علت پیوند با دین و مظاهر مقدس دینی به خوبی سنت های نهادینه شده را می پذیرند و بدان آن ارج می نهند لذا می توان در بخش آموزش  از تعالیم و آموزه های دینی که بر صرفه جویی تاکید دارند نیز بیشتر بهره برد. ادامه راه كارهاي اصلاح الگوي مصرف 31

32. ادامه راه كارهاي اصلاح الگوي مصرف در ايران به دليل تنوع شرايط آب و هوايي پتانسيل بزرگي در بكارگيري انرژي‌هاي تجديدپذير از جمله انرژي خورشيدي؛ انرژي زمين گرمايي و يا انرژي باد وجود دارد كه توجه چنداني به آن‌ها نشده است و استفاده از فناوري‌هاي لازم در بكارگيري اين انرژي‌هاي تنها محدود به فعاليت‌هاي تحقيقاتي و يا اجراي طرح‌هاي بسيار كوچك بوده است.‌ انرژي هسته‌اي مهمترين منبع تامين برق به شمار مي‌رود. متاسفانه موضوع امنيت عرضه انرژي در ايران از نكات مورد غفلت است. بطور مثال در مواقع خاص از جمله فصول سرد و يا قطع واردات گاز از تركمنستان؛ عملا شرايط بسيار بحراني در عرضه انرژي كشور فراهم مي‌شود. اين امر، تاكيدي بر گسترش فناوري جايگزين در توليد انرژي مورد نياز از جمله فناوري هسته‌اي در تامين برق كشور مي‌باشد. ناتمام ماندن و تاخيرات بسيار طولاني در احداث يك نيروگاه نسبتا كوچك هسته‌اي در مقايسه با ساير نيروگاههاي برق كشور (1100 مگاوات) و محدود نمودن كشور تنها به يك نيروگاه هسته‌اي از ضعف‌هاي سياستگذاري صحيح در استفاده از اين فناوري براي كشور بوده است.‌ 32

33. دولت در اقتصاد ايران خود بزرگ‌ترين مصرف‌كننده است و كاهش مصرف وي كه با سياست اصلاح الگوي مصرف همخواني دارد، يكي از آن توصيه‌هايي بوده است كه اقتصاددانان بارها و بارها به دولت گوشزد كرده‌اند. كاهش مصرف دولت به معناي كاهش مداخله در اقتصاد است و متاسفانه دولت‌ها در اين جهت نتوانسته‌اند قدمي ‌‌‌بردارند و هزينه‌هاي جاري دولت هر سال بيشتر از سال قبل است. در جامعه اسلامی مدیران و دولت مردان نقش الگو و نمونه را در تمامی ابعاد جامعه و خصوصا مصرف ایفا می کنند. زمانی که مرد عادی هدر رفت منابع و اتلاف آنرا به وضوح و به عیان می بینند ، عدم قناعت و اسراف را پی می گیرند. در جوامع سنتی نظیر کشور ما پاسخ به نیاز ها و تغییر در مصرف از سطوح بالا شکل می گیرد، و سپس در عموم جامعه رایج می شود( همان نظر دوزنبری) ادامه راه كارهاي اصلاح الگوي مصرف 33

34. ادامه راه كارهاي اصلاح الگوي مصرف در چنین جامعه ای دولت باید خیلی مواظب اعمال و حرکات خود باشد. چون هم به لحاظ ارزشی و هم به لحاظ عملکردی زیر ذره بین آحاد جامعه قرار دارد. 34

35. 10-نتیجه گیری: • بر اساس تئوریهای عنوان شده مصرف بی رویه موجبات کاهش پس انداز و در نتیجه سرمایه گذاری می گردد. • در نظريه كلاسيكها چون تقاضا كم اهميت است لذا مصرف جايگاه مهمي ندارد. در اينجا محوريت عرضه است. • در نظريه كينزينها چون تقاض از اهميت خاصي برخوردار است، لذا مصرف كه جزيي از تقاضاي جامعه است نقش محوري پيدا مي كند. • در کشورهایی که مشکل تولید و عرضه کالاها و خدمات وجود ندارد، مصرف داخلی ممکن است گسترش تقاضا و در نتیجه افزایش تولید را نیز به مرور زمان بدنبال داشته باشد.

36. ادامه نتیجه گیری: • در کشوری نظیر کشور ما که مشکل تولید وجود دارد، و در اکثر کالاها نیاز مصرف و تقاضا با تولید داخلی جبران نمی شود افزایش مصرف واردات و وابستگی بیشتر را موجب شده و مسیر توسعه را گمراه می سازد. • افزایش مصرف در سیستم دولتی و خصوصی در کشور به طور بي رويه وجود دارد، چنین روندی در سیستم دولتی در ابعاد اجتماعی و اقتصادی تاثیرات منفی داشته و فعالیتهای بخش خصوصی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. • تقریبا در همه ادارات دولتی امکان کاهش مصرف وجود دارد، توجه به این نکات کنترل مصرف و هماهنگی عرضه و تقاضا را ممکن می سازد.

37. ادامه نتیجه گیری: • بررسيهاي انجام شده و نكات عنوان شده بيانگر اين هستند كه الگوي رايج مصرف در كشور(چه دولتي و چه خصوصي) ، هم در زمينه هاي توليدي و هم در زمينه هاي مصرفي در راستاي توسعه ملي نبوده و حتي ضد توسعه مي باشد. • براي برون رفت از چنين معضلي يادآوري و ارائه مصاديق آموزه هاي ديني و ارزشي در ابعاد فعاليتهاي بخش خصوصي مي تواند موثر واقع گردد، و در اين زمينه نقش رسانه ها و صدا وسيما حائز اهميت خاصي است. • در بعد فعاليتهاي بخش عمومي(دولت، قوه قضائيه و مقننه) عملكرد آنهاآينه عبرت افراد جامعه بوده، و نمونه اي از مديريت جامعه اسلامي را وانمود مي سازد.لذا ذره بيني و بررسي آثار و تبعات اقدامات سازمانها و نهادهاي عمومي از اهميت ويژه اي برخوردار است.

38. ادامه نتیجه گیری: • نامگذاري سال 88 براي اصلاح ”الگوي مصرف“ در جامعه نقطه آغازي است براي تداوم سريع راهي كه همه اقشار جامعه بايد در طول زندگي خود پيگيري كنند. • نقش دولت و مجريان امور در اين راستا حياتي و حساس مي باشد. تنها با صرفه جويي در مصرف كاغذ اين هدف محقق نخواهد شد كه با بخش نامه اي در ادارات عملي گردد. • مديران جامعه و كارگزاران آن به لحاظ جايگاه مديريتي و الگويي مي بايستي در تمامي حركات و اقدامات مصرف بهينه و بكارگيري تمامي منابع و امكانات را در مسير توسعه هموار سازند.

39. ادامه نتیجه گیری: • در دستگاه اجرايي تكميل طرحهاي نيمه تمام، مطالعه كامل و اجراي منطقي طرحهاي جديد در حداقل زمان ممكن، و كنار گذاشتن پروژه هاي بدون صرفه اقتصادي و اجتماعي اولويت ترين مسئله در اصلاح الگوي مصرف است كه گامهاي توسعه را سرعت مي بخشد. • در دستگاه قضايي ايجاد سرعت در رسيدگي به پرونده ها، بكارگيري قضات با تجربه ، اجراي احكام به صورت دقيق و بدون ملاحظه اشخاص و گروه ها لازمه اصلاح الگوي مصرف در جامعه مي باشد. • در قوه مقننه ارائه طرحهاي صرفه جويانه براي كل جامعه ، خصوصا براي دولت و منضبط كردن وي با اعمال نظارت درست مي تواند زمينه هاي اصلاح الگوي مصرف را فراهم سازد.

40. والسلام با تشكر از صبر وحوصله حضار گرامي