Dr Katarzyna Sękowska-Kozłowska Poznańskie Centrum Praw Człowieka INP PAN

1. Dr Katarzyna Sękowska-Kozłowska Poznańskie Centrum Praw Człowieka INP PAN Protokół fakultatywny do Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – mechanizm skargi indywidualnej i postępowania wyjaśniającego Konferencja „Prawo polskie a Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – główne wyzwania”, Poznań 24 października 2012 r.

2. PF KPON - informacje ogólne • Data uchwalenia: 13 grudnia 2006 r. • Data wejścia w życie: 3 maja 2008 r. • Liczba państw-stron: 74 • Liczba sygnatariuszy: 91 • Wraz z wejściem w życie PF KPON, Komitet do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych stał się kolejnym organem traktatowym, który uzyskał kompetencję do badania skarg indywidualnych i prowadzenia postępowania wyjaśniającego

3. Komitet ds. Praw Osób Niepełnosprawnych • Niezależny organ ekspercki powołany do monitorowania przestrzegania KPON przez państwa-strony • 18 członków • Główne kompetencje: - badanie sprawozdań państw - rozpatrywanie skarg indywidualnych - prowadzenie dochodzenia

4. Skarga indywidualna Forma skargi (zawiadomienia): • na piśmie lub w innej formie, która umożliwia dostarczenie kopii pozwanemu państwu • Język: angielski, francuski, rosyjski lub hiszpański • skarga nie może być anonimowa

5. Skarga indywidualna Warunki dopuszczalności skargi. Właściwość ratione personae: • Legitymacja czynna: skargę może wnieść osoba lub grupa osób twierdzących, że są ofiarami naruszenia Konwencji • Możliwość wniesienia skargi w imieniu osoby trzeciej – wymóg złożenia pisemnego upoważnienia lub uzasadnienia dlaczego domniemana ofiara nie może udzielić upoważnienia

6. Skarga indywidualna Właściwość ratione personae - cd • Czy istnieje możliwość złożenia skargi przez NGOs? • Ważne: brak zdolności do czynności prawnych na gruncie prawa krajowego nie stanowi przeszkody do wniesienia skargi do Komitetu • Legitymacja bierna: pozwane państwo musi być stroną KPON oraz PF KPON

7. Skarga indywidualna Właściwość ratione materiae: • PF KPON nie ogranicza prawa do wniesienia skargi do określonej grupy praw zawartych w Konwencji • Czy państwa mogą ograniczyć w drodze zastrzeżeń zakres kognicji Komitetu? • Akcesoryjny charakter niektórych postanowień

8. Skarga indywidualna Właściwość ratione temporis: • Przedmiotem skargi nie mogą być fakty, które miały miejsce przed wejściem w życie PF KPON, chyba że miały miejsce wcześniej i trwały również po tej dacie. Właściwość ratione loci: • Skarga może zostać złożona przez jednostki podległe jurysdykcji pozwanego państwa-strony

9. Skarga indywidualna Wymóg wyczerpania krajowych środków ochrony prawnej: • Istnieje możliwość zwolnienia z tego wymogu jeśli dochodzi do przewlekłości postępowania krajowego lub jest mało prawdopodobne, że przyniesie ono skuteczną pomoc

10. Skarga indywidualna Pozostałe warunki dopuszczalności: • Zakaz ne bis in idem • Skarga nie może stanowić nadużycia prawa do skargi lub być niezgodna z postanowieniami Konwencji • Skarga jest wyraźnie bezpodstawna lub niewystarczająco uzasadniona • PF KPON nie wyznacza terminu do wniesienia skargi

11. Skarga indywidualna Procedura rozpatrywania skargi: • Rejestracja • Zakomunikowanie pozwanemu państwu, odpowiedzi stron • Możliwość zwrócenia się do państwa o pilne zastosowanie środków tymczasowych • Decyzja o dopuszczalności • Decyzja co do istoty • Follow-up

12. Dochodzenie • Procedura uruchamiana w przypadku poważnych lub systematycznych naruszeń praw zawartych w Konwencji • Procedura podejmowana na skutek otrzymania przez Komitet „wiarygodnej informacji” • Zasada współpracy z państwem-stroną oraz poufności • Możliwość złożenia wizyty na terytorium państwa • Efekt końcowy: raport +zalecenia

13. Uwagi końcowe • Zastrzeżenia do PF KPON • Prognozy na przyszłość • Perspektywa przystąpienia do PF KPON przez Polskę Dziękuję za uwagę kasiaseko@interia.pl