210 likes | 573 Vues
bioeTikis roli tuberkulozis kontrolis sistemaSi. e. sanikiZe tuberkulozisa da filtvis daavadebaTa erovnuli centri. ra aris bioeTika.
E N D
bioeTikis roli tuberkulozis kontrolis sistemaSi e. sanikiZe tuberkulozisa da filtvis daavadebaTa erovnuli centri
ra aris bioeTika • disciplinaTaSorisi mimarTuleba, romelic orientirebulia im moraluri problemebis Seswavlasa da gadawyvetaze, romelic biosamedicino mecnierebebis da Tanamedrove bioteqnologiis uaxlesi miRwevebiT aris gapirobebuli • Bbiosamedicino eTika -gamoyenebiTi eTikuri disciplina, romlis sagania sazogadoebisa da profesionalebis-medikebisa da biologebis mimarTeba adamianis, misi sicocxlis, sikvdilis, janmrTelobis sakiTxebTan. ZiriTadi amocanaa gaxados maTi dacva TiToeuli adamianis prioritetul uflebad. • bioeTikis mimarTeba eTikasTan, deontologiasTan, biosamedicino eTikasTan, samedicino eTikasa da biosamedicino eTikasTan.
bioeTikis mimarTeba eTikasTan, deontologiasTan, biosamedicino eTikas, samedicino eTikasa da biosamedicino eTikasTan. bioeTika deontologia bioeTika eTika Bbiosamedicino eTika samedicino eTika Bbiosamedicino kvlevis eTika
bioeTikis principebi da wesebi • ar avno • sargebeli • pirovnebis avtonomiis pativiscema • samarTlianoba eTikuri normebi (wesebi) 1. informirebuli Tanxmoba 2. simarTle 3. loialoba 4. privatoba 5. konfidencialoba 6. samedicino saidumlos Senaxva
bioeTikis ZiriTadi sferoebi • bioeTikis Teoria da principebi • sicocxlis dawyeba • sicocxlis dasasruli • genetika da molekuluri biologia • neirosamecniero mimarTuleba • inteleqtualuri sakuTrebis uflebebi • samedicino momsaxurebis sistemebi • jandacvis provaideris-pacientis urTierToba • transplantacia/monacemTa baza • saxalxo jandacva • kvleva adamianis monawileobiT • cxovelebis monawileobiT
Mmokle istoriuli eqskursi samedicino eTikis ZiriTadi principebi formulirebulia hipokrates mier bioeTika-cneba SemoREbulia prof. van ranseler poteris mier (bioeTika-xidi momavlisken-1971w.) 1. 1796 weli: eduard jeneri –yvavilis acris aRmoCena 2. 1920-22 wlebi: frederik bantingi da Carlz besti, makleodi da kolipi, insulinis aRmoCena 3. 1928 weli – aleqsandre flemingi, penicilinis aRmoCena 1939-41 wlebi: hovard flori da ernst Ceini, penicilinis klinikuri gamocda-1943 w. 4. Nnacistebis areTikuri kvlevebi samxedro tyveebze- niunbergis procesi 5. tuskijis eqsperimenti - zang mamakacebSi aranamkurnalebi sifilisis kvleva 1932-1972 wlebSi, makonis sagrafo, alabama, aSS 6 ebrauli saavadmyofos istoria (niu-iorki, 1963 w.) 7. samxedroebze Catarebuli eqsperimentebi – 1980-90-iani wlebi (radiaciuli gamosxiveba, LSD, vaqcinebis gamocda da sxva). 8. 1999 wlis 17 seqtembers gardaicvala kvlevis 18 wlis monawile. kvlevas pensilvaniis universiteti atarebda. kvlevaSi monawileoba sarisko iyo, ris Sesaxebac kvlevis monawile arasakmarisad iyo informirebuli. 9. 2000-iani wlebSi kvlevebSi monawileoba miiRo 200,000-ze metma qalma, romlebmac ar icodnen, rom gamoyenebuli wamali oficialurad (FDA-A-s mier) damtkicebuli ar iyo. 2.
saerTaSoriso dokumentebi bioeTikis sferoSi 1. niurnbergis kodeqsi-1947 2 .msoflio samedico asciaciis jenevis deklaracia -eqimis saerTaSoriso fici 1948, 1968, 1983 3. samedicino eTikis saerTaSoriso kodeqsi 1949, 1968, 1983, 4.Hhelsinkis deklaracia 1964, 1975, 1983, 1989 5.Kklinikuri praqtikis saxelmZRvanelo -1996w 6. konvencia adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb 1997w. 7. sayovelTaod deklaracia - bioeTikisa da adamianis uflebebis Sesaxeb. 2005w. Iunesko 8. eriCes dokumenti -1994 w. -bioeTikis sagani • Msamedicno profesiis eTikuri problemebi • socialuri problemebi, dakavSirebuli jandacvis politikasTan, SromiT medicinasTan, demografiuli kontrolis problemebTan da ojaxis dagegmvis politikasTan • Aadamianze Catarebuli kvlevis procesSi wamoWrili eTikuri problemebi • Aadamianis mier biosferos wonasworobis SenarCunebaSi monawile yvela komponentis, maT Soris cocxali arsebis sasicocxlo procesebSi Carevis problema
saqarTvelos ZiriTadi sakanonmdeblo baza medicinisa da biosamedicino kvlevebis sferoSi • saqarTvelos konstitucia • saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb • konvencia adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb • saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb • saqarTvelos kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb • saqarTvelos kanonebi Sidsis, wamlisa da farmacevtuli saqmianobis, fsiqiatriis, adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb. . . • konvenciis oqmi biosamedicino kvlevis Sesaxeb, xeli moewera 2005 wlis 21 Tebervals. • kanonproeqti `adamianze Catarebuli samedicino-biologiuri kvlevis Sesaxeb~ (momzadda 1998-2000 wlebSi waredgina parlaments 2002 wels, ganaxlda 2007 wels).
bioeTikuri komitetebi • bk aris komiteti, romelic uwyvetad, sistematuradD ikvlevs da ganixilavs D janmrTelobis da socialuri mecnierebebisa da jandacvis inovaciuri politikis eTikur aspeqtebs. bioeTikuri komitetebis Seqmnis 3 done • 1. nacionaluri • 2. regionuli • 3. lokaluri bioeTikuri komitetebis 4 forma • politikis gamtarebeli da/an sakonsulatacio komiteti (PMAs) • profesiuli asociaciis komiteti (HPA) • hospitaluri (samedicino dawesebulebis) eTikis komitetebi (HECs) • kvlevis eTikis komiteti (REC)
sxvadasxva formis eTikis komitettebis arsebobis sasurveloba doneebis mixedviT
Kkvlevis bioeTikis komiteti ZiriTadi funqcia biosamedicino kvlevaSi CarTuli pacientebis dacva amocana kvlevis procesis Tanmxlebi eTikuri problemebis warmoCena da maTi gadaWris gzebis moZieba, kanonTan, regulaciebTan, profesiuli praqtikis standartebTan, ZiriTad zneobriv faseulobebTan kvlevis Sesabamisobis gansazRvra.
Hhospitaluri eTikis komiteti • mizani pacientze mimarTuli samedicino daxmarebis gaumjobeseba • amocana samedicino procesis dros wamoWrili problemebis eTikuri aspeqtebis identifikacia da gadaWra, pacientebisa da samedicino personalis interesebis dacva
Kkomitetis wevrebi • eTikis komitetis wevroba nebayoflobiTi da mowveviTia (SeTavazebis gziT) • wevrebi ar finansdebian, an anazRaureba SesaZloa iyos minimaluri rogorc lokaluri biujetidan, ise kvlevis mwarmoeblisagan (sponsorisgan), kerZo seqtoris warmomadgenlebisagan. • wevrebis raodebnoba isazRvreba funqciis mixedviT da SesaZloa 7-9 dan-20 mde meryebdes • wevrebi mravalprofiluri profesiis warmomadgenlebi arian • gaTvaliswinebulia interesTa konfliqti
komitetis wevrebi (mag) • bioeTikosi • eqimebi • eqTnebi • risk menejeri • jandacvis kanonmdebeli (iuristi, advokati) • socialuri muSaki (fsiqo an socialuri mecnieri) • eklesiis warmomadgeneli • pacientTa kavSiris wevri
eTikuri dilema da misi gadaWra • eTikuri dilema niSnavs ori an ramdenime SesaZlo (moralurad MmisaRebi an miuRebeli) arCevanidan erT-erTis arCevas, rac meoris arCevas gamoricxavs. • samedicino praqtikaSi , rogorc wesi eTikuri dilemis warmoqmnis mizezi xdeba pacientis ufleba, airCios Tavis sicocxlesa da janmrTelobasTan dakavSirebuli qmedebebi da eqimis movaleoba, gaaumjobesos misi mdgomareoba da daicvas “ar avnos” principi
eTikuri komitetis roli tuberkulozis klinikuri SemTxvevis marTvaSi • obieqturi faqtorebi 1.TB infeqciuri daavadebaa: pacientis darwmuneba, kontaqtebis winaSe pasuxismgebloba 2. drouli gamovlenis mniSvneloba -faqtorebi 3. TB diagnostika –meTodebi, wesebi, gadasaxadi 4. qimioTerapia –xangrZlivoba, gverdiTi movlenebi, defolti, Tanmxlebi daavadebebi, urgentuli SemTxvevebi • subieqturi faqtorebi • pacientebi -srulyofili informacia, maTi problemebis identifikacia • TB personali –SemTxvevis marTva • sazogadoeba - Tanadgoma, stigma, prevencia
problemaTa jgufebisamedicino, socio-fsiqologiuri, materialuri, sakanonmdeblo problemaTa gadaWra I samedicino • politikuri neba • kadrebis ganswavla • infrastruqturis ganviTareba da gaumjobeseba • maRali xarisxis IRB II. socialuri • sazogadoebis sxvadasxva jgufebis aqtivacia pacientebisa da maTi ojaxis wevrTa mxardasaWerad • kanoni tubdaavadebulTa finansuri daxmarebis Sesaxeb maTi avadobis periodSi
III. sakanonmdeblo • tubpacientTa ombudsmeni • samedicino kanonmdebloba Sromis uunarobis kriteriumebis, zogad qselSi gadaudebeli SemTxvevebis marTvis, Tanmxlebi daavadebebis programis (tubdaaavdebulTa dazRveva), tubpreparatebis Tavisufali gayidvis akrZalvis Sesaxeb • maRalorganizebuli eTikuri komiteti • mkveTrad gansazRvruli samuSaos aRwera samedicino personalisavis • informirebuli Tanxmobisa da Sida gaidlainebis SemuSaveba IV. fsiqologiuri • samedicino personalis ganswavla • TB pacientebis fsiqologiuri mxardaWera
daskvnebi • problemis identifikacia da misi gadaWris gzebis gansazRvra aucilebelia swori gadawyvetilebis misaRebad • swori gadawyvetileba moxsnis eTikur problemas da xels Seuwyobs gankurnebis process 1. tuberkulozis bioeTikuri aspeqtebi ganxilvis sagani unda iyos 2. yoveli klinikuri SemTxveva yovelTvis Seicavs bioeTikur elements 3. tuberkulozis SemTxvevis marTvis procesSi eTikuri principebis dacva Zalzed mniSvnelovania tuberkulozuri infeqciis kontrolisa da prevenciis srulyofisaTvis.
swori gadawyvetilebis miRebis unari umTavresi faseuloba unda iyos maTTvis, visi gadawyvetilebebic adamianTa sicocxlis Secvlas ganapirobebs