7 Aralık 2004

1. TBB MAKRO EKONOMİ ALT ÇALIŞMA GRUBU 7 Aralık 2004

2. I- MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - BÜYÜME - DIŞ TİCARET - CARİ İŞLEMLER DENGESİ - KAMU MALİYESİ - ENFLASYON II- KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM III- DOLAR’IN DEĞER KAYBI VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ İÇİNDEKİLER

3. BÜYÜME • Sınai üretim verileri, yılın ikinci yarısında büyümenin hız kestiğine, • Yüksek KKO, yatırım ihtiyacının devam ettiğine • işaret etmektedir. Kaynak: DİE

4. DIŞ TİCARET Ekim ayında; geçen aya göre ihracat $145 milyon artarak $5,7 milyar, ithalat ise $397 milyon gerileyerek $8,0 milyar olmuştur. Kaynak: DİE

5. DIŞ TİCARET Alınan tedbirlerin de etkisiyle ithalattaki artış hızı yavaşlamaya başlamıştır. Kaynak: DİE

6. CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ekim İlk on aylık dönemde cari açık 2003 yılının aynı dönemine göre %134,1 artarak $10.719 milyona ulaştı. Son 12 aylık açık ise $14,2 milyar düzeyindedir. (*) Cari işlemler dengesi ve net hata noksan kalemlerinin toplamıdır. Kaynak: TCMB

7. CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ekim Cari açık, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, diğer yatırımlar ile net hata ve noksan kalemiyle finanse edilmiştir. Kaynak: TCMB

8. CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ekim • Açığın finansmanında, banka ve reel sektörün yurtdışından sağladıkları uzun vadeli krediler önemli rol oynamıştır. • 2004’ün ilk on ayında bankacılık sektörü $3,4 milyar, diğer sektörler $4,9 milyar net kredi kullanmıştır. Kaynak: TCMB

9. CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Finansman / ABD - Kısa Vadeli Faizler 14 Aralık’taki FED toplantısında yeni bir faiz artırımına ilişkin beklentiler güçlenmiştir. Kaynak: Chicago Board of Trade

10. CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Finansman / ABD Hazine Tahvilleri Kritik Seviye 6 Aralık 2004 itibariyledir. Kaynak: Reuters

11. CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Finansman / Eurobond • Son dönemde, Türkiye’nin risk primi diğer gelişmekte olan ülkelere göre daha fazla azalmıştır. • Bu durum, cari açığın finansmanı açısından olumlu bir gelişmedir. 375 295 6 Aralık 2004 itibariyledir. Kaynak: JP Morgan

12. CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Finansman Merkez Bankası’nın döviz rezervleri son yılların en yüksek seviyesindedir. 35.649 1,3 Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı

13. KAMU MALİYESİ / Bütçe İlk on aylık dönemde, bütçe açığı daraldı, faiz dışı fazlada yıl sonu hedefi TL 4 katrilyon aşıldı. (*) Sosyal güvenlik harcamaları 2004 yılı hedefine; Emekli Sandığı’na Transfer, Bağ-Kur’a Transfer, SSK’ya Transfer ve İşsizlik Sigortası Fonu’na Transfer kalemleri toplanarak ulaşılmıştır. Kaynak: Maliye Bakanlığı

14. KAMU MALİYESİ / Temel Rasyolar Faiz harcamalarının göreceli önemi azalmakta, sosyal güvenlik harcamalarının ise artmaktadır. Kaynak: Maliye Bakanlığı, DPT (1) 2004 ve 2005 verileri, önceki yıllarla karşılaştırılabilir olması için analitik bütçe kod sistemine göre düzenlenmemiş rakamlar üzerinden hesaplanmıştır.

15. KAMU MALİYESİ / Temel Rasyolar

16. KAMU MALİYESİ / Konsolide Bütçe Borç Stoku Konsolide bütçe borç stoku artış hızı yavaşlamaya başlamıştır. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

17. ENFLASYON Piyasalarımız, TÜFE’de yıl sonu için %10,2, önümüzdeki 12 aylık dönem için %9,0 artış beklemektedir. Kaynak: DİE

18. ENFLASYON Endeksin %23,17’sini oluşturan kamu kesiminde fiyat artışları, özel kesimin üzerinde seyretmeye devam etmektedir. 21,3 11,8 2003 2004 Kaynak: DİE

19. ENFLASYON Tarımdaki fiyat artışlarının mevsimsel etkisi azaldıktan sonra, TEFE’de %71,1 paya sahip olan imalat sanayinin genel endeksi daha fazla etkilemesi beklenmektedir. İmalat Sanayii Yıllık Fiyat Artışları (%) 16,0 15,7 2003 2004 Kaynak: DİE

20. ENFLASYON / Petrol Fiyatları Vadeli piyasalar, petrol fiyatlarının gerilemesini beklemektedir. Kaynak: Energy Information Administration, International Petroleum Exchange

21. KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM Büyüme 2005-2007 döneminde GSYİH’nın ortalama %5 artması hedeflenmektedir.

22. KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM İstihdam Dönem içinde istihdamın ortalama %2,5 artması, işsizlik oranının %9,3’e gerilemesi öngörülmektedir.

23. KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM Yatırımlar 2005-2007 döneminde kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının da artırılması hedeflenmektedir.

24. KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM Cari Denge Dönem içinde cari işlemler açığının göreceli öneminin giderek azaltılması öngörülmektedir.

25. KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM Enflasyon 2005-2007 döneminde de Para Politikası’nın ana hedefi fiyat istikrarı olacaktır.

26. KATILIM ÖNCESİ EKONOMİK PROGRAM Borç Stoku Gelecek üç yıllık dönemde de sıkı maliye politikası izlenerek, borç yükünün hafifletilmesi hedeflenmektedir. (*) Genel Devlet Borçlanma Gereği; konsolide bütçe, fonlar, sosyal güvenlik kuruluşları, döner sermayeler ve mahalli idareleri kapsamaktadır.

27. DOLAR’IN DEĞER KAYBI VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ - Dolar 2004’ün ilk on bir ayında euro karşısında %5,1, yen karşısında %3,7 değer kaybetmiştir. dolarendeksi(*) $/¥(**) Kaynak: Federal Reserve (*) Doların başlıca para birimleri karşısında değerini gösteren endekstir. (**) Aylık ortalama parite.

28. DOLARIN DEĞER KAYBETMESİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER Doların değer kaybetmesinde; - ABD’nin bütçe ve cari açıklarının önemli boyutlara ulaşması, - ABD’ye yönelik sermaye girişlerinin azalması, - ABD menkul kıymetlerine olan ilginin azalmaya başlaması, - Ülkelerin uluslararası rezervleri içinde euro’nun payının artmaya başlaması, - Petrol piyasasındaki dalgalanmalar ve - Enflasyon oranlarının giderek yükselmesi etkili olmaktadır.

29. DIŞ TİCARET DOLAR’IN DEĞER KAYBI VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ • İthalatta ve ihracatta euronun payı artma eğilimindedir. • İthalatta dolar, ihracatta euro ağırlık taşımaktadır. • Güçlü Euro, Türkiye’nin ihracat imkanlarını daha da artıracaktır. Ancak, euro’nun aşırı değerlenmesi Euro bölgesi büyümesini olumsuz yönde etkileyebilecektir. Kaynak: DİE (*) Ocak-Eylül dönemi

30. DOLAR’IN DEĞER KAYBI VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ BORÇ STOKU - Türkiye’nin dış borçlarının %44’ü ABD doları, %25’i euro cinsindendir. - Dolardaki değer kaybı, dolar cinsinden dış borç stokunu artırmaktadır. - İç borç stokunun %19,4’ü dolar ağırlıklı yabancı para cinsindendir. Doların değer kaybetmesi dolar cinsinden iç borç stokunun artmasına neden olmaktadır. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

31. DOLAR’IN DEĞER KAYBI VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ TURİZM - Euro’nun güçlenmesi turizm gelirlerini olumlu yönde etkileyecektir. Kaynak: TURSAB (*) Ocak-Ekim dönemi

32. DOLAR’IN DEĞER KAYBI VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ • Enflasyon • GSMH • Kişi Başına Milli Gelir • Bankacılık Sektörü Aktif Büyüklüğü • Dolar Cinsinden Varlıkları Olanlar İthal girdi kullanımı $ bazında hızlı artış $ bazında hızlı artış $ bazında hızlı artış TL bazında kayıplar