Jan Matejko – najwybitniejszy polski malarz

1. Jan Matejko – najwybitniejszy polski malarz

2. Spis treści Życiorys Jana Matejki. Technika i cechy malarskie Matejki. Stańczyk. Kazanie Skargi . Polonia Rok 1863 . Rejtan Upadek Polski . Alchemik Sędziwój. Unia Lubelska. Stefan Batory pod Pskowem. Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem . Śmierć Jana Matejki .

3. Życiorys Jana Matejki Jan Alojzy Matejko urodził się 24 czerwca 1838 w Krakowie, zmarł 1 listopada 1893 w Krakowie) . Był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy . W latach 1852–1858 studiował u Władysława Łuszczkiewicza i Wojciecha Stattlera w Szkole Sztu Pięknych w Krakowie, której później był dyrektorem (od 1873). Jego uczniami byli m.in. Maurycy Gottlieb, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański. Ojciec malarza, Franciszek Ksawery Matejko był Czechem, urodzonym w Roudnicach koło Hradca Královégo jako syn chłopski. Przybył do Galicji w charakterze guwernera i nauczyciela muzyki. Początkowo pracował u rodziny Wodzickich w Kościelnikach ,a następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie poślubił Joannę Karolinę Rossberg (1802–1845), wywodzącą się z polsko-niemieckiej rodziny zamożnych rymarzy. Franciszek był katolikiem, Joanna – protestantką. Matejkowie zamieszkali przy ulicy Floriańskiej w Krakowie.

4. Życiorys c.d Jan był dziewiątym dzieckiem, z jedenastu, jakie mieli państwo Matejkowie (było wśród nich dziewięciu chłopców i dwie dziewczynki). Gdy Jan miał siedem lat, zmarła jego matka; dziećmi zajęła się jej siostra. Śmierć matki niewątpliwie wywarła wpływ na osobowość przyszłego malarza. Jego dzieciństwo obfitowało w lęki i przykrości, nie zaznawał także raczej przesadnie starannej opieki . Ojciec nie okazywał dzieciom swoich uczuć, był surowy i pozbawiony akceptacji dla artystycznej pasji syna. Powstałe w takich okolicznościach kompleksy pogłębiały doświadczenia w szkole św. Barbary, do której Jan uczęszczał od 1847 roku. Mimo zdradzanych od najmłodszych lat niepospolitych zdolności plastycznych, z pozostałymi dziedzinami radził sobie z ogromnym trudem. Także koledzy nie byli dla niego wyrozumiali . W wieku trzynastu lat Jan Matejko został przyjęty do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych . W 1858 roku otrzymał stypendium na studia w Monachium. Tu zetknął się z dziełami wybitnych malarzy dawnych i współczesnych. Cenił twórczość Paula Delaroche'a i jego ucznia, Carla von Piloty'ego, tworzących dzieła historyczne. Matejko przekonał się, że to właśnie temu gatunkowi pragnie się poświęcić (w 1853 roku namalował swój pierwszy obraz historyczny, Carowie Szujscy przed Zygmuntem III) . W 1860 roku Matejko wyjechał do Wiednia, skąd szybko wrócił.

5. Życiorys c.d W 1862 roku namalował jeden ze swoich najwybitniejszych obrazów, "Stańczyka". Miał wtedy zaledwie 24 lata. 22 stycznia 1863 roku jego dwaj bracia przyłączyli się do powstania styczniowego. Jan nie poszedł, ponieważ nie potrafił posługiwać się bronią i źle widział. Woził natomiast broń i pomagał powstańcom materialnie Jan miał 26 lat, gdy odniósł ogromny sukces dzięki "Kazaniu Skargi". Dochód ze wstępu na wystawę oddał na sieroty. W 1864 po sprzedaży obrazu mógł pozwolić sobie na małżeństwo z Teodorą Giebułtowską. Mieli razem pięcioro dzieci: Tadeusza (1865–1911), Helenę(1867–1932), Beatę (1869–1926), Jerzego (1873–1927) oraz Reginę (1878), która zmarła jako niemowlę. Żona uważana była za osobę despotyczną, kłótliwą i egoistyczną. Przez męża zwana "Gwiazdą", "Panią", "Władczynią". Gdy uważała, że jej pozycja muzy jest zagrożona, urządzała straszliwe awantury, udawała, że mdleje lub choruje. Jej twarz posiadają niemal wszystkie kobiety na obrazach Matejki. Namalowana została również jako królowa Bona Sforza w "Hołdzie pruskim". Została zamknięta w szpitalu psychiatrycznym. Dzieci także przysparzały mu wielu kłopotów. Pogłębiające się z czasem problemy finansowe Matejki spowodowane były chorobą żony, a także nadmiernym szafowaniem własnym dorobkiem artystycznym.

6. Technika i cechy malarskie Matejki Tajemnicą popularności artysty jest nie tylko kunszt wykonania prac, ale przede wszystkim "filmowość" ujęcia historii. Obrazy są kadrowane, spiętrzone i przepełnione namiętnością. Artystę wyróżniała skłonność do komponowania tłumnych, wielopostaciowych scen, często rozwiniętych panoramicznie, rozgrywających się w pozbawionej głębi przestrzeni pierwszego planu, a także potężna skala ekspresji (niekiedy granicząca z patosem), doskonała dramaturgia zarówno w aranżacji całych scen, jak i w oddaniu póz i gestów poszczególnych postaci, dynamika linii konturu, efektowna, intensywna kolorystyka, często oparta na dysonansach barw lokalnych, przede wszystkim zaś zdolność kreowania postaci o niezwykle wyrazistych, pełnych ekspresji rysach fizjonomicznych i psychicznych. W portrecie nie idealizuje, jest bliższy realistycznemu podejściu.

7. Stańczyk Stańczyk, właściwie Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony wobec straconego Smoleńska to obraz Jana Matejki z 1862 roku . Dzięki niemu 24-letni Matejko zdobył rozgłos, sławę i uznanie. Na obrazie, ,na stole leży list z datą 1514 r. donoszący o utracie Smoleńska przez Rzeczpospolitą. Smoleńsk został odbity Polsce przez Rosję. Twarz błazna to autoportret samego Matejki. Obraz przechowywany jest w Muzeum Narodowym w Warszawie .

8. Kazanie Skargi Kazanie Skargi − obraz olejny Jana Matejki namalowany w latach 1862–1864, od 1986 w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie

9. Polonia – rok 1863 Polonia - Rok 1863 albo Zakuwana Polska – jedno z wcześniejszych dzieł Jana Matejki, powstałe w 1864 roku. Obraz Przechowywany jest w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.

10. Rejtan Upadek Polski

11. Alchemik Sędziwój

12. Unia Lubelska

13. Stefan Batory pod Pskowem

14. Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem

15. Śmierć Jana Matejki Jan Matejko zmarł po pęknięciu wrzodu żołądka w wieku 55 lat 1 listopada 1893 roku. Jego ostatnie słowa brzmiały: "Módlmy się za ojczyznę! Boże błogosławiony!"W czasie jego pogrzebu bił dzwon Zygmunt, a w ostatniej drodze towarzyszyły mu tysiące krakowian. Jego ciało spoczęło w grobowcu rodzinnym na głównej alei na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

16. Koniec