„Proekologiczne zarządzanie przestrzenią turystyczną na terenie województwa podkarpackiego”

1. „Proekologiczne zarządzanie przestrzenią turystyczną na terenie województwa podkarpackiego” „Prawna ochrona środowiska naturalnego a jego stan w świetle wyników państwowego monitoringu środowiska ” Maria Suchy PWIOŚ w Rzeszowie

2. Prawna ochrona środowiska naturalnego… • Wprowadzenie • Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska • Sankcje w ochronie środowiska • Państwowy monitoring środowiska • Podsumowanie

3. Wprowadzenie KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ • Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. • Art. 74. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

4. Wprowadzenie • Pojęcie ochrony środowiska zostało zdefiniowane w art. 3 pkt 13) ustawy Prawo ochrony środowiska. Według ustawy ochrona środowiska to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. • W szczególności ochrona środowiska polega na racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu jego zasobami z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

5. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności poprzez: • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach.

6. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona wód polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości wód na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej, w szczególności poprzez: • utrzymywanie jakości wód powyżej albo co najmniej na poziomie wymaganym w przepisach; • doprowadzanie jakości wód co najmniej do wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on osiągnięty.

7. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona wód podziemnych i obszarów ich zasilania polega w szczególności na: • zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód poprzez ograniczenie oddziaływania na obszary ich zasilania; • utrzymywaniu równowagi zasobów tych wód.

8. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w szczególności poprzez: • racjonalne gospodarowanie, • zachowanie wartości przyrodniczych, • zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania, • ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania, • utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów, • doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, jeżeli nie są one dotrzymane, • zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem zabytków archeologicznych; oraz zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom.

9. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: • utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; • zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.

10. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.

11. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona zwierząt oraz roślin polega na: • zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymaniu równowagi przyrodniczej; • tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzęta i roślinność funkcji biologicznej w środowisku; • zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddziaływań na środowisko, które mogłyby niekorzystnie wpływać na zasoby oraz stan zwierząt oraz roślin; • zapobieganiu zagrożeniom naturalnych kompleksów i tworów przyrody.

12. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona świata roślin oraz zwierząt jest realizowana w szczególności poprzez: • obejmowanie ochroną obszarów i obiektów cennych przyrodniczo; • ustanawianie ochrony gatunków zwierząt oraz roślin; • ograniczanie możliwości pozyskiwania dziko występujących zwierząt oraz roślin; • odtwarzanie populacji zwierząt i stanowisk roślin oraz zapewnianie reprodukcji dziko występujących zwierząt oraz roślin; • zabezpieczanie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniem i pożarami;

13. Zasady ochrony poszczególnych komponentów środowiska Ochrona świata roślin oraz zwierząt jest realizowana w szczególności poprzez: • ograniczanie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni; • zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, zwłaszcza gdy przemawiają za tym potrzeby ochrony gleby, zwierząt, kształtowania klimatu oraz inne potrzeby związane z zapewnieniem różnorodności biologicznej, równowagi przyrodniczej i zaspokajania potrzeb rekreacyjno-wypoczynkowych ludzi; • nadzorowanie wprowadzania do środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych.

14. Sankcje w ochronie środowiska • Za gospodarcze korzystanie ze środowiska na podstawie wymaganego pozwolenia lub decyzji ponoszona jest opłata, • Za korzystanie ze środowiska bez wymaganego pozwolenia lub innej decyzji ponoszona jest opłata podwyższona. • Za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją, wydaną w trybie ustawy Prawo ochrony środowiska, ponoszona jest, obok opłaty, administracyjna kara pieniężna.

15. Sankcje w ochronie środowiska Możliwe działania pokontrolne IOŚ: • Udzielenie pouczenia w trybie art.41 ustawy Kodeks wykroczeń, • Żądanie przeprowadzenia postępowania służbowego lub innego przeciwko osobom winnym dopuszczania do uchybień, • Wystąpienie do zwierzchnich organów kontrolowanej jednostki lub organów administracji publicznej, • Zarządzenie pokontrolne do kierownika jednostki z wyznaczeniem terminu usunięcia naruszeń, • Grzywna w drodze mandatu karnego w wysokości do 500 zł,

16. Sankcje w ochronie środowiska Możliwe działania pokontrolne IOŚ: • Wystąpienie do marszałka województwa w sprawie wymierzenia opłaty lub opłaty podwyższonej, • Wystąpienie do organu ochrony środowiska o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, • Wystąpienie do organu ochrony środowiska o cofnięcie bez odszkodowania decyzji określającej zakres korzystania ze środowiska, • Wniosek o ukaranie do Sądu Rejonowego Wydział Grodzki, • Zawiadomienie do prokuratury o popełnieniu przestępstwa przez osobę lub w sprawie popełnienia czynu zabronionego.

17. Sankcje w ochronie środowiska Możliwe działania pokontrolne IOŚ: • wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wstrzymać, w drodze decyzji, użytkowanie instalacji: • eksploatowanej bez wymaganego pozwolenia zintegrowanego; • eksploatowanej z naruszeniem warunków pozwolenia zintegrowanego przez okres przekraczający 6 miesięcy.

18. Państwowy monitoring środowiska PMŚ obejmuje informacje w zakresie: • jakości powietrza; • jakości wód śródlądowych powierzchniowych i podziemnych oraz morskich wód wewnętrznych i wód morza terytorialnego; • jakości gleby i ziemi; • hałasu; • promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych; • stanu zasobów środowiska, w tym lasów; • rodzajów i ilości substancji lub energii wprowadzanych do powietrza, wód, gleby i ziemi; • wytwarzania i gospodarowania odpadami.

19. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego Wykonywane pomiary obejmują stężenia w powietrzu: • dwutlenku siarki, • dwutlenku azotu, • dwutlenku węgla, • ozonu, • pyłu zawieszonego PM10, • ołowiu w pyle zawieszonym, • benzenu.

20. Państwowy monitoring środowiska -jakość powietrza atmosferycznego Po rozbudowie sieci badawczej na dziewięciu stanowiskach pomiarów manualnych pyłu PM10 wdrożono pomiary: • arsenu, • kadmu, • niklu • benzo(a)pirenu w pyle PM10. Na ośmiu stacjach mierzone są warunki meteorologiczne.

21. Państwowy monitoring środowiska -jakość powietrza atmosferycznego Lokalizacja stacji pomiarowych jakości powietrza w województwie podkarpackim uwzględnionych w ocenie za rok 2007

22. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego • Dotychczas na żadnej stacji monitoringu powietrza, nie stwierdzono przekroczeń standardów imisyjnych, ustalonych dla dwutlenku siarki. Stężenia notowane na stacjach pomiarowych w sezonie grzewczym, były średnio 3-4 razy wyższe niż w sezonie letnim. • W ostatnich latach nie stwierdzono stężeń średniorocznych dwutlenku azotu przekraczających normę. Stężenia dwutlenku azotu nie wykazują tak wyraźnej tendencji sezonowej jak dwutlenek siarki, gdyż zależą w dużej mierze także od komunikacji.

23. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego ROZKŁAD STĘŻEŃ W 2007 ROKUDWUTLENEK SIARKI

24. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego KLASYFIKACJA STREFW 2007 ROKUDWUTLENEK SIARKI

25. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego ROZKŁAD STĘŻEŃ W 2007 ROKUDWUTLENEK AZOTU

26. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego KLASYFIKACJA STREF W 2007 ROKU DWUTLENEK AZOTU

27. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego • Wyniki pomiarów stężeń dwutlenku węgla, ozonu, benzenu, ołowiu w pyle PM10 od 2003 roku nie wykazały przekroczeń dopuszczalnej normy średniorocznej. • Najwyższe stężenia, spośród wszystkich mierzonych zanieczyszczeń, wykazuje pył zawieszony PM10. Wyniki stężeń notowane na stacjach pomiarowych w sezonie grzewczym są znacznie wyższe niż w okresie ciepłym. Przekroczeniom pyłu towarzyszą znaczne przekroczenia wartości docelowych benzo(a)pirenu.Dotychczas nie wystąpiły przekroczenia stężeń metali ciężkich w pyle PM10: arsenu, kadmu, niklu.

28. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego ROZKŁAD STĘŻEŃ W 2007 ROKU PYŁ ZAWIESZONY PM10

29. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego KLASYFIKACJA STREF W 2007 ROKU PYŁ ZAWIESZONY PM10

30. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego KLASYFIKACJA STREF W 2007 ROKU benzo (a) piren

31. Państwowy monitoring środowiska-jakość powietrza atmosferycznego KLASYFIKACJA STREF W 2007 ROKU ARSEN, KADM, NIKIEL

32. Państwowy monitoring środowiska-jakość wód powierzchniowych płynących • W województwie podkarpackim maleje presja ze strony ścieków wymagających oczyszczania. Zmniejsza się emisja nie oczyszczanych i niedostatecznie oczyszczanych ścieków przemysłowych i komunalnych. W 2007 roku ilość ścieków wymagających oczyszczania była w stosunku do roku 2000 ponad 20% mniejsza. • Emisja nie oczyszczanych ścieków zmalała w okresie 2000-2007 o ponad 40%. Widoczny spadek odnotowano w ilości ścieków oczyszczanych chemicznie. Wzrasta w sektorze przemysłowym efektywność w gospodarowaniu wodą.

33. Państwowy monitoring środowiska-jakość wód powierzchniowych płynących • W województwie wzrasta liczba oczyszczalni ścieków oraz długość sieci kanalizacyjnej. W latach 2000-2007 długość sieci kanalizacyjnej wzrosła o ponad 120%. Do eksploatacji oddano 46 komunalnych biologicznych oczyszczalni ścieków, w tym 10 oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem biogenów • W 2007 roku, w stosunku do 2000 roku, liczba ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków wzrosła o ponad 30%. • Największe projekty: „Modernizacja oczyszczalni ścieków w Przemyślu”, „Uporządkowanie systemu zbierania i oczyszczania ścieków w Mielcu“.

34. Państwowy monitoring środowiska-jakość wód powierzchniowych płynących • Zmniejszenie zrzutów do wód związków organicznych ze źródeł komunalnych i przemysłowych przyczyniło się do niewielkiego, ale postępującego spadku ich zawartości w wodach powierzchniowych.

35. Państwowy monitoring środowiska-jakość wód powierzchniowych płynących • Mimo zmian w systemie oczyszczania ścieków nie nastąpiło wyraźne zmniejszenie zrzutów do wód związków azotu ze źródeł komunalnych i przemysłowych.

36. Państwowy monitoring środowiska-jakość wód powierzchniowych płynących • Udoskonalenia systemu oczyszczania ścieków przyczyniły się do zmniejszenia ładunku fosforu odprowadzanego do wód ze źródeł punktowych. Rezultatem tych działań było zmniejszenie zawartości związków fosforu w wodach powierzchniowych.

37. Państwowy monitoring środowiska-jakość wód powierzchniowych płynących • Na obszarze województwa podkarpackiego nie ma wód zagrożonych zanieczyszczeniem azotanami ze źródeł rolniczych w świetle wymagań Dyrektywy Azotanowej 91/676/EWG. Azotany występują w podkarpackich rzekach w stężeniach niższych od wartości 40 mgNO3/l, przyjętej jako wartość graniczna, powyżej której wodę uznaje się za zagrożoną zanieczyszczeniem. • W 2007 roku najwyższe stężenia azotanów odnotowano w Zgórskiej Rzece oraz w Przyrwie.

38. Państwowy monitoring środowiska-jakość wód powierzchniowych płynących • W 2007 roku wymagania określone dla ryb łososiowatych i karpiowatych spełniała rzeka Wisłok w punkcie pomiarowym Rudawka Rymanowska. Jako przydatną dla bytowania ryb karpiowatych oceniono wodę w 4 punktach pomiarowych.

39. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód powierzchniowych płynących • W podkarpackim zasoby wód powierzchniowych pokrywają ponad połowę rocznych potrzeb konsumpcyjnych mieszkańców: • Wisłoka jest zasadniczym źródłem wód pitnych dla Jasła, Dębicy i Mielca, • San jest źródłem wód pitnych dla Sanoka, Przemyśla i Jarosławia. • Woda z Wisłoka dostarczana jest mieszkańcom Krosna i Rzeszowa. • Rezerwuarem wód pitnych są także zbiorniki zaporowe Solina na Sanie i Besko na Wisłoku. • W województwie funkcjonuje ponad 30 dużych ujęć wód powierzchniowych o ilości większej od 100 m3/dobę, • Największy pobór wód do celów pitnych ma miejsce w zlewni Wisłoka.

40. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód powierzchniowych płynących • Kategorie jakości wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów pitnych: • kategoria A1- woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji, • kategoria A2- woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utlenianiawstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji oraz dezynfekcji, • kategoria A3- woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym oraz dezynfekcji.

41. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód powierzchniowych płynących • Na podstawie badań realizowanych w 2007 roku stwierdzono: • Jakość wód rzeki Wisłok w punkcie pomiarowym Zwięczyca (powyżej Rzeszowa) była niższa od wymagań ustalonych dla kategorii A3, • Kategorię A3, oznaczającą konieczność wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, ustalono dla wód Wisłoki i Sanu. • Woda w zbiornikach zaporowych Solina i Besko była dobrej jakości - kategoria A2.

42. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód powierzchniowych płynących Ocena przydatności wód do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożyciaw 2007 roku

43. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód powierzchniowych; Wody graniczne • Wody graniczne: rzeki Wisznia i Szkło, badane są w ppk położonych w pobliżu granicy polsko-ukraińskiej, w zakresie uzgodnionych ze stroną ukraińską 10 wskaźników fizykochemicznych. • W 2007 roku wszystkie badane wskaźniki jakości wód nie przekroczyły wartości progowych. W odniesieniu do lat poprzednich nastąpił spadek zanieczyszczeń wód Wiszni, dopływających ze strony ukraińskiej. • W 2007 roku nastąpiło obniżenie jakości wód rzeki Szkło, na co decydujący wpływ miały siarczany, azot azotynowy i BZT5. Przyczyną zmian są spływy wód ze zbiornika Jaworowskiego, które powodują istotny wzrost zawartości siarczanów.

44. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód powierzchniowych; wody graniczne Ocena ogólna jakości wód na terenach przygranicznych w 2007 roku

45. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód podziemnych • W skład sieci monitoringu wód podziemnych na Podkarpaciu wchodzi 30 punktów pomiarowych, obsługiwanych przez PIG. • Na podstawie wyników badań oraz klasyfikacji PIG stwierdzono, że w 2007 roku wody dobre jakościowo (łącznie klasy: I, II i III) wystąpiły w piętnastu punktach obserwacyjnych (50% badanych wód). Wody o niskiej jakości (łącznie klasy: IV i V) stwierdzono również w piętnastu punktach. • W porównaniu do wyników oceny jakości wód podziemnych z 2006r., w 2007r. miało miejsce pogorszenie jakości wód. Większość punktów obserwacyjnych sieci monitoringu krajowego stanowią wody gruntowe – wody płytkiego krążenia.

46. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód podziemnych • Na podstawie badań realizowanych w 2007 r. stwierdzono ponadnormatywne stężenia azotanów tylko w 2 ppk: • woda z punktu pomiarowego w m. Krosno (nr 406) charakteryzuje się zawartością azotanów, jaka kwalifikuje wodę do grupy wód podziemnych zanieczyszczonych. • woda, pobrana z otworu w m. Leżajsk (nr 85), zawierała azotany w ilości, jaka kwalifikuje wodę z tego otworu do wód podziemnych zagrożonych zanieczyszczeniem.

47. Państwowy monitoring środowiska -jakość wód podziemnych Klasyfikacja jakości wód podziemnych w 2007 roku

48. Państwowy monitoring środowiska-ochrona powierzchni ziemi • W latach 2000-2007 realizowano likwidację infrastruktury przemysłowej oraz rekultywację terenów poeksploatacyjnych, związanych z wydobyciem siarki. Prace prowadzono na obszarach poprzemysłowych: Kopalnie i Zakłady Przetwórcze Siarki „Siarkopol” w likwidacji, Przedsiębiorstwo Rekultywacji Terenów Górniczych „Jeziórko”, Kopalnia Siarki „Machów” w likwidacji oraz Kopalnia Siarki „Basznia” w Baszni Górnej w likwidacji. • W ciągu 2004 roku zrekultywowano największą w kraju powierzchnię gruntów wymagających rekultywacji (629 ha). • W 2007 roku zrekultywowano ogółem 684 ha gruntów wymagających rekultywacji, a 128 ha zagospodarowano.

49. Państwowy monitoring środowiska-ochrona powierzchni ziemi • Łączna powierzchnia terenów po byłej Kopalni Siarki „Machów”, wymagających przeprowadzenia prac rekultywacyjnych wynosiła 1 650 ha, z czego dotychczas zrekultywowano: 55,5 ha w kierunku leśno-łąkowym, 263 ha w kierunku leśno-wodnym, 880 ha w kierunku leśnym. • W wyrobisku posiarkowym Kopalni Siarki „Machów” rozpoczęto budowę zbiornika wodnego o powierzchni 460 ha. Na ukończeniu jest jego wypełnianie wodą z Wisły. • Rekultywacja terenów zdegradowanych położonych na terenach byłej Kopalni Siarki „Jeziórko” objęła łącznie 1320 ha, z czego w latach 1997-2007 zrekultywowano 1250 ha, głównie w kierunku leśnym. Do zakończenia prac rekultywacyjnych pozostało 70 ha.

50. Państwowy monitoring środowiska-poziom hałasu w środowisku • W latach 2000-2007 pomiarami hałasu komunikacyjnego WIOŚ objęto łącznie około 443,0 km odcinków dróg. Badania wykazały, że najczęstsze i największe przekroczenia norm, zarówno dla pory dnia jak i nocy, występują w sąsiedztwie centrów miast oraz najbardziej obciążonych tras komunikacyjnych. • Największe przekroczenia dla pory dnia odnotowano w przedziałach 10-15 dB i 5-10 dB. • Najwięcej przekroczeń w porze nocy odnotowano w przedziałach 10-15 dB oraz 15-20 dB.