Spijbelpreventie in (secundaire) scholen

1. Een maatschappelijke prioriteit Spijbelpreventie in (secundaire) scholen

2. Algemeen Onderwijsbeleid Antwerpen • Doel • Verhogen van onderwijskansen voor alle kinderen en jongeren in Antwerpen. • Terugdringen van ongekwalificeerde uitstroom • Hoe? • Netoverschrijdend • Projectmatig • Doelgroepgericht • Vernieuwend • … 2

3. Probleemstelling • Spijbelen = risicogedrag • Persoonlijk / maatschappelijk • Leerplicht ontduiken = misdrijf • Snelle opvolging is noodzakelijk • Spijbelen = communicatie • Onderwijs, welzijn, justitie, politie • Iedere school heeft spijbelaars ! 3

4. Wettelijk kader • Wet op de leerplicht • Verzekeren van het leerrecht • Tav ouders • Tav leerlingen • CLB • vanaf 10 halve dagen • Departement • vanaf 30 halve dagen 4

5. Wat is spijbelen? 5

6. Spijbelonderzoek lager onderwijs Spijbelgedrag in het lager onderwijs Schooljaar 2008-2009 : bevraging alle scholen van Antwerpen 10 halve dagen met B- code B-code: geregistreerde afwezigheid waarvoor geen enkele geldige reden kan ingeroepen worden.

7. Spijbelcijfers lager onderwijs 2,7% van alle leerlingen lager onderwijs spijbelt 10 halve dagen 12,1% in het buitengewoon lager onderwijs 2% in het gewoon lager onderwijs

8. Spijbelcijfers lager onderwijs Geslacht • In het lager onderwijs spijbelen meer jongens dan meisjes • In het buitengewoon lager onderwijs is het net omgekeerd Hardnekkige spijbelaars 4,3% jongeren spijbelt meer dan 100 halve dagen, deze situeren zich voornamelijk in het 3e leerjaar. Het betreft voornamelijk meisjes

9. Spijbelcijfers lager onderwijs Buitengewoon onderwijs Type 1 (lln licht mentale handicap), Type 3 (lln gedragsmoeilijkheden), Type 2 (matig tot ernstig mentale handicap)

10. Spijbelcijfers lager onderwijs Leerjaar 35,9% van alle spijbelaars zit in het eerste leerjaar

11. Spijbelcijfers lager onderwijs Oorzaken spijbelgedrag eerste leerjaar • Verlengde kleuterschool effect • Multi-problem situaties • Onvoldoende kennis van onderwijs- leerplichtregelgeving

12. Scholen Scholen • Spijbelaars zitten verspreid in ongeveer 141 scholen - Problematiek situeert zich in enkele scholen. - Tekort aan secretariaatspersoneel voor adequate opvolging - Aanpak van en in scholen is cruciaal • Probleem is groter in Antwerpen Noord, Hoboken, Borgerhout en Deurne

13. Lager onderwijs / aanpak • Intensieve coaching / opvoedingsondersteuning Bv De acht/ Traject 2 • Spijbelambtenaar en spijbelspiegels • Engagement ouders • Congres goodpractices lager onderwijs

14. Spijbelcijfers secundair onderwijs Spijbelgedrag in het secundair onderwijs • Meting 6 schooljaren op rij • Evoluties voorbije schooljaren van deeltijds naar voltijds engagement. Waardoor moeilijk vergelijkbaar. • Afwezigheden met (B- code) worden beter geregistreerd als signaal ! • Spijbelen= symptoomgedrag.

15. Spijbelcijfers secundair onderwijs 14,8% van alle leerlingen secundair onderwijs spijbelt 10 halve dagen

16. Spijbelcijfers secundair onderwijs Stijging DBSO van 54% naar 63 % BUSO van 22,7% naar 23,1% Gewoon voltijds onderwijs van 11 naar 12,3% Daling OKAN van 22 % naar 18,9% KS0 van 14,4% naar 12,7%

17. Spijbelcijfers secundair onderwijs

18. Spijbelcijfers secundair onderwijs Grootste groep spijbelaars spijbelt tussen 8 en 20 halve dagen.

19. Spijbelcijfers secundair onderwijs Geslacht: Meer jongens dan meisjes/ behalve in DBSO Leeftijd: Meer dan 50% van alle spijbelaars is 18 jaar en ouder. Schoolse vertraging: Het aandeel spijbelaars stijgt met het aantal jaren schoolse vertraging.

20. Secundair onderwijs / aanpak Spijbelambtenaar • Op leerlingenniveau • Opvolging van individuele leerlingen met spijbelproblematiek • Ondersteunen/sensibiliseren van scholen/CLB’s • Toeleiding naar jeugdbrigade/ Antwerpse projecten Schooljaar 2008-2009 / 840 aanmeldingen spijbelen op het CMP 64% doorverwijzingen naar projecten/Jeugdbrigade 21% informatie 12% ondersteuning van de scholen 3% ronde tafel

21. Secundair onderwijs / aanpak 2. Schoolniveau • Spijbelspiegels • Gerichte spijbelaanpak door spijbelactieplan • Vorming voor scholen, lerarenopleiding, CLB’s, anderen Van september 2008 juni 2009 - 25 vormingsmomenten voor scholen, OCMW, VDAB, CLB… - In drie lerarenopleidingen 14 modules Van september tot december 2009 - 17 vormingsmomenten - Coaching spijbelambtenaar 14 scholen

22. Secundair onderwijs / aanpak Tips naar scholen • Preventief werken is cruciaal/ Op schoolniveau kan veel! • Symptoomgedrag / wat zegt ons het spijbelgedrag? • op niveau van de jongere • op niveau van de school • Doelgroepspecifieke aanpak 18-jarigen • Duidelijke communicatie naar lln, ouders, lkr. - Betere aansluiting schoolinterne/externe aanpak

23. Spijbelspiegel: een voorbeeld

24. Spijbelspiegel: een voorbeeld

25. Spijbelspiegel : een voorbeeld

26. Spijbelspiegel: een voorbeeld

27. Good- practice Veel aandacht in scholen voor spijbelen • Opvolging gsm systeem meer verspreid • Van zeer persoonlijke aanpak naar structurele maatregelen • Scholen geven positieve beloningen: groepsbeloningen, erkenning • Peer- control • Samenwerking met ouders rond aanpak spijbelen

28. 28

29. 29

30. Secundair onderwijs Aanpak 3. Netwerk • Aanpak met alle bij de spijbelaanpak betrokken actoren: • Antwerpen • Vlaanderen ( departement onderwijs)

31. Wat kan de school doen? • Veel aandacht voor preventie • Opzetten van goede detectie • Degelijk gefundeerde interpretatie • Zinvolle interventie • remediëringstrajecten uitzetten • permanent evalueren en bijsturen op alle niveaus 31

32. Het VISIEr-model 32

33. Preventie • Fundamentele preventie • Hoe zorgen dat leerlingen graag naar school komen? • Algemene preventie • Wie zijn aanspreekpunten bij problemen (bvb. pesten, ...)? • Infrastructurele en technopreventie • Hoe dragen de omstandigheden al dan niet bij tot spijbelen? • Communicatie • Gedeelde verantwoordelijkheid 33

34. Fundamentele preventie… • Hoe zorgen dat leerlingen graag naar school komen? • goede sfeer op school / in de klas • leerlingvriendelijke lesroosters • zinvolle vervangingen / activiteiten bij afwezigheden • duidelijke afspraken en communicatie m.b.t. • later komen • vroeger stoppen • Middagpauze • binnen of buiten de school • (sport)activiteiten, ... 34

35. Algemene preventie… • Wie zijn aanspreekpunten bij problemen (bvb. pesten, ...)? • 0de lijn: medeleerlingen (peercoaching) • 1ste lijn: schoolteam • (groene) Leerkrachten • Leerlingensecretariaat • Leerlingenbegeleiding • middenkader (T.A. ’s, …) • directie • 2de lijn: C.L.B. • 3de lijn: samenwerking met externen 35

36. Infrastructurele en technopreventie • Infrastructuur: • eetzaal / ontspanningsruimte • gescheiden studie- en ontspanningsruimte • sportterreintje / belijning op de speelplaats • cybercafé • … • Technopreventie: • degelijk gecontroleerde in- en uitgangen • degelijke afsluitingen • camerabewaking (onveiligheidsgevoel!!) 36

37. Preventie = communicatie • Goed gecommuniceerde afspraken • Verwachtingen • Procedures • risico ’s • sancties • Duidelijkheid voor ALLE partijen 37

38. Preventie = gedeelde verantwoordelijkheid • Samen met alle betrokkenen • Leerlingen • Ouders • Leerkrachten • Schoolteam • C.L.B. • 3de lijnsbegeleiders • … 38

39. Detectie • Controle in principe per lesuur… • Elke school eigen systeem, … • Leerkrachten kunnen het snelst inspelen op een afwezigheid • Registratie in de praktijk per 1/2 dag • Leerlingensecretariaat • WISA / SOLAr / Absenta / Informat / … ? • zeer arbeidsintensief • elektronische detectie / registratiesystemen (badge, bioscan,…?) • (te) duur • wetgeving ter zake (België vs Nederland) • Uitwisseling data met departement 39

40. Interpretatie • Luxespijbelen • Ouders voor hun verantwoordelijkheid plaatsen • Spijbelcontract? • Signaalspijbelen • 1ste interpretatie door leerkrachten en secretariaat • Ouders / verantwoordelijken verwittigen • Telefoon, sms, e-mail, … • Info bij inschrijving? • Brief: geen omslag met logo, niet richten “aan de ouders van…” 40

41. Interpretatie • In functie van trajectbegeleiding… • Door gestructureerd overleg: DE SPIJBELCEL • Wekelijks (minimaal 14 daags) • Leerlingensecretariaat • CLB • Leerlingenbegeleiding • Externen (jongerencoach, …) • Middenkader of directie? • Door onderzoek van spijbelgedrag per leerling • Gewettigde afwezigheden? • Horizontale / verticale samenhangen. • Zie kopies 41

42. Interpretatie 42

43. Interpretatie 43

44. Interpretatie 44

45. Interpretatie 45

46. Interpretatie 46

47. Interventie • Trajectbegeleiding… • Wie is verantwoordelijk? • <10 halve dagen (B-codes): opvolging op schoolniveau • Vanaf 10 halve dagen: school + CLB • Vanaf 30 halve dagen: melding aan departement • Departement: problematisch vs. Zorgwekkend dossier… • Stappenplan spijbelopvolging secundair onderwijs, arrondissement Antwerpen • Partners onderwijs – hulpverlening en begeleiding – politie en justitie 47

48. Interventie • Wat wordt opgevolgd via de spijbelcel? • Spijbelen op school / thuis / op straat. Waarom? • Misbruik van ziektebriefjes… • Vervalsing van doktersattesten • Schrijfgrage dokters • Oorzaken achterhalen en mechanismen blootleggen 48

49. Interventie: trajectbegeleiding • Principes • Wie doet wat, waar, wanneer? • Hoe zorgen we dat anderen doen wat we van hen verwachten? • Instrumenten • Gesprek met de leerling • Contact met ouders • Telefoon / sms / e-mail / brief / aangetekende brief / huisbezoek • Lijst spijbelgevoelige leerlingen • Spijbelcontract met ouders en leerling (haalbaarheid!) • Sancties op klas- en school niveau • Info opslaan in degelijk geïnformatiseerd en gebruiksvriendelijk leerlingvolgsysteem 49

50. Interventie: stappenplan spijbelopvolging • Inschakelen van 3de lijn (CMP) • Coaching • Intensieve trajectbegeleiding • Jeugdbrigade • Bij manifeste onwil • Niet voor illegale leerlingen, 17-18-jarigen • Sociale dienst: bij POS • Spijbelcontract • Jeugdparket • Bij hoogdringendheid • Verbreken spijbelcontract 50