SICAK-SOĞUK UYGULAMALAR ve HEMŞİRELİK BAKIMI

1. SICAK-SOĞUK UYGULAMALAR ve HEMŞİRELİK BAKIMI 2012-2013

2. Ders İçeriği • Sıcak ve Soğuk Uygulamalara Toleransı Etkileyen Faktörler, Sıcak Uygulamanın Organizmaya Etkileri, Soğuk Uygulamanın Organizmaya Etkileri, Sıcak ve Soğuk Uygulamalarda Hemşirelik Bakımı Hemşirelik Uygulamaları • Genel Yaş Soğuk Uygulama, Isı Lambası Uygulama, Termofor Uygulama, Elektrikli Yastık/Battaniye Uygulama, Lokal Yaş Sıcak Kompres Uygulama, Buz Kesesi Uygulama, Oturma Banyosu Verme, Daldırma Banyosu Verme

3. Isı dengesi (normal fizyolojik sınırlarda) üç sistemle sağlanır 1. Metabolik ısı üretiminin kontrolü 2. Vazomotor kontrol 3. Terlemenin kontrolü

4. Isı kaybında en önemli organ deridir • Deri sıcak-soğuğa karşı tepki gösteren kan damarları, lenf damarları ve sinirlerden zengindir • Derinin yüzey ısısı yaklaşık 34ºC dir • Deride bulunan sıcak/soğuk reseptörler ısı değişimine karşı duyarlıdır

5. Isının sıklıkla değişmesi bu duyarlılığı azaltır • Deriye 15ºC - 45ºC dışındaki maddelerin teması rahatsız edicidir

6. ISI KAYBETME YOLLARI • Deriden • Kondüksiyon(iletme) • Radyasyon • Terleme yoluyla ısı kaybedilir

7. Sıcak ve Soğuğun Algılanması • Farklı sıcaklık derecelendirmesi üç tip reseptör ile ayırt edilir • soğuk, sıcak ve ağrı reseptörleri

8. Soğuk ve sıcak reseptörleri (termoreseptörler) derinin hemen altında, birbirinden ayrılmış, farklı noktalarda bulunur

9. Sıcak ve soğuk reseptörler kısa bir süre sonra sıcaklığa uyum gösterirler • Bu nedenle, ısı değişikliği olmazsa sıcaklığı algılayamaz • Bir bölgeye sürekli sıcak ya da soğuk uygulama yapıldığında, adaptasyon gelişir • Bu nedenle sıcak ve soğuk uygulamanın yapılış süresi *15-20/30 dakikayı aşmamalıdır

10. Adaptasyon geliştiğinde bireyler sıcak ve soğuk uygulamanın sıcaklığını doğru değerlendiremez Sıcak uygulama esnasında adaptasyon gelişirse; ciddi yanıklar Soğuk uygulamadaki adaptasyon sonucu ise; ağrı yada kan dolaşımında bozulma Dondurucu soğuk ve yakıcı sıcaklıkta ağrı reseptörleri uyarılır

11. Isı Duyusunu Farketme Mekanizması Sıcak ve soğuk duyu reseptörleri uyarılır  duyu sinirleri  impulslar gönderilir (MSS)  duyusal korteks  sıcak ya da soğuk duyusunun farkına varma

12. Sıcak ve Soğuk Uygulamalar

13. Sıcak ve Soğuk Uygulamaların Etkinliğini Değiştirebilen Etmenler • Kişisel tolerans ve hastanın durumu • Genel durum • Uygulamanın yapılacağı bölgenin durumu ve uygulama alanının genişliği • Nemli ya da kuru ısı uygulanması • Tedavinin süresi • Çevre ısısı

14. 1. Kişisel Tolerans ve Hastanın Durumu • 2 yaşından küçük çocuklar • Bilinçsiz ve güçsüz hastalar • Paralizili hastalar • Yaşlılar • Deri bütünlüğü bozulmuş kişiler • Ödemi olanlar

15. 1. Kişisel Tolerans ve Hastanın Durumu • Eskar dokusu olan kişiler • Periferik vasküler hastalığı olanlar • Spinal kord yaralanması olanlar • İltihaplı durumu olanlar (Apandisit, diş apsesi vb) korunmaya gereksinimi vardır

16. 2. Genel Durum • Metabolik hastalıklar (diyabet) • Şok • Mental konfüzyon • Kullanılan ilaçlara bağlı algılama bozuklukları (dokunun travmaya uğrama riskini arttırır) göz önünde bulundurulmalı

17. 3. Uygulamanın Yapılacağı Bölgenin Durumu ve Uygulama Alanının Genişliği • Enflamasyon • Deri bütünlüğünün bozulması • Metalik implant (metal vida vs.) olması • Dolaşım bozukluğu • Pace-maker takılı olması kontrendike olabilir

18. 3. Uygulamanın Yapılacağı Bölgenin Durumu ve Uygulama Alanının Genişliği • Tedavi edilecek vücut alanı genişledikçe sıcaklık orta dereceye doğru azaltılmalıdır • Bazı kişiler yüksek ısıyı daha iyi tolere edebilir • Cilt pigmentasyonu fazla olmayan, cilt rengi esmer olan

19. 3. Uygulamanın Yapılacağı Bölgenin Durumu ve Uygulama Alanının Genişliği • Bazı vücut bölümleri • boyun, perine, önkol ve bileğin iç yüzü sıcaklık değişimlerine daha duyarlıdır

20. 4. Nemli ya da Kuru Isı Uygulanması

21. 5. Tedavinin Süresi • Uygulamanın süresi kısaldıkça, vücudun aşırı sıcak ya da soğuğu tolere etme yeteneği artar • Tedavi önerilen süreden uzun sürdüğü zaman vücut beklenilenin karşıtı bir yanıt verir

22. 5. Tedavinin Süresi • Karşı yanıt nedeni; Vücut dengeyi (homeostazisi) sürdürmeye uğraşır, böylece sıcak ya da soğuğun sürekli uygulanması başlangıçtaki etkilerini tersine çevirir

23. 5. Tedavinin Süresi • Sıcak en geç 20-30 dakikada vazodilatasyona yol açar • Uygulama bu süreyi aşarsa doku konjesyonu (kan toplanması) ve vazokonstrüksiyon oluşur

24. 5. Tedavinin Süresi • Soğuk uygulamada deri sıcaklığı 15 ˚C ‘ye ulaştığında, maksimum vazokonstrüksiyon oluşur, sonra vazodilatasyon başlar Uygulama süresi uzarsa istenen etkinin tam tersi bir etkinin görülmesine Rebound Fenomenidenir

25. 5. Tedavinin Süresi • Soğuk uygulamada deri sıcaklığı 15 ˚C ‘ye ulaştığında, maksimum vazokonstrüksiyon oluşur, sonra vazodilatasyon başlar Uygulama süresi uzarsa istenen etkinin tam tersi bir etkinin görülmesine Rebound Fenomenidenir

26. 5. Tedavinin Süresi • Eğer sıcak uygulamalara uzun süre devam edilirse yanıklar • Soğuk uygulamalara uzun süre devam edilirse donma oluşabilir

27. 5. Tedavinin Süresi Genel bir ilke, sıcak ya da soğuk uygulamalar 20-30 dakikalık periyotlarla sınırlandırılmalıdır

28. 6. Çevre ısısı Çevre ısısı, • vücut ısısından daha yüksek • eşit olduğu zaman çok az ısı kaybedebilir

29. Sıcak ve Soğuk Uygulamalarda Yapılacak Değerlendirmeler • Sıcak ve soğuk uygulamalarda hastanın güvenliğinden ve doğabilecek problemlerin çözümünden tedaviyi uygulayan kişi sorumludur

30. Sıcak ve Soğuk Uygulamalar

31. Tanım; Sıcak ve soğuk tedaviler; Vücudun bir parçasına ya da bütününe tedavi amacıyla yapılan, lokal ya da sistemik etkilere neden olan uygulamalardır

32. Sıcak ve Soğuğun Fizyolojik Etkileri Sıcak; • Vazodilatasyon • Kapiller permabilitede artma • Hücre metabolizmasında artma • Kaslarda gevşeme • İnflamasyonu hızlandırma Soğuk; • Vazokonstriksiyon • Kapiller permabilitede azalma • Hücre metabolizmasında azalma • Kas spazmında azalma • İnflamasyonu azaltma

33. Sıcak ve Soğuğun Fizyolojik Etkileri Sıcak; • Ağrıyı azaltma • Sedatif etki • Sinovial sıvının viskositesini azaltarak eklem tutukluluğunu azaltma Soğuk; • Ağrıyı azaltma • Lokal anaestetik etki • Kanamayı azaltma

34. Sıcak Uygulamanın Kullanıldığı Durumlar • Yeni oluşan yaralar • Artritler • Dejeneratif eklem hastalıkları • Enfekte yaraların cerrahi tedavisi

35. Sıcak Uygulamanın Kullanıldığı Durumlar • Kas geriliminin azaltılması • Menstrüasyon krampları • Hemoroid tedavisi • Perianal ve vaginal enflamasyon tedavisi • Lokal abse

36. Sıcak Uygulamanın Kontrendike Olduğu Durumlar • Lokalize malign tümörler • sıcaklık hücre metabolizma hızı, hücre büyümesi ve dolaşım artar ve metastaz riski artar • Aktif kanamalar • vazodilatasyon ve kanamada artma • Travmatik yaralanmalar (ilk 24 saat içinde) • kanama ve ödem artar • Deri sorunları (kızarıklık ve bül olan)

37. Sıcağın Lokal Etkileri • Vazodilatasyon • uygulama bölgesinde kan akımı artar, 02-besin maddeleri-antikor- lökosit taşınır • Yumuşak dokuda ısı artışı ve iltihap oluşumunda hızlanma • Kapiller permabilitede artma • Ekstrasellüler sıvı ve plazma proteini vb. maddelerin kapiller duvar dışına çıkar-Ödem oluşur veya ödem artar (yan etki)

38. Sıcağın Sistemik Etkileri • Vazodilatasyon • Geniş alana uygulanırsa periferik vazodilatasyon sonucu hipotansiyon-bayılma • Kalp-akciğer-arterioskleroz benzeri dolaşım hastalıklarında sık görülür

39. Soğuk Uygulamanın Kullanıldığı Durumlar • Burkulma-gerilme • Kırılma • Spor yaralanmaları • Yaralanma sonrası kanama ve ödemi azaltma

40. Soğuk Uygulamanın Kontrendike Olduğu Durumlar • Açık yara • kan akımı azalır, doku hasarı artar • Dolaşım bozukluğu • soğuk, doku beslenmesi bozulur, doku hasarı olur Reynauld hast.’da soğuk arteriyel spazmı artırır • Soğuk allerjisi yada soğuğa duyarlılığı olanlar • allerjisi olanlarda inflamatuar tepki başlar,ve eritem, ürtiker, ödem, eklem ağrısı, kas spazmı görülür. Aşırı duyarlılık durumunda ani kan basıncı yükselebilir

41. Soğuk Nedeniyle Doku Hasarı Belirtileri • Deride; • mavi-mor benekli görünüm • uyuşukluk, karıncalanma • Solukluk • bül (bazen)

42. Soğuğun Lokal Etkileri • Vazokonstriksiyon • Bölgede kan akımı azalır, 02 ve metabolitlerin gelişi-atık ürünlerin uzaklaştırılması azalır • Soğukluk-solukluk olur • Dolaşım ve hücre beslenmesi bozulur, doku hasarı olur

43. Soğuğun Sistematik Etkileri • Vazokonstriksiyon • Kan basıncında artma (kan akımı yüzeyden internal kan damarlarına yönelir) • Titreme • Vücudun kendini ısıtma tepkisi

44. Sıcak ve Soğuk Uygulamada Isı Değerleri

45. Sıcak Uygulamalar

46. Kuru yada Yaş Uygulama Yapıp Yapmamaya Nasıl Karar Verelim ? • Yara yada yaralanmanı tipi • Uygulama yapılacak bölgenin durumu • İnflamasyon varlığı uygulama seçimimizi etkiler

47. Kuru yada Yaş Uygulama Seçimi

48. Kuru yada Yaş Uygulama Seçimi