Praca w szkole z dzieckiem z zachowaniami problemowymi

1. Praca w szkole z dzieckiem z zachowaniami problemowymi ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ (ADHD) Opracowała: Katarzyna Szewczyk

2. CZYM JEST ADHD? • zespół nadpobudliwości psychoruchowej, • zespół hiperkinetyczny, • ADHD (Attention Deficyt Hiperaktivity Disorder).

3. OBJAWY ADHD • Problemy z utrzymaniem uwagi. • Problemy z kontrolą impulsywności. • Nadmierna ruchliwość.

4. Kiedy mówimy o ADHD? • Gdy objawy są niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju dziecka. • Gdy są źródłem wyraźnych niepowodzeń w domu i w szkole. • Niekorzystnie wpływają na życie rodzinne, naukę i rozwój dziecka. Mówimy o objawach, a nie o złym czy złośliwym zachowaniu!

5. Często dzieci z ADHD są karane za objawy (np. za to, że nie mogą wysiedzieć w ławce) Karanie nadpobudliwych dzieci za objawy jest tym samym co karanie dziecka niewidomego za to, że nie widzi numeru nadjeżdżającego autobusu

6. Przejawy zaburzeń uwagi • Krótki czas skupienia uwagi. • Trudności w koncentracji. • Nieumiejętność wybrania tego, na czym w danym momencie należy się skupić. • Bardzo łatwe rozpraszanie się pod wpływem zewnętrznych bodźców.

7. Problemy z impulsywnością • Wykonywanie przez dziecko czynności bez przewidywania, jakie mogą być następstwa. • Rozpoczynają zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji. • Nie wysłuchują instrukcji do końca. • Mają kłopoty z wykonaniem długoterminowych i złożonych prac.

8. Nadruchliwość (nadmierna ruchliwość dziecka) • Dziecko z trudnością pozostaje w jednym miejscu. • Często biega, wspina się na meble, wierci, kręci się na krześle... • Aktywność dziecka jest chaotyczna, nie służy określonemu celowi.

9. Jakie są przyczyny zespołu nadpobudliwości? • Odmienny sposób dojrzewania układu nerwowego spowodowany zmianami w obrębie materiału genetycznego, co z kolei powoduje zmiany pracy niektórych struktur mózgu, a w konsekwencji zaburzenia procesów psychicznych.

10. Najczęściej spotykane trudności u osób z nadpobudliwością psychoruchową • Zaburzenia procesów uwagi (mniejsza trwałość, przerzutność), zwiększona zależność uwagi od obecności bodźca. • Zaburzenia procesów planowania, procesów organizacji wiedzy • trudności w przenoszeniu doświadczeń z jednej sytuacji na drugą • problemy z zaplanowaniem i przeprowadzeniem założonych działań • brak poczucia czasu

11. Najczęściej spotykane trudności u osób z nadpobudliwością psychoruchową – cd • Zaburzenia kontroli impulsów, trudności związane z wyhamowaniem reakcji. • Zaburzenia mowy i posługiwania się językiem, w tym zaburzenia organizacji wypowiedzi, trudności w posługiwaniu się przyimkami, błędy w czytaniu wynikające z zaburzeń uwagi, zaburzenia planowania wypowiedzi. • Zaburzenia procesów pamięci, zwłaszcza w zakresie materiału złożonego, trudności w wydobywaniu z magazynów pamięci elementów potrzebnych w danej chwili • Zaburzenia procesów emocjonalnych, trudności w rozpoznawaniu i kontroli emocji

12. Podstawą leczenia dziecka z ADHD jest: • Stworzenie uporządkowanego środowiska – dziecko nadpobudliwe żyje w nieustannym chaosie, wymaga więc przyjaznego, uporządkowanego i stałego otoczenia. • Stworzenie stałego planu dnia, stałych reguł obowiązujących w domu i w szkole – przypominanie o tym, co jest zadane i co trzeba zabrać do szkoły, pomoc w zorganizowaniu nauki i ustaleniu kolejności wykonywania zadań podczas odrabiania lekcji. • Zapewnienie metod wychowania i nauczania dopasowanych do możliwości i potrzeb dziecka nadpobudliwego.

13. Zasady pracy z dzieckiem nadpobudliwym: • Opracowanie spójnych reguł, dokładnego planowania tego, co ma robić. • Opracowanie jasnych oczekiwań ze strony dorosłych. • Ustalenie konsekwencji zachowań • nagród • pochwał • konsekwencji złamania reguł

14. Przykłady typowych zachowań dla dziecka z ADHD ZBURZENIA UWAGI Bardzo długo zabiera się do odrabiania lekcji Nie potrafi na długo skupić się w czasie pracy Wszystkie znajdujące się wokół przedmioty rozpraszają go Nie potrafi dokończyć wielu czynności Ma kłopoty z zapamiętywaniem przyswojonego materiału Nie słyszy i nie odpowiada na polecenia Nie pamięta co było zadane, co trzeba przynieść na następną plastykę Gapi się przez okna zamiast się uczyć

15. Przykłady typowych zachowań dla dziecka z ADHD - cd NADRUCHLIWOŚĆ • Biega w kółko, jest stale w ruchu • Nie potrafi wysiedzieć w ławce przez całą lekcję, chodzi po klasie • Wspina się na wszystkie meble • Ciągle się wierci • Ogląda telewizję jeszcze coś robiąc • Woli zabawy ruchowe niż siedzenie w jednym miejscu • Je śniadanie biegając po kuchni

16. Przykłady typowych zachowań dla dziecka z ADHD - cd NADMIERNA IMPULSYWNOŚĆ • Nie potrafi poczekać na swoją kolej • Wyrywa się z odpowiedzią nie czekając na pozwolenie • Przebiega przez jezdnię bez sprawdzania czy nie nadjeżdża samochód • Trudno jest mu odwlec wykonanie ważnej dla niego czynności • Często wtrąca się do rozmowy innych • Przypadkowo i nienaumyślnie niszczy różne rzeczy • Nie potrafi zaplanować swojej pracy • Nie potrafi zrobić czegoś w określonej kolejności

17. Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie 1. TECHNIKI PODSTAWOWE • Właściwe usadowienie ucznia w klasie i w domu przy odrabianiu lekcji. • Ławka nadpobudliwego dziecka powinna być usytuowana: • W pobliżu nauczyciela (blisko jego biurka lub tablicy) • Plecami do reszty kolegów • W towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych przyjaciół) • Z daleka od łatwo rozpraszających elementów środowiska (okno, drzwi, ruchome elementy)

18. Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie • Oznaczenie granic – zachowania i przestrzeni • Ławka dziecka, przestrzeń, gdzie może się poruszać • Wyznaczenie jasnych reguł zachowania w konkretnych sytuacjach • skuteczne wydawanie poleceń • skuteczne chwalenie • interesująca prezentacja materiału • rozwiązywanie drobnych problemów na bieżąco • dostosowanie zadań do możliwości ucznia • jedno zadanie w jedynym czasie, daj dodatkowy czas, sprawdzaj wiedzę nie zaś umiejętność koncentracji • dostarczanie informacji zwrotnych na temat zachowania • odwołuj się do ustalonych zasad zachowania • ustalenie konsekwencji i ich egzekwowanie • żelazne, stałe i natychmiastowe konsekwencje • zapewnienie dziecku dużej ilości wzmocnień • Stosuj więcej pochwał niż kar i konsekwencji, unikaj krtkowania i użwania ironicznych uwag

19. Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie 2. PODSTAWOWE PRAWA PRACY Z TRUDNYM UCZNIEM • Jeśli uczeń jest znudzony łatwo się rozprasza podczas lekcji, warto tego ucznia częściej aktywnie włączać do uczestnictwa w zajęciach. • Jeśli uczeń niegrzecznie się zachowuje, aby uzyskać Waszą uwagę, warto zwracać na tego ucznia uwagę, ale tylko wtedy, gdy stosuje się do Waszych poleceń. • Nie można jedynie zmniejszać niepożądanego zachowania, zawsze trzeba go zastąpić innym pożądanym. • Najpierw warto wprowadzić system nagród, dopiero potem system kar. • Jasne reguły zachowania • znaki w widocznych miejscach przypominające o zachowaniu ciszy lub indywidualny system znaków.

20. Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie 3. METODY PRACY A WIEK DZIECKA • Młodsze dzieci zazwyczaj wymagają: • częstszych informacji zwrotnych • konkretnych nagród dawanych im natychmiast • większej ilości upomnień, powtórzeń • bardzo prostych krótkich poleceń • Starsze dzieci • mogą poradzić sobie z odroczeniem nagrody • potrzebują mniejszej ilości informacji zwrotnych dotyczących ich zachowania • warto je aktywnie włączać do tworzenia programu zmiany zachowań, zachęcać je do brania odpowiedzialności za swoje zachowania (monitorowanie własnego zachowania) • chętnie zawierają kontrakty i umowy

21. Każda metoda, aby zadziałać wymaga indywidualizacji, czyli dostosowania do konkretnego ucznia!

22. Prezentacja nowego materiału • Prezentuj materiał na konkretnych przykładach zanim sformułujesz bardziej ogólne stwierdzenie. • Na początku lekcji przedstaw uczniom ramowy plan (streszczenie). • Sprawdzaj czy uczniowie rozumieją język używany do wytłumaczenia nowego materiału. • Przedyskutuj poszczególne punkty zaraz po ich zaprezentowaniu. • Podkreśl najważniejsze fragmenty w prezentowanym materiale, zwróć uwagę na ich ważność. • Formułuj pracę domową w jasny i przejrzysty sposób, wytłumacz ją na konkretnym przykładzie.

23. Zmiany dotyczące czasu • Zaznaczaj, które elementy zadania są najważniejsze, najpilniejsze. W jakiej kolejności należy się nimi zająć. • Wprowadź jasne wymagania, określające czas, do jakiego należy ukończyć poszczególne zadania.

24. Koordynacja wzrokowo-ruchowa • Ustal realistyczne wymagania związane z utrzymaniem schludności i porządku, będące do przyjęcia przez obie strony (np. wymagania dotyczące prowadzenia zeszytu, charakteru pisma). • Zmniejsz ilość materiału przepisywanego z tablicy lub z książki.

25. Przetwarzanie wzrokowe, wizualizacja • Przygotuj gotowe, czytelne materiały. • Sprawdź czy uczeń rozumie materiał przekazywany za pomocą technik wizualnych • w całości, jak również jego poszczególne elementy. • Unikaj sytuacji, kiedy uczeń musi przepisywać z tablicy. • Poproś ucznia, aby przed rozpoczęciem wykonywania zadania, powiedział, jakie jest polecenie.

26. Rozumienie i posługiwanie się językiem • Ustne polecenia dodatkowo przekazuj pisemnie. • Parafrazuj przekazywane informacje, mów o nich jeszcze raz innymi słowami. • Zachęcaj uczniów do pytań i komentarzy ilustrujących, w jaki sposób uczniowie rozumieją przekazywane im treści. • Zawsze odnoś nowo prezentowane treści do wcześniej przyswojonego przez uczniów materiału.

27. Zmiany organizacyjne • Wprowadź i stosuj plan dnia, plan zajęć. • Wprowadź jasne i zrozumiałe reguły postępowania i konsekwentnie je stosuj. • Planuj i informuj uczniów o terminach, w jakich muszą złożyć prace. • Sprawdzaj często zeszyty uczniów. • Sprawdzaj zeszyty ucznia pod względem ich poprawności i kompletności (prace domowe, notatki z lekcji).

28. PODSUMOWANIE • Przewidujmy, jak może zachować się nasz uczeń i działajmy. • Im pewniej będziemy się czuli, tym łatwiej będzie nam wygrać walkę z niepożądanymi zachowaniami naszych uczniów. • Słowa, jakie dziecko słyszy od ważnych dla siebie osób pozwalają mu kształtować obraz samego siebie. • Musimy nauczyć dzieci, jak radzić sobie z wymaganiami, jakie stawia mu świat. Musimy nauczyć je, jak mają sobie same radzić ze sobą. • To nie jest wina dzieci, że mają zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Nie możemy zagwarantować naszym dzieciom szczęścia, ale możemy nauczyć je po nie sięgać.