به نام خداوندجان وخرد

1. به نام خداوندجان وخرد بخش سوم تركيب هاي يوني PPT.LXB.IR

2. تركيب هاي يوني • تشكيل پيوند بين اتم ها باتغيير آرايش الكتروني آنها همراه است.در واقع اين الكترون هاي ظرفيت اتم هاهستندكه سبب تشكيل پيوندهاي شيميايي مي شوند. • پيوندهاي شيميايي انواع متفاوت دارندكه مهمترين آنها عبارتنداز: پيوند يوني ،پيوندكووالانسي و پيوندفلزي .

3. اتم ها تمايل دارند بااز دست دادن ،گرفتن يابه اشتراك گذاشتن الكترون به آرايش گاز نجيب رسيده وپايدارشوند.به اين قاعده، قاعده هشتايي(اكتت)گفته مي شود. • انجام شدني ترين واكنش ها آنهايي هستندكه طي آنهااتم ها به آرايش هشتايي پايداردستمي يابند. • وقتي اتمي به هشتايي پايدارمي رسد ازواكنش پذيري آن كاسته شده وديگرتمايلي به تشكيل پيوندهاي بيشتر ازخود نشان نمي دهد.

4. فلزات تمايل دارند تا با ازدست دادن الكترون وتشكيل كاتيون به آرايش گاز نجيب قبل ازخود برسند. • نافلزات با گرفتن الكترون ،تشكيل آنيون ورسيدن به آرايش الكتروني گاز نجيب بعد ازخود پايدارمي شوند.

5. سديم يك فلز قليايي است كه بااز دست دادن يك الكترون به آرايش گازنجيب نئون مي رسد. • كلر يك هالوژن است كه باگرفتن يك الكترون به آرايش گاز نجيب آرگون مي رسد. e+ p17 p17 2 2 8 8 7 8 اتم كلر يون كلريد

6. كاتيون يا آنيوني كه اتم عنصرهاي برخي ازگروههاي جدول تشكيل مي دهند.

7. مثال • هريك از اتم هاي زير باگرفتن ياازدست دادن چندالكترون به آرايش هشتايي پايدارمي رسدوچه يوني تشكيل مي دهد؟ آ. Al13 ب.Li3 پ.Se34 ت.Mg12 ث.Br35

8. پاسخ آ. باازدست دادن 3 الكترون ،+3Al ب.با از دست دادن 1 الكترون،+Li پ.باگرفتن2 الكترون،-2Se ت.با از دست دادن 2 الكترون،+2Mg ث.باگرفتن 1 الكترون،- Br

9. يون ها

10. نامگذاري يون هاي تك اتمي • كاتيون: يون + نام عنصر مثال: يون منيزيم: +2Mg و يون سديم: +Na • آنيون : يون + نام عنصر + يد (ide-) مثال: يون يديد: I-،يون اكسيد: -2O، يون سولفيد:-2S

12. نكته مهم • كاتيون حاصل ازفلزات واسطه با استفاده ازقاعده اكتت قابل پيش بيني نيست.زيرا : 1.بيشتر يون هاي فلزات واسطه بدون داشتن آرايش گاز نجيب به پايداري مي رسند. 2.اغلب فلزات واسطه بيش ازيك كاتيون پايدارتشكيل مي دهند. مثال: آهن دوكاتيون+3Fe و +2Fe تشكيل مي دهد.

13. نامگذاري كاتيون هاي فلزات واسطه • براي نامگذاري يون هاي حاصل ازفلزات واسطه اي كه بيش ازيك يون تشكيل مي دهند،بعد از نوشتن نام كاتيون مقداربارمثبت آنرا با اعدادرومي مشخص مي كنيم .

14. چندنكته • براي نشان دادن بار يون عنصرهايي كه تنها يك نوع كاتيون تشكيل مي دهندهرگز عددرومي به كارنمي بريم. مثال: بكاربردن نام يون روي (II)براي +2Zn اشتباه است. • بعضي ازفلزات اصلي دسته Pنيز بيش ازيك كاتيون تشكيل مي دهند. مثال:يون قلع(II): +2Sn يون قلع(IV):+4 Sn يون سرب(II):+2Pb يون سرب(IV):+4Pb اعداد رومي

15. +2Sn +4Sn +2Pb +4Pb

16. تركيب هاي يوني • هنگامي كه يك فلزفعال با يك نافلزفعال واكنش دهداتم هاي فلز الكترون ازدست داده واتم هاي نافلز الكترون مي گيرند.درنتيجه اتم فلز به كاتيون واتم نافلز به آنيون تبديل مي شودوميان آنها نيروي جاذبه به وجود مي آيد. • پيوند يوني :نيروي جاذبه قوي بين آنيون وكاتيون. • سديم كلريد (نمك طعام) يك تركيب يوني است كه از يون هاي سديم(+Na) وكلريد(-Cl) تشكيل شده است. • سديم فلزي است نرم با واكنش پذيري بالا متعلق به گروه 1 جدول(فلزات قليايي)

17. تركيب هاي يوني • كلر: نافلز ،گازي شكل، داراي ملكول هاي دواتمي(2Cl)، زردرنگ واكنش پذيري بالا، سمي، خورنده، متعلق به گروه 17جدول (هالوژن ها) • وقتي فلز سديم وگازكلر دركنارهم قرارگيرند با انجام يك واكنش شديد وگرماده به نمك طعام تبديل مي شوند.

18. واكنش بين سديم وكلرشامل انتقال الكترون از اتم سديم به اتم كلر است. • سديم باازدست دادن يك الكترون به يون+Naتبديل شده به آرايش نئون مي رسد. • كلرباگرفتن الكترون به يون –Clتبديل شده به آرايش آرگون مي رسد.

19. پرسش • ضمن تبديل اتم كلر به يون كلريدشعاع آن چگونه تغيير مي كند ؟ چرا؟ • ضمن تبديل اتم سديم به يون سديم شعاع آن چه تغييري مي كند؟ چرا؟ • شعاع اتم سديم واتم كلر را با بيان دليل مقايسه كنيد.

20. آرايش منظم و سه بعدي ذرات سازنده يك ماده را شبكه بلور مي نامند.مثلا منظور ازشبكه بلور NaClآرايش منظم يون هاي Na+و Cl- درفضاي سه بعدي است. • شبكه بلورسديم كلريد مكعبي است. • در تركيب هاي يوني ملكول مجزا وجود نداردوتمام يون ها به صورت يك شبكه يكپارچه و به هم پيوسته دركنارهم قرارمي گيرند.

21. به تعداد نزديك ترين يون هاي نا هم نام موجود پيرامون هريون عددكئورديناسيون آن يون مي گويند. • در نمك طعام عددكئورديناسيون كاتيون وآنيون برابر6است.

22. درشبكه بلور نمك طعام هريون به وسيله همه يون هاي با بار ناهم نامي كه دراطراف آن وجود داردجذب مي شود.به علت گستردگي اثر نيروهاي جاذبه درهمه جهات نيروي جاذبه اي كه دريك بلور نمك طعام بريك يون معين وارد مي شود 1/76برابرنيروي جاذبه اي است كه ميان يك جفت Na+Cl-تنهاوجود دارد.

23. خواص تركيب هاي يوني • نمك ها دردماي اتاق جامدند ونقطه ذوب وجوش بالايي دارند. ( نقطه ذوب NaCl،c˚801 ونقطه جوش آنc˚1413 است ) علت:وجود نبروهاي جاذبه قوي ميان اجزاي سازنده تركيب يوني ،براي غلبه براين نيروهاي جاذبه به مقدار زيادي گرما نياز است. 2. تركيب هاي يوني سخت اند. علت:قوي بودن پيوند يوني وگستر ده بودن نيروهاي جاذبه درتمام شبكه بلور.

24. 3.تركيب هاي يوني شكننده اند. علت:درصورت زدن ضربه به يك نمك يون هاي هم نام درمجاورهم قرارگرفته دافعه بين آنها باعث فروپاشي شبكه بلور مي شود.

25. 4.تركيب هاي يوني درحالت محلول ومذاب جريان برق راهدايت مي كنند. سوال:چرا نمك ها درحالت جامد جريان برق راهدايت نمي كنند؟

26. انرژي شبكه • انرژي شبكه: انرژي آزادشده هنگام تشكيل يك مولجامديوني ازيون هاي گازي سازنده آن. • انرژي شبكه نمك طعام787/5كيلوژول بر مول مي باشد.يعني به ازاي تشكيل يك مول سديم كلريدجامد ازيون هاي گازي سازنده آن787/5 كيلوژول گرما آزادمي شود.

27. انرژي شبكه • انرژي شبكه به دوعامل بستگي دارد: 1.بار يون: با افزايش بار يون جاذبه الكترواستاتيكي بين يونها بيشتر شده انرژي شبكه افزايش مي يابد. 2. اندازه يون : هرچه اندازه يون هاكوچكتر باشدانرژي شبكه بيشتر است. نكته:در انرژي شبكه تاثير عامل باريون از اندازه يون مهمتر است. PPT.LXB.IR