BOKSİT VE ALÜMİNYUM

2. BOKSİT VE ALÜMİNYUM

3. BOKSİT NEDİR? • Metallerin elde edildiği kayaç ve topraklara cevher denir. 1821'de ilk kez Fransa'nın güneyinde, Arles yakınlarındaki Les Baux kasabasında bulunduğu için adını bu kasabadan alan boksit, en önemli alüminyum cevheridir.

4. Formülü: Al2O3 NH2O • Sertliği:3 • Yoğunluğu: 2 - 2,5 • Kristal sistemi: Bir karışım minerali olup amorf yapıdadır. • Bulunuş şekli: Genellikle oolitik, masif, toprağımsı ve kil gibi bulunur. Diyasporit, alümin, demir ve manganez hidroksitleri ve hidrarjirit gibi minerallerin karışımından oluşmuştur.

5. Rengi : Kırmızı, Beyaz, gri ve muhtelif sarı renklerde olabilir. • Çizgi rengi de muhtelif renklerdedir. • Tanıma özellikleri: Yağımsı parıltılıdır. Kapalı tüpte ısıtılınca su verir. İçinde %40 -55’ e kadar Al2O3 bulundurur. Bir miktar silis ve demir de mevcuttur. Pizolitik özelliğinden dolayı belirgindir.

6. Değişik yapıdaki birçok kayaç çağlar boyunca yağmurun, rüzgârın ve güneşin etkisiyle değişime uğrayarak boksite dönüşmüştür. Kaya ve taş parçaları, kil ya da kum biçiminde bulunabilen boksit genellikle kırmızımsı, kahverengimsi sarı ya da beyaz renktedir.

11. ÜLKELERE GÖRE BOKSİT REZERVİ

13. Dünya boksit rezervi toplam 25 milyar ton civarındadır (baz rezerv= 34 milyar ton). • Bunun 23 milyar tonu işletilebilir rezervdir. Avustralya, dünya rezervinin % 24'ü, Brezilya % 12'si ve Gine % 24'ü ile en büyük boksit rezervine sahip ülkeler durumundadır. • Türkiye'de ise 45 milyon tonu görünür olmak üzere, toplam 97 milyon ton birincil öncelikli boksit rezervi mevcuttur ve bu rezervin 46 milyon tonu işletilebilir durumdadır. • Görüldüğü gibi Türkiye, dünya boksit rezervinin çok küçük bir bölümüne (% 0,144) sahiptir.

14. İşletilen en geniş ve en zengin boksit yatakları Surinam, Guyana, Jamaika, Batı Afrika, SSCB, ABD ve Avustralya'dadır. • Dünya boksit üretiminin % 33'ü uluslararası piyasada pazarlanmaktadır. • En önemli ihracatçı ülkeler Avustralya, Gine, Brezilya ve Jamaika’ dır. • ithalatçı ülkeler ise ABD,Almanya ve Japonya'dır.

15. TÜRKİYEDE BOKSİT REZERVİ • Türkiye boksit yataklarının toplam rezervi, cevher içeriği ve teknolojik özelliklerine göre farklı şekillerde yorumlanması kaydıyla 400 milyon ton olarak tahmin edilmektedir. • .

16. Ülkemizdeki boksit yataklarının % 95'i Toros kuşağı içinde yer almaktadır. • Bunun dışında Zonguldak ili Kokaksu yöresinde de boksit yatağı mevcuttur. • Konya'nın Seydişehir ve Muğla'nın Milas ilçelerinde çıkarılır.

17. Türkiye boksit rezervleri, üretimle oranlandığında yakın gelecekte yeterli görülmektedir. • Özellikle ülkenin henüz tespit edilmemiş olan boksit potansiyeli nazarı dikkate alındığında, ülkemizin görünür geleceği daha büyük üretimlerle başa çıkacak durumdadır.

19. Türkiye’de İşletilmekte Olan Boksit Yatakları

20. TÜRKİYE DE BOKSİT CEVHERİ ÜRETİMİ YAPAN ÖNEMLİ KURULUŞLAR • Boksit cevheri sektöründe üretim faaliyeti yapan kuruluşlar kapsamında sadece Eti Alüminyum A.Ş.’ye ait Mortaş Boksit İşletmesi mevcuttur. • Bu işletmenin kapasitesi 400 000 ton/yıl mertebesindedir. • .

21. Bu kapasite fleksibil olup 1974’te üretime başlanmıştır. • Seydişehir/Konya bölgesinde bulunan işletme, Seydişehir’e 20 km, Ankara’ya ise 400 km mesafededir. • Milas’ta bulunan ve bir kamu işletmesi olan Milas Boksit İşletmesi ile,Zonguldak/Kokaksu’da bulunan ve özel sektöre ait olan Kokaksu İşletmesi kapatılmıştır.

22. BOKSİTİN KULLANIM ALANLARI • Boksit endüstride değişik alanlarda kullanılmaktadır. Aşağıda belirtilen kullanım alanları kimyasal bileşimine bağlıdır. • Alümina ve alüminyum üretiminde % 90 oranında kullanılmaktadır. Boksitten metalik alüminyumun yanında bazen galyum ve vanadyum gibi yan ürünler de elde edilmektedir.

23. Boksitten yapılan refrakter ürünler • Sentetik mullit. Yüksek alüminalı ateş tuğlası. Döküm maddeleri. Monolit ; çimento, demir-çelik ve tuğla sanayiinde ( çimento sanayiinde fırın tuğlası boşluklarını doldurması için)

24. Boksitten yapılan kimyasal maddeler • .Su temizlenmesinde kullanılan alüminyum sülfat.Sodyum alüminat.Ham petrol tasfiyesinde kullanılan Al-Klorür.Alüminyum hidrat • Boksitten yapılan aşındırıcılar . Zımpara kağıdı ve tozları. Bileme ( keskinleştirme) için zımpara taşı . Zımpara taşı silindirleri

25. Diğer tüketim alanları: . Ham şekerin renginin giderilmesinde. Ham şekerin temizlenmesinde yağların filtrasyonunda. Çimento yapımında. Ferrokrom tesislerinde curuf önleyici olarak kullanılmaktadır.

27. TÜRKİYE’DEKİ TÜKETİM ALANLARI • Günümüz itibariyle Türkiye'de üretilen boksitin büyük bir bölümü Etibank Seydişehir Alüminyum İşletmesi Müessesesi Tesislerinde kullanılmaktadır. • Burada tüketilen boksit cevheri Seydişehir'de üretilmekte ve tamamı Müessese tarafından hammadde olarak kullanılmaktadır.

28. TÜKETİM MİKTARI • Ülkemizde boksit tüketimi, alümina üretiminde, ferrokrom sanayisinde ve refrakter üretiminde gerçekleşmektedir. • Çok genel haliyle tüketimler aşağıdaki gibi olmaktadır: • Alümina Sanayisi: 350 000-390 000 ton/yıl (Zaman zaman 450 bin ton’a yükselmektedir.) • Ferrokrom Sanayisi: 11 000- 12 000 ton/yıl • Refrakter Sanayisi: 40 000-52 000 ton/yıl • Toplam: 401 000- 454 000 ton/yıl

29. DIŞ TİCARET • Türkiye genel olarak refrakter esaslı boksit cevherleri ithal etmektedir. AB ülkelerinden yapılan ithalatlar için gümrük muafiyeti söz konusudur. Diğer ülkelerden yapılan ithalatlar için CIF bedelinin %1’i kadar vergi alınmaktadır. . Türkiye'nin böhmitik ve diasporitik boksit ithalatı yoktur. Ülkedeki refrakter sanayinin gelişmesine paralel olarak 1982'den itibaren refrakter boksit ithal edilmektedir.

30. Boksit saf olmayan alüminadır. • Üzerindeki toprak örtüsü temizlenerek yataktan çıkarılan bu cevherden katışıksız alüminayı ayırabilmek için, genellikle sodyum hidroksit gibi kimyasal maddelerle işlemden geçirilir. • Daha sonra alümina da elektroliz yöntemiyle ayrıştırılır ve böylece 4 ton boksitten genellikle 1 ton alüminyum elde edilir

32. Alüminyum ilk keşfedildiği yıllarda cevherinden ayrıştırılması çok zor olan bir metal idi. Bunun nedeni, çok hızlı oksitlenmesi, oluşan bu oksit tabakasının çok zararlı oluşu ve demirdeki pasın aksine yüzeyden sıyrılmayışıdır.

33. Bulunduğu yer: Tropikal iklimlerde lateritleşme sonucu oluşur. (Lateritleşme: İçinde Fe ve Al silikat minerallerinin bulunduğu yerlerde bol yağış ve ısı altında silisin eriyip uzaklaşması sonucunda Fe ve Al`un hidroksit halinde kalması)

34. Sektörde Üretim Yapan Önemli Kuruluşlar • ALCAN Alüminium Ltd. • ALCOA Alüminium Co. of America • REYNOLDS MetalsCo. • KAISER Alüminium And Chemical Corp. • PECHINEY • ALUSUISSE SWISS Aluminium Ltd.

37. Dünya Alüminyum Üretimi (Bin Ton)

38. ALÜMİNYUMUN KULLANIM ALANLARI • Alüminyum kolay soğuyup ısıyı emen bir metal olması nedeniyle soğutma sanayinde geniş bir yer bulur. • Bakırdan daha ucuz olması ve daha çok bulunması, işlenmesinin kolay olması ve yumuşak olması nedeniyle bir çok sektörde kullanılan bir metaldir.

39. Alüminyum genel manada soğutucu yapımında, spot ışıklarda, mutfak gereçleri yapımında, hafiflik esas olan araçların yapımında (uçak, bisiklet otomobil motorları, motosikletler vb.)kullanılır. • Bunun yanında sanayide önemli bir madde olan alüminyum günlük hayatta her zaman karşımıza çıkan bir metaldir.

40. Yerkabuğunda bol miktarda (%7,5 - 8,1) bulunmasına rağmen serbest halde çok nadir bulunur ve bu nedenle bir zamanlar altından bile daha kıymetli görülmüştür. Alüminyumun ticari olarak üretiminin tarihi 100 yıldan biraz fazladır.

47. Dünya Alüminyum ve Alüminyumdan Eşya İthalatçıları (Bin $)

48. Alüminyum İthalatı Yaptığımız Başlıca Ülkeler

49. Alüminyum İhracatı Yaptığımız Başlıca Ülkeler

50. Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Kişi Başına Alüminyum Tüketimi (kg)