ÖRGÜTLERDE YÖNETSEL YETKENİN İRDELENMESİ VE AST-ÜST İLİŞKİLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ

1. ÖRGÜTLERDE YÖNETSEL YETKENİN İRDELENMESİ VE AST-ÜST İLİŞKİLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ

3. 1)YÖNETSEL YETKE (OTORİTE) KAVRAMI Yetke, yeterliliğine herkesi inandırarak bir kişinin kendine sağladığı itaat ve güven; hâkimiyet ve emretme kudreti; yaptırım koyma ve kullanma gücüdür. A)Hukuksal Bir Kavram Olarak Yetke Yetke her şeyden önce haklar ve ödevler açısından tanımlanan hukuksal bir kavramdır. Yetkeyi elinde bulunduran kimse itaat bekleme hakkına sahip olandır. İtaat etmek durumunda olan kimse de alınan kararlara uymak zorundadır. Bu düzen kanunlar, yönetmelikler, ananeler tarafından ortaya konulmuş bir düzendir. B)Manevi ve Demokratik Bir Kavram Olarak Yetke Yetkeyi baskı kuvvetinin karşıtı olarak ‘’başkalarının rızalarının ortaya çıkardığı yönetme hakkı olarak belirtebiliriz.’’ Bu ifade aynı zamanda öngörülen emir ve yasalara itaat etmek için grup üyelerinin vermiş oldukları karar anlamını da taşımaktadır

4. C)Yönetsel Bir Kavram Olarak Yetke Yönetsel anlamda yetke emir-kumanda yetkisi ve gücünü ifade eden ve grubu teşkil eden fertler arasında hiyerarşik ilişkiler doğurmak suretiyle psiko-sosyal bir farklılaşma vücuda getiren kuvvettir. Bu güç Fayol’ün ‘’kumanda etme hakkı ve kendine itaat ettirme kudreti ‘’ olarak tanımlanmasından beri idare biliminde yönetsel bir ilke olarak benimsenmiştir.D)Yetkenin Kendisine Yakın Kavramlardan Ayrıldığı Yönler a)Yetke ve Erk • Yetke manevi ve kişisel bir erktir. Bu yönüyle araçsızdır. • Erk, yetke niteliklerine sahip kişinin diğer kişilerle ilişkisinde özel bir kuvvet olarak ortaya çıkmaktadır. Yani araçlıdır. • Yetke serbest akıl ve iradeye dayanır. • Yetke kavramı erk kavramından daha kişiseldir. En etkin erk yetke sayesinde kurulabilir.

5. b)Yetke ve Otör (yetke niteliklerine sahip kişi) Otör hareketleriyle, kalemiyle kısaca özellikleriyle gerçekten bir eser vücuda getiren, bu eserin yaratılmasında sebep ve kaynak teşkil eden bir kimsedir. c)Yetke ve etki Etkiler silsilesinin manevi, kişisel veya biyolojik olanlarına yetke diyoruz. Toplumda bütün etkiler yetke tarafından vücuda getirilmemişlerdir. d)Yetke, Hiyerarşi ve Hukuk Sistemi Özellikle büyük işletmelerde yetke, insanlarla devamlı yüz yüze ilişkiler kurularak uygulanamaz. Bu durum da aracı yetkelere ihtiyaç vardır ki bunlar üst kademe ile alt kademe arasında aşağıya inildikçe üst kademelerdeki gücünü kaybeden birden fazla yetkenin meydana getirdiği hiyerarşi sistemini oluşturmaktadır. hiyerarşi piramidin zirvesinden tabanına doğru seyreden yetke ilişkileri yetkeye sahip kişiler tarafından tespit edilir.

6. Bu kurallar hiyerarşi sisteminin yetkeye uygun şekilde işlenmesini sağlayacak hukuk sistemini vücuda getirir. E)Yetke Türleri a)Kaynaklarına Göre Yetkeler 1-Güvene dayanan yetke; Doğru ve isabetli iş yapacağından emin olduğumuz ve daha önceki tecrübelerimizle bu türlü davranışlarını teyit etmiş kimselere karşı duyulan güvendir. 2-Benimsemeye dayanan yetke ; Bir iş grubuna sahip yönetici tüm astlar grubunun kabul sahaları üzerine etki ederek kendisini gruba benimsetir. 3-Yaptırımlara dayanan yetke; Bu yetke daha ziyade hukuksal anlamda ele aldığımız yetkenin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle manevi ve psikolojik yönü zayıftır.

7. 4-Töreye uygunluğuna dayanan yetke; Belli bir sosyal düzende yaşayan insanlar o sosyal düzenin etkisi altında kalarak, gerek kendilerini ve gerekse yaşayış tarzlarını düzenin kaidelerine göre uydururlar. b)Kişisel ve Örgütsel özelliklere Göre Yetkeler 1-Bilgisel yetke; Bilgilerin ve uzmanlığın sonucu kazanılmış yetkedir. Akıl, öğrenme arzu ve isteği, zeka, tecrübe gibi kişisel özelliklerle yakından ilgilidir. 2-Bünyesel yetke; Hiyerarşik basamaklar halinde biçimlendirilmiş bir örgütte, bir üst basmakta bulunan kimse onun altında ve ona bağlı olan basamaklardaki astları üzerinde başka hiçbir koşul aranmaksızın buyurma ve yöneltme yetkisine sahiptir.

8. 3-Kişisel yetke; İnsanların kişiliklerine bağlı olarak gerçekleştirdikleri baskı ve korku gibi psikolojik olaylara dayanmayan manevi güçlerine kişisel yetke diyoruz. 4-Manevi yetke; Bir yöneticin manevi yetkeye sahip olması onun astları üzerinde etkisinin sadece itaat ettirme yönünde değil sürükleyici olma, kendisini taklit etme, benzetmeye çalışma, hayran olma şeklinde ortaya çıkmasıdır. c)Biçimsel ve Biçimsel Olmayan Yetke Üstlerin astlara iş gördürürken organizasyondan yani kuruluşun dayandığı kanun, talimat, yönetmelik hatta adet ve ananelerden alınan yetkiye biçimsel yetke adını veriyoruz. Hiyerarşi nedeniyle ortaya çıkan bünyesel yetkeye benzer. Hiyerarşiye bağlı olmayıp, bilgisel, kişisel hatta manevi yetkelerden biri veya bunların karışımları sonucunda ortaya çıkan yaptırım gücü biçimsel olmayan yetkeyi meydana getirir.

9. d)Devredebilme Özelliklerine Göre Yetkeler; Hiyerarşide üst mevkide bulunan kimseler sahip oldukları yetkileri kendilerinden daha alt kademelerde bulunan astlarına devredebilirler. Yönetim teorisinde bu olaya yetki devri denir. II-YÖNETSEL YETKENİN KAYNAKLARI AÇISINDAN GELİŞTİRİLMESİ İnsanları örgüt amaçlarını gerçekleştirmeye yöneltme, bu uğurda yapılan tüm çabaları ahenkleştirme yönetsel bir güç olan yetke sayesinde başarılabilir. A)Yetke Özellikleri Doğuştan mı Kazanılır? Yetke içinde temel olan özellikler arasında öğrenimle elde edilebilen ya da büyük ölçüde değiştirilebilen yetenekler ve hünerler vardır. Bunun yanında yetkede birçok nitelikler (çeşitli sanat etkinliklerine yatkınlık, üstün zeka vb.) potansiyel bir yetenek olarak doğuştan kazanılabilir.

10. C)Önderlik Yeteneklerinin Bağlı Olduğu Etmenler Önderi benimseme duygusunu yaratan özellikleri McGregor dört ana grupta toplamıştır. Bunlar; a)Önderin kişisel özellikleri b)Astların davranışları, gereksinimleri c) Örgütün amaçları, yapısı d)Toplumsal, ekonomik ve siyasal ortam. a)Önderlik Yetkesinin Geliştirilmesi Önderlik yetkesi büyük ölçüde gruba karşı anlayış ve davranış özelliklerinden gelmektedir. Gerçek bir önder, kendisini astlarına bir rehber , bir danışman bir dost olduğu ve bunu davranışlarıyla ispat ettiği ölçüde benimsetecektir. Bir önder, insan kişiliğine saygı gösterdiği, sistematik iş birliğine girişebildiği, yönetime katılma havası yaratabildiği ölçüde yetkesini geliştirecek ve emir kumandasını iyileştirebilecektir.

11. D)Bünyesel Yetkenin Gelişmesi Merkezcil veya merkezkaç yönetim tiplerinin doğması, bünyesel ve hiyerarşik yetkenin gelişmesine bağlıdır. Bünyesel yetkenin geliştirilmesinde iki yön mevcuttur. Bunlardan birincisi yetkeyi elinde bulunduranların devredebilme eğilimi , felsefe ve olgunluğuna sahip olmaları, ikincisi ise, bu yetkeyi devralan astların bunları kabul edebilecek ve kullanabilecek kapasiteye sahip olmaları gerektiğidir. Kısaca diyebiliriz ki töreye uygunluğu veya bünyesel yapılara dayanan yetkelerin gelişmesi astın ve üstün bilgisel kişisel ve moral yeteneklerinin gelişmesine bağlıdır.

12. III)ÖRGÜTLERDE GÜÇ KAVRAMI, ÇEŞİTLERİ VE YÖNETİCİLERİN GÜÇLERİNİ ARTIRMAK İÇİN BAŞVURABİLECEKLERİ BAZI POLİTİKALAR A)Güç Kavramı Güç başkaları üzerine baskı yapan onların davranışlarını zorlayan ve hatta kısıtlayan bir unsur olarak görülmektedir. B)Gücün Dayandığı Temeller ve French ve Rawen’in Sınıflandırılması a)Zorlayıcı Güç Bir organizasyon hiyerarşisinde belirli görevleri yapmakla yükümlü bireyler üzerinde başarısızlık halinde baskı ve korku gibi olumsuz etkiler yapmaya dayanan cezalandırıcı nitelikteki güçtür.

13. b)Yasal Güç Bu güç, bir örgütte çalışan veya örgüt içinde faaliyette bulunan grupların o örgütün yöneticisine uygulamadan gelen yasal ilke ve kurallar ile yönetmelikler nedeniyle itaat etmeleri hakkını veren güçtür. c)Ödüllendirme Gücü Astlar üzerinde olumlu kazanımlar sağlayan böylece itaat ve uyumun oluşmasına katkıda bulunan bir güçtür. Ücret artışı, ikramiye, prim gibi araçlardan oluşur. d)Uzmanlık Gücü Bu güç yönetici veya liderlerin sahip oldukları yetenek bilgi ve tecrübeden kaynaklanmaktadır. Astlar kendilerinden daha bilgi beceri ve tecrübeli kimselerden etkilenirler. e)Benzeşme Gücü Bir kişinin üstün bireysel özelliklerine diğer kimselerin hayranlık duyması, onlara yeni görüş ve ufuklar açması , bazı konularda ilham ve vizyon kaynağı oluşturmasıdır.

14. C)Yöneticilerin Güçlerini Arttırmak İçin Başvurdukları Politikalar • a) Dubrin’in Görüşleri Dubrin’e göre yöneticilerin güçlerini arttırmak için başvurdukları başlıca yollar; • Daha güçlü kişilerle dostluk ve iş ilişkileri kur ve geliştir • Farklı görüşlere sahip kişilerin bazı görüşlerini benimse • Karşı taraftaki grupların içindeki birbirlerine muhalif düşünceleri körükle onları küçük gruplara ayır ve yönet • Örgütsel amaçlara ulaşma konusunda çabuk ve önemli sonuçlar göster • Birdenbire sonuca varma yerine adım adım sabırlı şekilde hareket ederek sonuca doğru ilerle • Çeşitli kişi ve gruplardan gelen önerileri dikkatle fakat tedbirle değerlendir

15. b)Örgüt İçi Politik Manevra ve Güç Mücadeleleri Konusunda Martin ve Simms’in Görüşleri • Farklı görüşlere sahip kimselerin önerilerini dinlemeli, ancak ihtiyatla değerlendirmelidir. • Örgütün üst ve alt kademesindeki kişi ve gruplarla koalisyonlar oluşturmalı • Manevra yeteneğini korumak için herhangi bir görüşe kendini tam olarak yöneltmemelidir. • İnançlı ve saplantılı olmak yerine tavizci davranmalıdır.

16. IV-ÖRGÜTLERDE AST-ÜST İLİŞKİLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ Psiko-sosyologlar emir vermenin önemli olmadığına, fakat verilen emirleri işlevi görecek astlara benimsetmenin önemli olduğuna dikkati çekmişlerdir. Önemli olan emrin veriliş biçimi, astın psiko-sosyal durumu ve üstün davranışlarıdır. A)Emrin Veriliş Biçimi Emri verirken aşağıdaki objektif ve psikolojik noktalara dikkat etmek gereklidir. • Astlara verilen emirler açık ve anlaşılır olmalıdır. • Emir, onu alan astların bilgi, yetenek ve uzmanlık alanına uygun olmalıdır. • Emir, organizasyonda kurulmuş bulunan hiyerarşik düzene ve ilişkilere uygun olarak verilmeli, her ast tek bir üstten emir almalıdır. • Emir, astın organizasyonundan beklediği çıkarlara aykırı düşmemelidir.

17. B)Astın Psiko-Sosyal Durumu Ast-üst ilişkisinin bir önemli özelliği de astın ihtiyaçlarının bilinmesi, davranışlarının nedeninin bu ihtiyaçlarda aranmasıdır. Astlara güven duygusu aşılamanın başlıca koşulları şunlardır: a)Uygun Bir Ortam Güven duygusunun yaratılmasında en önemli unsur, üstlerin yarattıkları ortamdır. Astlar üstlerinin samimiyetine inandıkları ölçüde güvenli olurlar. b)Bilgi Astların ihtiyaç duydukları başlıca bilgi çeşitleri şunlardır: • Örgütün bütününe ilişkin yönetsel politikaya ait bilgiler • İş usullerine ve yönetmeliklerine ait bilgiler • Astların örgüt içindeki sorumlulukları , görev ve yetkilerine ilişkin bilgiler. • Astların bilgi ve yeteneklerinin uygulanmasını etkileyecek olan yöntem, usul ve diğer örgütsel değişimlere ilişkin önceden verilecek bilgier.

18. c) İstikrarlı Disiplin Disiplin ,yanlış hareketleri cezalandırma anlamına geldiği gibi doğru hareketleri destekleme, savunma ve ödüllendirme anlamına da gelmektedir. İstikrarlı disiplinin görevi, astı bu gerek ve kaidelere uygun davranışa zorlayarak onu uzun vadede maddi, sosyal ve psikolojik doyumlara yöneltmesidir. d)Yönetime Katılma Astlara kendi görüş ve fikirlerine itibar edilme olanağı verildiği zaman gerçek bir doyum elde ederler. Astların fikirlerini almak, üstlere yaptıracakları işlerin icrası için kolaylık sağlayacaktır. Çünkü işin planlamasına katılan ast, icrasını severek yapacaktır. e)Müracaat Hakkı Astlar bazı konularda, üstleri ile fikir ayrılıklarına düşebilirler ve kendilerine makul gelen nedenlerden dolayı üstlerine itiraz edebilirler.

19. D)Üstün Davranışları a)Baskı ve Korku Temeline Dayanan Davranışlar ve Sonuçları Baskı, bir insana veya bir gruba belirli bir faaliyeti yaptırmak üzere zorlayıcı tedbirler alınmasından doğar. Böylece insanı belli bir işi yapmak üzere harekete geçirir. Baskı fiilinin araçları vardır. Bunlar ücret vermeme, prim kesme, ikramiye vermemek, terfiyi durdurmak , işten kovmak gibi hususlardan oluşur. Baskı astlar üzerinde çalışma gücü doğurur. Görünüşte uyum sağlanmış olduğu halde, gizli sabotajlar, iş yavaşlatmalar görünmeyen israflar gibi içten yıkıcı faaliyetler yönetsel etkinliği ve verimliliği azaltacak veya ortadan kaldıracaktır.

20. b)Yetke Kazandıracak ve İtaati Sağlatacak Davranışlar Üst astları üzerinde gerçek bir yetke kurabilmek için aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır. • Üst verdiği emirlerde yasalara, örgüt hiyerarşisine, örgüt içi yönetmeliklere saygılı olmayı bilmelidir. • Üst biçimsel olmayan fakat örf, adet, gelenek ve dinsel bağlılıklara hürmet etmeli • Üst, iş grubunu teşkil eden her üyeye görüş ve fikirlerini açıklama fırsatı vermeli • Üst, ast gruplarını tanımaya çalışmalı, grup normlarını, grup içi bağlılıkları, astların müşterek duygu ve ihtiyaçlarını değerlendirmeli • Üst gerekli uzmanlık bilgilerine sahip olmalı, yeni bilimsel değişme ve gelişmeleri yakından izleme arzu ve davranışında bulunmalıdır.

21. Yönetici, yazılı emir ve talimatlardan ziyade astlarla yüzyüze ilişkileri geliştirmelidir. • Üst, örgütün amaçları ile kumandası altında bulunan kişilerin ihtiyaç ve amaçlarının bağdaştırılmasını sağlayabilmelidir. • Üst grup içi ayrılıkları ortadan kaldırmak için grup üyelerini ortak bir amaca inandırmalıdır.

22. Melek Çiftçi 120703012 • Gül Aydın 120703074 • Zehra Keleş 120703072 • Figen Özer 120703037 • Serpil Şahin 120703055 • Betül Aydın 120703011