ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME HAZIRLAYAN: MERAL PEMPE

2. İÇERİK A.ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR 1.Ölçme 2.ölçmede sıfır 3.birim 4.ölçek ve ölçek türleri b.Ölçme aracının niteliği 1.Geçerlilik 2.Güvenirlik c.Ölçme araç ve yöntemleri 1.Yazılı sınavlar 2.Sözlü sınavlar 3.Kısa cevaplı sorular 4.Çoktan seçmeli testler 5.doğru-yanlış testler 6.Eşleştirmeli testler 7.Ödev ve projeler d.Ölçmedehata ve türleri 1.Sabit hata 2.Sistematik hata 3.Tesadüfi hata

3. E. ölçme sonuçlarının düzenlenmesi 1.puanların sıralanması 2.aritmetik ortalama 3.frekans dağılımı 4.frekans çizelgeleri F. ölçme sonucunu değerlendirme 1.değerlendirme 3.değerlendirme türleri -tanımlayıcı değerlendirme -biçimlendirici değerlendirme - düzey belirleyici değerlendirme 4.Not verme ve not vermede kullanılan ölçütler

4. TANIM (ÖLÇME)BİR NİTELİĞİN GÖZLENİP GÖZLEM SONUCUNUNSAYILARLA VEYA BAŞKA SEMBOLLERLEGÖSTERİLMESİDİR.

5. Ölçme gözlem Varlıkların, olayların özellikleri Sayı veye sembolle ifade ediş ölçme Ölçme :Herhangi bir niteliği gözlemlemek ve sonucunu sayılarla ya da başka sembollerle ifade etme işidir. Ölçme süreci

6. Örnekler: • Okul bahçesinin sıcaklığı 29°C’dir. • Park yerinde 25 araba var. • Masanın boyu 2 m’dir. • Bir okuldaki öğrencilerin öğrenim durumlarına göre “ilkokul-ortaokul” olarak sınıflandırılması

7. Ölçme işleminin yapılabilmesi için; 1. Ölçülecek özelliğin tanımlanması, 2. Ölçülecek özelliğe uygun sayı ve semboller kümesinin belirlenmesi, 3. Ölçülecek özelliğe hangi sayı ve sembollerin verileceğini gösteren ölçme kuralının belirlenmesi gerekir.

8. Ölçme Kuralı Ölçme işlemi yaparken ölçmeye konu olan özelliğin hangi miktarına ne kadar değer verileceğinin belirlenmesidir. Örneğin;10 soru üzerinden sınav yapan bir öğretmenin her bir soruya 10 puan vereceğini belirtmesi

9. Örneğin; “Fizik dersinden sınav yapan bir öğretmen 2.soruya tam cevap veren öğrencilerin 20 puanalacağını söyleyerek, o soruya tam cevap veren öğrencilere kaç puan verileceğine dair bir ölçme kuralı belirlemiştir.

10. AÇIKLAMA • Ölçme sonuçları her zaman sayılarla ifade edilmez. • Bazı ölçme sonuçları büyük–küçük, iyi–orta–kötü gibi sembollerle (sıfatlarla) de ifade edilebilir. • Örneğin; “Serkan iyi bir sunu hazırladı” cümlesindeki “iyi”, bir ölçme sonucunu gösteren semboldür.

11. Ölçme, ölçülen özelliğe ve bu özelliğin gözlenme şekline bağlı olarak üçe ayrılır. Ölçme türleri Doğrudan (temel) ölçme Dolaylı (göstergeyle) ölçme Türetilmiş ölçme

12. A) Doğrudan (Temel) Ölçme • Ölçülecek özelliklerin, araya başka bir değişken girmeden doğrudan doğruya gözlenmesi sonucu yapılan ölçme türüne “doğrudan (temel) ölçme” denir. • Doğrudan ölçmelerde ölçülecek özellikle, bu özelliği ölçmek için kullanılacak aracın özelliği aynıdır.

13. Örneğin boy, kilo gibi özelliklerin ölçülmesini ele alalım. Uzunluğu ve ağırlığı kendileriyle aynı türden bir araçla ölçüyoruz. Gözleyebildiğimiz özellikleri de doğrudan ölçebiliriz. UZUNLUK, AĞIRLIK VE RENK gibi özellikler doğrudan ölçülebilen özelliklerdir.

14. Örnekler: • Sude’nin boyu 170 cm’dir. • Kitaplıkta 15 tane fizik kitabı var. • Ayşe tartılarak 48 kg olduğunu öğrendi. • Sınıfta 20 öğrenci var. • Bir bahçenin enini metre ile ölçmek, • Öğrencileri boy sırasına dizmek,

15. B) Dolaylı (Göstergeyle) Ölçme • Ölçmek istediğimiz değişkenlerin bazıları doğrudan gözlem yapılarak ölçülemez. Doğrudan gözlem yapılarak ölçülemeyen bir değişkenin, onunla ilgisi olduğu bilinen ya da sanılan başka bir değişken gözlenerek ölçülmesine “dolaylı (göstergeyle) ölçme” adı verilir.

16. Örneğin; - Sıcaklığı doğrudan gözlemleyemeyiz. Civadakigenleşme veya yoğunlaşma ile sıcaklık artışı veya düşüşü arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. - Bu nedenle sıcaklık onunla ilgisi olduğu düşünülen civa termometredeki yükselişi veya düşüşü gözlemlenerek ölçülür. - Zeka ve başarının ölçülmesi de aynı biçimdedir.Zeka ve başarıyı ölçmek için bireyin tepkide bulunabileceği birtakım durumlar ya da koşullar oluşturuyoruz. Birey, ne denli çok soruya doğru cevap verirse o denli zeki, ya da başarılı sayılıyor. Bir bakıma termometre içindeki civanın sıcaklığın ölçülmesinde oynadığı rolün aynısını, testteki sorular, zeka ya da başarının ölçülmesinde oynuyor.

17. Eğitimde ölçülmek istenen özelliklerin çoğu Dolaylı olarak ölçülebilen özelliklerdir. Eğitimde en çok ölçülmeye çalışılan başarı ve yetenek değişkenleri doğrudan doğruya gözlenemediği için testler aracılığıyla ölçülmeye çalışılır. Bireylerin testlerdeki maddelere verdiği yanıtlar onların yeteneği ve başarısının bir göstergesi olarak kabul edilir ve bu yanıtlar gözlenerek, bireylerin doğrudan doğruya gözlenemeyen başarı ve yetenek düzeyleri belirlenmeye çalışılır.

18. 1 dakikada Not 200 kelime okuyabilme • Eğitimde ölçme konusu olan özelliklerin çok azı doğrudan gözlenebilir. • Sözgelimi, elle yapılan işler dışında, güzel okuyabilme, iyi konuşabilme gibi bazı özellikler doğrudan gözlenebilir.Bunlardaölçme konusu olan davranışla, gözlenen davranış aynıdır. • Fakat eğitimde genellikle ölçme konusu olan davranış değil de, onunla ilgili olduğu sanılan davranışlar gözlenip, gözlem sonucu asıl ölçme konusu olan davranışa atfedilir.

19. Örnekler; • Bir öğrencinin bilgisinin sınav ile ölçülmesi • Öğrencinin zekâ düzeyinin ölçülmesi • Öğrencinin yeteneklerinin ve kişilik özelliklerinin • ölçülmesi • Bir odanın sıcaklığının termometre ile ölçülmesi. • Ahmet zeka testinden 145 puan aldı. • Ayşe matematik sınavından 80 puan aldı.

20. c- TÜRETİLMİŞ ÖLÇME • Dolaylı ölçmenin bir başka şeklidir. • İki ve ya daha fazla değişken arasında yapılan ilişkilendirme (matematiksel bir işlem) sonucu elde edilen ölçmedir. • Örnek: hız,havuz, yaş, denklem problemlerinde bu ölçmeden yararlanılır. Türetilmiş ölçmelerde, değişkenlerin hepsi ayrı ayrı ölçülür ve bu ölçme sonuçları arasında matematiksel bir işlem yapılır.

21. Örneğin; Bir otomobilin hızını bulmak için, önce otomobilin gittiği mesafeyi, sonra bu yolu kaç saate gittiği belirlenerek; yol ve zaman arasında bölme işlemi yapılır. Burada iki ölçme sonucu arasında matematiksel işlem yapıldığı için türetilmiş ölçme söz konusudur. Hız=Yol/Zaman • öğrencinin sınıf geçme notu= vize ortalamasının % 40’ıyla final puanının % 60’ının toplamı

23. Ölçmede Sıfır Mutlak (doğal, gerçek) sıfır Bağıl( tanımlanmış, göreli, yapay) sıfır Ölçülen özelliğin yokluğu anlamına gelir. • Gerçek sıfır bize hiçliği ifade eder. • “Sıfır kilo” dendiğinde hiç ağırlık yok demektir. • “sınıfta sıfır kişi var” dediğimizde sınıfta bu hiç kimsenin olmadığı anlamına gelir. • Ölçülen özelliğin yokluğu anlamına gelmez.yanitanımlanmış bir sıfır noktası söz konusudur. • Örneğin takvimde kullanılan sıfır tanımlanmıştır. (MİLAD VE HİCRİ TAKVİM) • “SIFIR BEDEN” örneği • Sıcaklığın ölçülmesinde sıfır hiç sıcaklığın olmadığı anlamına gelmez. • Deniz seviyesi

24. 3 bebek var dediğimizde mutlak sıfır

25. Sıfır beden Sıcaklık 0 dediğimizde bu sıcaklığın hiç olmadığı anlamına gelmez

26. Not : • Eğitimdeki ölçmelerde genellikle tanımlanmış sıfır kullanılmaktadır. • Örneğin bir öğrenci matematik sınavından sıfır almış olsun bu o öğrencinin hiç matematik bilmediği anlamına gelmez.Sadeceöğrencinin test puanı sıfırdır.

27. Ölçmede Birim • Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçacığa “birim” denir. • cm, mm, km, kilo, gram vb. gibi • Not : birim, ölçmede işlemin objektif olmasını ve ölçmenin standart olmasını sağlar • Termometre birimleri, °C • Cetvelin birimleri, m,cm, mm • Saatin birimleri, saniye, dakika, saat, • Kütle birimleri, gr, kg, ton

28. Birimin Türleri: a) Doğal birim • - Ölçülen özellik tanımlamaya ihtiyaç duymaz. Bir sınıftaki öğrenci sayısı için birim “kişi”, bir sandıktaki elma sayısı için birim “tane”, zaman birimi olarak “gün” doğal birimdir. Herkes tarafından aynı anlaşılır. b) Tanımlanmış (Yapma) birim • -Bütün insanlar tarafından aynı anlaşılacak şekilde belli kurallara göre tanımlanmış birimlerdir. Zaman ölçüsü için “saat”, uzunluk için “metre” tanımlanmış birimlerdir.

29. Birimin Özellikleri: • a) Eşitlik • Ölçme işleminde birimlerin birbirine eşit olmasıdır. • 1 cm ile 2 cm arası 1cm’dir. 20 cm ile 21 cm arası da 1 cm’dir. • Kulaç, karış gibi birimler eşit değildir. • b) Genellik • Birimlerin herkes tarafından aynı anlaşılması, kişiden kişiye, yerden yere değişmemesidir. • c) Kullanışlılık • Kullanma amacına hizmet etmesidir. Yol uzunluğunu kilometre olarak ifade edilmesi kullanışlıdır. Yol uzunluğunu santimetre olarak ifade etseydik kullanışlı olmazdı.

30. Ölçek nedir? • Ölçek; nesnelerdeki özellikleri ve farkları ortaya çıkarmaya çalışan araçlardır. • Ölçek incelenen özelliğin niteliğini ve ya niceliğini belirlemek için kullanılan araçlardır. • Hem günlük hayatta hem de eğitimde kullandığımız dört tür ölçek vardır.

31. Ölçek Türleri a) Sınıflama (Adlandırma) Ölçeği b) Sıralama Ölçekleri c) Eşit Aralıklı Ölçek d) Eşit Oranlı Ölçek

32. 1-SINIFLAMA (ADLANDIRMA-NOMİNAL) ÖLÇEKLERİ • Gözlemin en basit biçimi, nesneleri belli bir yönden benzeyip benzemediklerine göre sınıflamaktır. • Bu, nesneler arasındaki farklılık ve benzerliklerin çok kaba bir biçimde saptanması işlemidir.Her bir sınıf üyesi diğer sınıftaki üyelerden ayıran bir özelliğe sahiptir. • Ölçme sonuçları sembol, sayı veya sıfatlara dönüştürülür. • Bu ölçekte nesnelere verilen sayıların sayısal anlamları • yoktur, miktar belirtmezler. • Bu nedenle bu ölçekteki sayılarla hiçbir matematiksel işlem • yapılamaz. • Ölçmenin basit, ilkel bir türüdür. • Bu ölçeklere sözde ölçek de denir.

33. Sınıflama Ölçek Örnekleri • Esmer-sarışın-kumral • Evli-bekar • İyi-orta-zayıf • Başarılı-başarısız • Beyaz-sarı-yeşil • Türkiye’nin bölgeleri • Ayakkabı markaları • Türkiye’deki üniversiteler • İllerin telefon kodları • illere plaka numarası verme • Öğrencilere numara verme • Futbolculara sırt numarası verme

34. 2-SIRALAMA (DERECELEME) ÖLÇEKLERİ • Belirli bir nitelik bakımından büyükten küçüğe ya da küçükten büyüğe sıraya koyma işidir. • Kullanılan sayılar sıra sayılarıdır. • Öğrenciler boy sırasına ya da herhangi bir sınavdan aldıkları puana göre başarı sırasına konulabilir. • Bir öğrencinin, boy uzunluğu ya da başarı miktarı bakımından grup içinde kaçıncı olduğu da belirlenir. DALTONLAR GİBİ

35. 2.Sıralama (dereceleme) ölçekleri örnekleri • Birinci-ikinci-üçüncü • Okul birincisi-okul ikincisi • En uzun-ikinci uzun • Başarı sıraları • Boy sıraları • Ligdeki takımların puan sıralamaları • yarışmada birinci-yarışmada ikinci

36. TAKVİM 3-EŞİT ARALIKLI ÖLÇEKLER •  Eşit aralıklı ölçek, ya iki noktası belirlenip, bu iki nokta arası eşit aralıklarla bölünerek ya da birnoktası belirlenip bu noktadan itibaren tanımlanmış bir birimle bölmelenerekgeliştirilir. •  Termometre, takvim ve standart puanlar bu anlamda eşit aralıklı ölçek ya da ölçme aracıdır. •  Eşit aralıklı ölçeklerde başlangıç (sıfır) noktası keyfi olarak belirlenir •  Bu tür ölçeklerdeki sıfır noktası saymaca bir sıfır noktasıdır. •  Kolayca anlaşılacağı gibi, eşit aralıklı ölçeklerdeki sıfır, o noktada ölçülen özelliğin gerçekten hiç bulunmadığı anlamına gelmez.

37. 3-EŞİT ARALIKLI ÖLÇEKLER •  Bir sıcaklık ölçüldüğünü düşünelim.Kullanılanölçekteki sıfır noktasından sağa doğru ölçülen özellik artarak gitmekte,soladoğru azalarak gitmektedir. Yani alınan sıfır noktası ölçülen özelliğin hiç bulunmadığını göstermez. Sıfırdan önce de sıcaklık var fakat eksi değerde bir sıcaklık. İşte bu tür ölçekler eşit aralıklı ölçeklerdir. •  Eşit aralıklı ölçekteki sıfır noktası, ölçülen özelliğin mutlak yoğunluğunu göstermediğiiçin, bu tür ölçeklerle elde edilen ölçme sonuçları üzerinde toplama ve çıkarma işlemi yapılmasına rağmen oran belirtmek, çarpma ve bölme işlemleri yapmak imkansızdır.

38. 3-EŞİT ARALIKLI ÖLÇEKLERE ÖRNEKLER • Takvimler • Zeka testleri • Tutum ölçekleri • Öğrencilere uygulanan sınavlar • Başarı testlerindeki • standart puanlar • Sıcaklık ölçümleri

39. 4-ORANLI ÖLÇEKLER • Aralıklı ölçek üzerindeki saymaca sıfır noktası yerine doğal yada gerçek sıfır noktası konulabilirse ,elde edilen yeni ölçeğe oranlı ölçek adı verilir. • Metre, kilogram, saat gibi ölçme araçları bu tür ölçek esasına uygun olarak geliştirilmiştir.Buaraçlardaki sıfır noktası ölçülen özelliğin hiçliğini, yokluğunu gösterir. • Örneğin, bir bir şeyin uzunluğu sıfır metredir demek, aslında ortada ölçülecek bur uzunluk yok demektir.

40. Oranlı Ölçekte • Başlangıç noktası gerçek (mutlak) sıfırdır. Eşit bir birimi vardır. Bu ölçeklerle elde edilen verilerde her türlü matematiksel ve istatistiksel işlemler yapılabilir. Oranlı ölçeklerde Ölçme sonuçları arasında oranlama işlemi yapılabilir. Örneğin 100kg olan bir cismin ağırlığı, 50kg olan bir cismin ağırlığının 2 katıdır diyebiliriz.

41. NOT Eğitimde kullanılan ölçek türleri Sıralama ve Eşit aralıklı ölçeklerdir.

42. Ölçme Araçlarında Aranan Özellikler • Geçerlik • güvenirlik

43. GEÇERLİK • Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği başka herhangi bir özellikle karıştırmadan, doğru olarak ölçebilme derecesidir. • Başka bir deyimle, bir ölçme aracının geliştirilmiş bulunduğu konuda amaca hizmet etmesidir. Amaca uygun olmasıdır.

44. Mesela • Sözgelimi, uzunluk ölçmek için geliştirilmiş bir araç olan metre, uzunluk ölçmede geçerlidir, fakat ağırlık ölçmede geçerli değildir. • Bir okuduğunu anlama testi, okuduğunu anlama yeteneğini ölçmede yüksek bir geçerliliğe sahip olabilir fakat aynı test, çok büyük bir olasılıkla, matematikte problem çözme yeteneğini ölçmede geçerliğe sahip değildir.

45. Not : • Tesadüfi ve sistematik hatalardan etkilenen geçerlilik -1,00 ile +1,00 arasında değer alır. Test puanları ile ölçüt ya da ölçütler arasındaki ilişkiyi gösterir. • -1,00 geçerliliğin düşük olduğunu,+1,00 geçerliliğin yüksek olduğunu gösterir.

46. Geçerliliği Etkileyen Faktörler Nelerdir? • Güvenirlilik • Soru sayısının artması • Ölçme sisteminden kaynaklanan hatalar (sistematik • yanlılık) • Ölçme yönteminin bireyin alacağı puanı etkilemesi • İstenmeyen değişkenlerin ölçümlere karışması • Sınavda ölçülecek davranışları uygun maddeler ile ölçmemek geçerliliği düşürür.

47. Geçerliği Arttırma Yolları • Her soru ölçülecek amaca hizmet etmeli. • Her soru ayırt edici olmalı • Test güvenilir olmalı. • Alanı kapsamalı • Test güçlüğü ile amacı arasında ilişki olmalı (Eğitimde%50, • yarışma sınavlarında %70).Orta güçlükte olmalı • Uzmanlara kontrol ettirilmeli • Aynı sorular tekrar tekrar sorulmamalı. • Puanlama anahtarı eksik olmamalı veya yanlı davranılmamalı. • Öğrencilere sınavdan önce sorular ile ilgili bilgi verilmemeli (ipucu) • Yetenek, zeka testlerinde içinde bulunulan kültür dikkate alınmalı • Cevap seçenekleri soru sayısına eşit dağıtılmalıdır.

48. GÜVENİRLİK • Bir ölçme aracının, ölçme sonuçlarına hata karıştırmadan ölçme yapabilmesi güvenirliktir. • Objektiflik olarak da adlandırılan güvenirlik, ölçümler arasındaki tutarlılıktır.Yani farklı ölçümlerde aynı sonucun alınmasıdır. • Güvenilir bir ölçme aracı, aynı özellikle ilgili olarak arka arkaya yapılan ölçmelerde yaklaşık olarak aynı sayısal sonucu verir. • Bu anlamda güvenirlik, geçerliğin bir parçasıdır. 3.ölçüm 1.ölçüm 2.ölçüm Yaklaşık olarak aynı sonuç

49. Başka ifade ile güvenirlik • Ölçme sonuçlarının (özellikle tesadüfi hatalardan) arınık olması yani hata karışmadan ölçme işleminin yapılabilmesidir. • Ölçme aracının ölçülecek özelliği doğru ölçmesidir. . Hata ne kadar düşük olursa güvenirlik o kadar yüksek olur. . Güvenirlik; duyarlılık, kararlılık, tutarlılık ve objektiflik kavramlarıyla doğrudan bağlantılıdır.

50. Kararlılık; bir testin birden çok uygulamasında benzer sonuçlar elde edilmesidir. Tutarlılık; bir testi oluşturan birimlerin birbirine benzemesi veya testin ilk uygulaması ve ikinci uygulamasının birbiriyle tutarlı olmasıdır. Duyarlılık; ölçme aracındaki birimlerin küçüklüğü ile ilgilidir. Bu durumda aracın duyarlılığı artar Objektiflik; ölçme işlemi kim tarafından yapılırsa yapılsın, puanlamada aynı sonuca ulaşılması