Dersler -1932

1. Dersler -1932 • Betonarme • Hidrolik • İktisat • Tasarı geometri • Elektrik

2. Resmi olarak Türkiye’de mühendislik eğitimi adına 1773 tarihinde Hasköy’de yeni yapılan bir binada, Mühendishane-i Berri-i Hümayun kurulmuş, • Bir takım tarihsel gelişim ve değişimlerden sonra ismi Yüksek Mühendis Okulu olan kurum, 1944 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi haline gelmiştir. • Daha sonraları sayısı artan inşaat mühendisliği eğitimi veren üniversitelerin sayısı İMO kurulduğu zamanda üçtür. Bunlar • İstanbul Teknik Üniversitesi, • Robert Koleji, • Yıldız Teknik Üniversitesi’ dir.

3. Cumhuriyetin ilk yılları 1 • 1923–1924 eğitim – öğretim yılında Türkiye’nin nüfusu 11-12 milyondur. Bu nüfusun %10 ve kadınların sadece %3’ü okuryazardır. • Bu yıllarda Türkiye de 4.894 ilkokul, 23 lise, 64 meslek okulu, 9 fakülte ve yüksek okul olmak üzere toplam 5.062 öğretim kurumu vardır. • Bu okullarda görevli olan öğretmen ve öğretim üyesi sayısı ise toplam 11. 918’dir. • İlkokullarda 341.941, ortaokullarda 5.905, liselerde 1.241, meslek okullarında 6.547 ve yüksek öğretimde 2.914 olmak üzere 358.548 öğrenci vardır. • O yıllarda eğitime bütçeden ayrılan pay düşük bir düzeydedir. 1921’de 57.128.833 TL. olan Genel bütçeden eğitime ayrılan miktar 390.412 lira olmuştur. • 1923’te genel bütçe 105.929.911 lira olmasına karşın Milli Eğitime ayrılan ödenek 3.033.003 liradır.

4. Cumhuriyetin ilk yılları 2 • Cumhuriyetin ilk yıllarında bu sayısal verilerin dışında eğitimin niteliksel özellikleri • de düşüktür. Çanakkale ve kurtuluş savaşında kaybedilmiş olan öğretmenlerin yanı sıra • mevcut eğitimcilerin mesleki formasyonu da yetersizdir ve öğretim programları çağdaş bir • anlayıştan yoksundur. Okul binalarının durumu ve ders araç-gereçlerinin eksikliği ve eğitimle • ilgilenen merkez ve taşra örgütünün idari teşkilatlanmasındaki sorunlar Türk Eğitim • sisteminin o günkü durumunu yansıtmaktadır.

6. Cumhuriyetin ilk yılları3 • Açılanveilerdeaçılacakolanyeniöğretimkurumlarınınöğretimelamanıgereksiniminikarşılamaküzere 1927-1938 yıllarıarasındayabancıülkelereyıllaragöregönderilenöğrencisayılarışöyledir: • 1924’te çıkarılanbiryasagereğince ilk olarak1927-1928eğitimöğretimyılındasekizdeğişikülkeyetoplam 42 öğrencigönderilmiştir. • Yurt dışınagideceköğrencilere Atatürk çektiğitelgraftaşöyle der:’’Sizibirerkıvılcımolarakgönderiyorum. Alevlerolarakgeridönmelisiniz.’’ • Bu sayıyıllargeçtikçeartmıştır. 1929-1930eğitim-öğretimyılında, yabancıülkeleregönderilenöğrencisayısı 288’e ulaşmıştır. • 1937-1938eğitim- öğretimyılınagelindiğindebusayı204’tür.Bu öğrencilerinAlmanya(97), Fransa(21),Belçika(15),Amerika(15),İsviçre(13),Avusturya(14) olmaküzerediğerleriİtalya, İngiltere,MacaristanveRusya’yagönderilmişlerdir. • BuradaTürköğrencilerin % 86.77’ningönderildiğiülkelerinbaşındaAlmanya, Fransa, BelçikaveAmerikagelmektedir.

7. Cumhuriyetin ilk yılları 4 • Üniversite reformu sayesinde yabancı uzman ve öğretim üyelerinin çeşitli fakültelerde ders vermeleri sağlanır. Ayrıca eğitim ve kültür reformunu tamamlayacak şekilde • John Dewey, Künhe, OmerBuyse, Albert Malche, BergeParker gibi uzmanların ve Amerikan Heyetlerinin görüşlerine başvurulduğunu görüyoruz. • Albert Malche’in raporu doğrultusunda üniversite reformu yapılır. • John Dewey’in raporu eğitim alanında yapılan reformlarda etkili olur. • 1925’te Alman Ticaret ve Sanayi danışmanı olan Prof. Künhe ve Belçika meslek öğretimi genel müdürü olan OmerBuyse’nin raporları yönetim, program, öğretmen yetiştirme, denetim ve yüksek öğretim reformu gibi konuları kapsamakta ve yol gösterici olmuştur.

8. Cumhuriyetin ilk yılları 5 • Böylece 15 yıllık bu çok kısa dönemde eğitim alanında önemli adımlar atılmış, deyim yerinde ise ikinci bir kurtuluş savaşı daha verilmiştir. • Bu dönemde eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması, okulun herkese açık ve parasız olması, ilköğretimin yaygınlaştırılması ve toplumun çağdaşlaşması amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda 1923-1938 yılları arasında okulların, öğretmenlerin ve öğrencilerin sayısında ve ülke nüfusunda büyük artışlar olmuştur. Eğitim savaşının sonunda kazanılan utkunun sayısal göstergeleri şöyledir: • 1923-1938 arasında Türkiye nüfusu %38 artarken, ilköğretimdeki öğretmen sayısı da%154’lik bir artış göstermiştir. Özellikle kadın öğretmen sayısındaki %352’lik artış ile kız öğrencilerdeki %323’lük, ortaokullardaki öğrencilerde %1.255 ve liselerdeki öğrenci sayısında % 1.692’lik artış olduğunu tablolardaki verilerden anlıyoruz. • Diğer taraftan yeni açılan ilkokul sayısı %137,ortaokul sayısı %194 ve lise sayısı %296’lık bir artış göstermiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında yüksek öğretimde hiçbir kadın öğretim üyesi yok iken ,1938 yılında üniversitelerde 99 kadın öğretim üyesi bulunmaktadır. • Ayrıca %189’luk bir artış gösteren bu kurumlardaki öğrenci sayısı da % 328 atmıştır.

10. Cumhuriyetin ilk yılları 7

21. UniversitelerinulkemizdeevrenselanlamınauygunolarakyapılanmasıvetariflenmesiUniversitelerinulkemizdeevrenselanlamınauygunolarakyapılanmasıvetariflenmesi • 1933 yılındabaşlar. • Aynıyıllarda, naziAlmanyasındankacanbilimadamlarınınİstanbul’agelmeleri, İstanbul Universitesive İstanbul TeknikUniversitesindegorevalmalarıbubaşlangıcıgorkemlikılar. • Cumhuriyetinkuruluşyıllarındanitibaren, yurt icindekiimkanlarınhemenhemenyokdenecekduzeydeolmasınedeniile, oğretimuyesivearaştırmacıyetiştirmekicin, o yıllardaAvrupa’nın en prestijliyuksekoğretimkurumlarınadevletbursuileoğrencigonderilmiştir. • Sayısalartışların, niteliktenodunvermemekgerekcesiilekısıtlıvekontrolluolarakgercekleştirildiğibuyıllarda, İstanbul dışındahayatagecirilen ilk universite Ankara universitesiolmuştur. • 1950’li yıllarda, diğerbuyukşehirlere de yayılacakbirşekildeuniversitesayısıartırılmış, ancakbuartışlardayeniacılacakuniversitelerinfinansalkaynaklarıveustleneceklerimisyonlardahaoncedenacıkbirşekildebelirlendiğiicingelişmelerisağlıklıolmuştur. • Sistemdeki ilk buyukyasaldeğişiklik 2547 sayılıyasaile 1981 yılındagercekleşmiştir. • Buyasaile, liseustu tum eğitim-oğretimkatıbirmerkeziyetcilikleaynıcatıaltındatoplanmıştır. • Bu donemdesistemdeki ilk buyukvetoplusayısalartışlargercekleştirilmiş; bunaparalelolarak, bukurumlarınniteliklerisorgulanmayabaşlanmıştır. • Ulkemizdekavramsalolarakkitleselyuksekoğretimedonuşunveniteliksorunlarınınartışınınbaşlangıctarihi 1981’dir.

22. The Boyer Commission on Educating Undergraduates • Soru 1. Oğrencilerinozgunfikirler, cozumler, yontemler, v.bonermeleri, yaratmaları neolcudesağlanıyor? • Yanıt: Hemenhemen hic. Odevlerveraporlardahil, oğrencilerinozgunfikirvecozumuretebildiklerineilişkinbirveriyoktur. Bununicinbircaba da sozkonusudeğildir. • Soru 2. Oğrencilerdebilgiyeerişimisteğivecabası ne duzeydedir? • Yanıt: Bilgiyeerişimisteğiyokdenecekkadarazdır. İstekolayıncacaba da yoktur. İnterneten yaygınbilgiyeerişmeortamıolarakancakcoğunluklayanlışveeksikkullanılmaktadır. • Soru 3. Bolumlerimizdelisanseğitimiicingereklilaboratuvarolanaklarıvarmıdır? • Yanıt: Yetersizdirveyayoktur. Mevcutlaboratuvarlardahacokoğretimelemanlarınınaraştırmalarınayoneliktir. Başkaturlusu de beklenemezcunkugecerliolansistemoğretimelemanlarınınbaşarıperformansınıyalnızcaaraştırmacıktılarıyla (aslındabunların • miktarıyla) değerlendirmektedir. • Soru 4. Sorgulayıcıbireğitimsistemimizvarmı? • Yanıt: Yoktur. Sorgulamak hem oğrenciler hem de oğretimelemanlarıbakımınmdanrahatsızediciolabilir, zamankaybıolarakgorulebilir. • Soru 5. Oğrencilerinfarklıdisiplinlerdendersalmasındakitemelolcutlernelerdir? • Yanıt: Farklıdisiplinlerdendersalınmasıgenelliklegereksizveanlamsızbulunur. Oyleki “matematiğimatematikcileryerine, fiziğifizikcileryerine biz versekdahaiyiolur”fikrihakimdir. • Soru 6. Lisansduzeyindedisiplinlerarasıtasarımyapılıyor mu? • Yanıt: Disiplinlerarasıtasarımıbiryanabırakalım, kapsamlıbirdisiplinertasarımdahiyaptırıldığıtartışılr. • Soru 7. Oğrencileretkinbiryazılıvesozluiletişimbecerisikazanıyor mu? • Yanıt: Yazılıvesozluiletişimbecerilerikazandırılmasıbirmuhendisineğitimiicingenelliklegereksizgorulur. Doğruhesapyapsınlaryeter. • Soru 8. Teknolojikolanaklarderslerde ne duzeydevehangiamaclakullanılmaktadır? • Yanıt: Bilgisayarabağlıprojeksiyoncihazıoğretimelemanınındersinianlatırkendahaazyorulmasınısağlar. • Sorularıartırmakmumkundur. Bu yanlızca can sıkıcıyanıtlarındaha da artmasınayolacacaktır.

23. 2000-2010 yıllarıarasındaülkemizdekilisanseğitimivereninşaatmühendisliğibölümlerininsayısı %32 artarak 38’den 50’ye; inşaatmühendisliğiprogramlarının (1. Öğretim, • 2. Öğretim) sayısıysa %62 artarak 50’den 81’e çıkmıştır . • ÖSYMverilerinegöre , 2010 yılındaülkemizdeinşaatmühendisliğiprogramlarınıntoplamkontenjanı 5471’dir.

24. Bilgisayar ve İnşaat Mühendisleri 1940’lı yıllardaABD’deözelamaçlıolarakgeliştirilmesinebaşlanan modern elektronik bilgisayarlar 50’li yıllardagenelkullanımaaçılmışve 60’lı yıllardatümdünyadakullanılmaya başlamıştır. Yurdumuzdada önce 1962’de Karayolları (TCK) GenelMüdürlüğübünyesindebirbilgisayarkurulmuş, 1963 yılında da üçüniversitede (ODTÜ, İTÜveBÜ)bilgisayarkullanımınabaşlanmıştır. Üniversitelerdebilgisayarlarınkurulduğu ilk günlerdenbaşlayarakonların ilk ve en yoğunkullanıcılarıİnşaatfakültevebölümlerininöğretimüyeleriveyardımcılarıolmuştur. O yıllardabirmerkezdekuruluolan “Ana” bilgisayarlarınyönetimindede öncelikleİnşaatbölümlerininöğretimüyelerisözsahibiolmuşlarvebuözellik 80’li yıllarakadarsüregelmiştir. İnşaatmühendislerininbilgisayarlaraolanyoğunilgisi, doğalolarak, kısasüreiçindeeğitimprogramlarına da yansımıştır. Bu konuda ilk girişimler • İTÜİnşaatFakültesinde “ElektronikHesap” (1968 - G.Özmen) • ODTÜİnşaatMühendisliğiBölümünde “İnşaatMühendisliğindeBilgisayarMetotları” (1971 - E. Çıtıpıtıoğlu)derslerininaçılmasıilebaşlamıştır. Bu dersler o yıllardageçerlitekprogramlamadiliolanFORTRAN ilebazısayısalyöntemlerinöğretilmesiniiçeriyordu. SonrakiyıllardaFORTRAN dilininyerini, sırasıile, Basic, Pascal ve C dillerialmışveeğitimprogramlarında budilleriiçerendersler de verilmeyebaşlanmıştır. BazıeğitimprogramlarındadaMathcad veMATLABgibimatematikişlemağırlıklıdilleriiçerendersleryeralmaktadır.

25. Tablo 1 Lisans düzeyindeki inşaat mühendisliği bölümü öğrenci sayıları

26. Tablo 2 Lisans eğitimi veren inşaat muhendisliğibolumundegorevlioğretim elemanı sayıları

27. 2009-2010 Öğretimyılındainşaatmühendisliğilisansprogramınakayıtyaptıranöğrencisayısı5491. Bunlardan 940 tanesikız , 4551 tanesierkeköğrencidir. • Bölümlerdehalenöğrenimgörmekteolanöğrencisayısı 23453, 2965 kızöğrenci 20488 erkeköğrenciolduğugörülmektedir. • Bu verilerdenkızöğrencilerinbölümüfazlatercihetmediğianlaşılmaktadır. • 2008-2009 yılındamezunolanöğrencisayısıise 3498. • Türkiye’deinşaatmühendisliğibölümlerindeönümüzdeki 4 yıl(2011-2015) içinde20.000’in üzerindeöğrencininlisanseğitimialacağıgörünmektedir. • Yinebuöğrencisayısıdikkatealındığında her yılyaklaşık3000’in üzerindeinşaatmühendisiinşaatsektöründeyer alma çabasıiçinde • bulunacaktır.

28. 1994 YılındaTürkiye’deki 30 • adetinşaatmühendisliğibölümündensadece 9 tanesindelaboratuarvarken 2007’de • yenikurulmuşolanlardahilhemenhementamamındabirlaboratuarbulunmaktadır.

29. 2. MühendislikTarihineKısaBirBakış • İnsanoğlununyaklaşık 8000 yılönceyerleşikdüzenegeçmesiileoluşangüvenlibarınakvealtyapıihtiyacı, aynızamandayapımişininvemühendisliğin de başlangıcıolmuştur. • İlkelkomüninsanınındoğavebirbiriyleyaptığısavaşlardakiistihkamuygulamalarınedeniyle,mühendislikönceaskerialandatemayüzetmiştir. • MÖ 2550 yıllarındanitibaren, insanlıktarihininharikayapılarıvebunlarınmühendisleritarihtekiyerlerinialmayabaşlamıştır; • KralZoserbasamaklıpiramitiveyapımcısıMühendisImhotep gibi. • Dünyadaki ilk mühendislikokulu, “KöprülerveKarayollarıUlusalOkulu” adıaltında1747yılındaFransa’daaçılmış, • İngilizJohn Smeaton 1761 yılında ilk inşaatmühendisiolarakkaydedilmiş, • ilk İnşaatMühendisleriOdası da 1828 yılındaİngiltere’dekurulmuştur. • Cumhuriyet donemindeulkemizde pek cok değerli inşaat muhendisi yetişmiştir. Bu vesile ile, Muhendis ve Bilim Adamı Sn. Mustafa İnan’ı saygıyla anmak isteriz.

30. Yaklaşık 72 milyonnüfusasahipülkemizde, kayıtlıinşaatmühendisisayısıyaklaşık85.000 civarındadır. • Günümüzde, TürkiyeveKKTC’de her yılyaklaşık 5500 inşaatmühendisliğiöğrencisiuniversiteye başlarken, bunlardan yaklaşık 4000’i (%70) mezun olabilmektedir

31. Günay Özmen Prof. Dr., İTUİnşaatFakultesi (Emekli), İstanbul, E-posta: gunozmen@yahoo.com • AybarErtepınarProf. Dr., EmekliOğretimUyesi, YuksekoğretimKurulueskiBaşkanvekili.E-posta: aybar@metu.edu.tr • Prof. Dr. Süleyman BOZDEMİR, Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü, ADANA e-mail: sbozdemir@cu.edu.tr • Prof. Dr. Ergin Arıoğlu; 5 Kasım 2003 Sunu Kültür Üniversitesi • İnşaatçıların Tarihi: MütahitlerBirliğı; Tarih Vakfı; Mart 2006 • Tekeli, İlhan, Selim İlkin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, TTK Yayınları, Ankara, 1999, • Yrd.Doç.Dr. Fahri Birinci, Arş.Gör.Dr. Varol Koç OndokuzMayıs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Türkiye’de İnşaat Mühendisliği Eğitiminin Genel Yapısı ve Geliştirilmesi için Yeni Yaklaşımlar

33. 18. yy. ortalarýndaOsmanlýÝmparatorluðu’nun dünya ile bütünleþmesi sürecinde ihtiyaç duyulan ulaþýmaltyapýsýyabancý müteahhitlere imtiyaz verilmek suretiyle karþýlanýyordu. • Cumhuriyet döneminde Anadolu’yu inþa edenler ise aydýnlanma devriminin deðerleriyleyoðrulmuþ; yüksek öðrenimlerini 20’li yýllarda Mühendis Mekteb-i Alisi’nde, 1929 sonrasýndaÝstanbul Teknik Üniversitesi’nde yapmýþ; vatansever, birikimli ve mesleðinde tutkulu Türk mühendisleridir. • 1952’de Türkiye Müteahhitler Birliði’ni kuranlar yine onlar olmuþlardýr. • Müteahhitlerimiz 1970’li yýllarýnbaþýndan bu yana sadece Türkiye’yi deðil, dünyanýn dört kýtasýndaki onlarca ülkeyi inþa ediyorlar. Geliþmekte olan pek çok ülkenin dünyaya açýlmasý için gereken havaalanlarýný, limanlarý, otoyollarý ve raylý sistemleri onlar inþa ediyorlar. • 2005’te dünyanýn en büyük 225 müteahhitlik firmasýarasýnda tümü TMB üyesi olan 14 Türk müteahhitlik firmasýnýn yer almýþolmasýyla ve Türkiye’nin bu sayý itibariyle ABD, Çin ve Japonya’dan sonra dördüncü sýradabulunmasýyla ne kadar gurur duysak azdýr.

34. 1750’lerin ortasında Dünya sistemine yeni yeni entegre olmaya başlayan Osmanlı İmparatorluğu'nda ise, bir kervan Trabzon-Samsun arasını yetmiş beş saatte kat etmekteydi.

35. Aslında Avrupa su kanallarıyla, 1633 ile 1707 yılları arasında yaşamış ve 22 yıl süreyle Fransa • Kralı XIV. Louis’ye askeri mühendis olarak hizmet vermiş olan Fransız Mühendis S. P. de Vauban’ın geliştirdiği havuz sistemi ile on yedinci yüzyılın sonlarıyla on sekizinci yüzyılın başlarında tanışmıştı. • Osmanlı Devleti’nin bu sistemle tanışması ve bunun yarattığı etkileri anlaması ise, on sekizinci yüzyılın ilk çeyreği bitmeden olmuştu. • Bu aynı zamanda sivil amaçlı modern mühendislikle de ilk tanışmadır.

36. Buhar makinesi ile işleyen lokomotif ilk seferini 1829 yılında Liverpool-Manchester arasında • yaptı. Gerçek anlamıyla on sekizinci yüzyılın son çeyreğinde başlayan sanayileşme hamlesinin13 • şahikalarından biri de demiryolları ve buhar gücüyle çalışan lokomotifler oldu. Demiryollarının • gelişme sürecinde demir ve kömüre olan talep birkaç kat birden artacak, bu madenlerin çıkarılması • ve merkez ülkelere taşınması önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıkacaktır. Bu süreç kısa zaman • içinde Almanya ve ABD’nin de İngiltere’ye yaklaşan sanayi ülkeleri olarak ortaya çıkmalarına • neden olmuştur.14

37. Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki modern gelişmelerin gerisinde kaldığının açık biçimde anlaşılması ve bu farkın kapatılması için yeni düzenlemeler yapılması gerekliliği 18. yüzyılın ortalarında iyice açığa çıkmıştı. • Düzenleme ihtiyaçları daha çok askeri alandaki ihtiyaçların giderilmesine yönelik olarak ortaya çıktı ve bütün dünyada olduğu gibi Osmanlı İmparatorluğu’nda da modern mühendislik eğitimi ilk defa askeri amaçlarla başladı. • 1773’te, III. Mustafa döneminde kurulan Mühendis-hâne-i Bahrî-i Hümâyûn, gemi inşaatı ve haritacılık eğitimi veriyordu.

38. III. Selim döneminde kurulan Mühendis-hâne-i Berrî-i Hümâyûn’da ders anlatacak tek bir Müslüman mühendis bulamayan20 II. Mahmut’tan ancak yetmiş yıl kadar sonra Müslüman mühendisler bilgi birikimlerini önemli projelerde göstermek fırsatı bulabileceklerdir. • II. Mahmut dönemi, aynı zamanda, daha sonra Türkiye’nin altyapı çalışmalarında çok özel bir yere sahip olacak yol çalışmalarının da başlangıç dönemi oldu. • Gerçekleştirilememiş de olsa, İstanbul-İznik arasını birleştirmeyi öngören ilk araba yolu projesi bu dönemde yapılmıştı. • Bu dönemde uzun mesafe araba taşımacılığına uygun tek yol, İstanbul’u Rumeli’ye bağlayan İstanbul Caddesi idi.21

39. İstanbul-İznik arasını birleştirmeyi öngören ilk araba yolu projesi ve Tanzimat Fermanı’nda inşa edilecek yollar ve köprülerdenbahsedilmişolmasına rağmen, ilk yolların yapılması için 1850’yi beklemek gerekecekti.

40. 1847 yılında Mühendis-hâne-i Berrî-i Hümâyûn’da ilk kez yol ve köprü dersleri okutulmaya başlanmış olmakla birlikte, 1850 yılına gelindiğinde hem Meclis- i Umur-u Nafıa’da hem de başlanan yol inşaatlarında İngiliz ve Fransız mühendisler çalışıyordu • 1838’de Hariciye Vekaleti’ninsorumluluğunda başlayan, daha sonra Ticaret Vekaleti’nce yürütülen nafıa çalışmaları 1870 yılında ayrı bir bakanlık olarak teşkilatlandırıldı. • Böylece, Turuk-u Maâbir İdaresi de yeni kurulan Nafıa Nezareti’ne bağlanmıştı.

41. Yapımı gerçekleştirilen ilk yollar Bursa-Mudanya, Bursa-Gemlik ve Trabzon-Erzurum yolları oldu. • Bu yollarda güzergâhların modern mühendislik teknikleriyle tespit edildiği, yapımda teodolit kullanılarak, yerine aplike edildiği anlaşılmaktadır.29 • Yapım çalışmaları 1850-1865 yılları arasında gerçekleşen Bursa-Gemlik Yolu 34,5; Bursa-Mudanya Yolu ise 34 kilometre uzunluğundadır. • 1850-1872 yılları arasında yapılan ve İran ticareti kadar askeri amaçların da öne çıktığı30 Trabzon-Erzurum Yolu ise 314 kilometredir.31 • Güzergâhı Fransız mühendisler tarafından belirlenen Trabzon-Erzurum Yolu’nun yapımının 22 yıl sürmesi, bu dönemdeki çalışmaların nasıl güçlüklerle yürütüldüğü hakkında yeterli bir fikir vermektedir.

42. Buna karşılık 1860’larda başlayan demiryolları ve gelişimi 1870’lerde başlayan limanlar büyük ölçüde yabancı sermaye eliyle gerçekleşmiştir.

43. 1856’da, Türkiye’nin ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir-Aydın Hattı’nın inşasına başlandığında, Osmanlı Devleti ve Rusya dışında Avrupa’daki bütün ana hatlar inşa edilmiş durumdaydı. • 1860’da, dünyadaki demiryolları 100.000 kilometreyi bulmuştu

44. İzmir-Aydın Hattı’nın inşasına başlandığında Osmanlı İmparatorluğu’nda henüz sivil bir mühendislik okulu kurulmamıştı. • Demiryolları konusunda ise ne yapım ne de işletme bilgisi vardı. • Ayrıca, büyük bir yatırım gerektiren bu faaliyeti finanse edecek sermaye birikimi de mevcut değildi. • Bütün bu ve benzer nedenlerle Osmanlı Devleti, tam da Islahat Fermanı’nda ifade edildiği gibi, altyapı yatırımları için yabancı sermaye ve mühendislik bilgisine muhtaçtı.

45. 1883’te, Mühendis-hâne-i Berrî-i Hümâyûn’a bağlı olarak Hendese-i Mülkiye kuruldu. • 1884 ile 1909 yılları arasında, yılda ortalama 11 mezun veren okul devlet yönetimi için son derece önemli olmalıdır ki, yatılı okuyan öğrencilere düzenli maaş ödenmektedir. • Okulda çıkan yemekler her gün bir öğrenci tarafından saraya götürülüp gösterilmektedir. Bu öğrenci o günkü yemeğini de sarayda yemekte ve kendisine bir altın ihsan edilmektedir. • Ramazan ayında da öğrenciler topluca saraya iftara davet edilir ve kendilerine birer altın ihsan edilirdi

46. Daha sonra sırasıyla Yüksek Mühendis Mektebi ve İstanbul Teknik Üniversitesi adlarıyla eğitime devam edecek olan bu okul, ilk büyük müteahhitleri de yetiştirecektir. • Okulun ilk mezunlarından ve ilk girişimci mühendislerden biri olan Hulusi Bey’in 1899’da açtığı büro kısa bir süre sonra kapanmıştır

47. Hendese-i Mülkiye’nin 1897 mezunlarından Mustafa Şevki [Atayman] Bey’in anıları, bize dönemin mühendislik çalışmaları hakkında bazı bilgiler vermektedir. • Bunlardan biri, kendisinin mühendis olarak görev yaptığı, 1899’da inşa edilen, Ankara- Kızılcahamam Yolu’ndaki Üçbaş Köyü ile Kargasekmez arasındaki bölümdür. Bu yol, 1954 yılına kadar kullanılmıştır.4 • Atayman, Mustafa Şevki, Bir İnşaat Mühendisinin Anıları: 1897-1918, İstanbul, 1984

48. Limanlar ya Victoria döneminin ortasında ya da sonrasında daha iyi donatıldı ve istisnasız hepsi yabancılarca finanse edildi. 1860 ve 1870’lerde Selanik’te iki kilometre ve İzmir’de dört kilometre uzunluğundaki büyük rıhtımlar inşa edildi • Demiryolu Selanik’e 1870’lerin başında ulaştı; • Demiryolları önce İzmir, ardından da Selanik’te limana dek uzatıldı • Birinci Dünya Savaşı’nın öncesine değin Trabzon ve Samsun’daysa, belki de iç bölgelerinin son derece engebeli oluşu, Rusya’nın kesinlikle karşı çıkması ve Trabzon örneğinde, ekonomik talihin ters dönmesi gibi nedenlerle demiryolları hiç yapılmamıştı

49. Bu sırada, İmparatorluğun büyük bir bölümünde şehirlerarası yollar kervanlarla ve at sırtında taşımacılığa uygundu. Bu yollar üzerindeki tek mühendislik yapıları ise, sadece büyük suları aşmaya imkân veren köprülerdi

50. İmparatorluğun başkenti İstanbul’da modern şehircilik çalışmaları 1863 tarihli Turuk ve Ebniye (Yollar ve Binalar) Nizamnamesi’nden önce başlamıştı. • 1839’da Alman Mühendis HelmutvonMoltke İstanbul’un sokak yapısını düzenlemekle görevlendirildi. • Mustafa Reşit Paşa’nın desteklediği MoltkePlanı uygulanmadıysa da yaptığı projeler yeni inşaat nizamnamelerinin temelini oluşturdu. • 1855’te, görevleri arasında yol yapımı ve tamir işleri de bulunan Şehremaneti kuruldu. • Bu sıralarda İstanbul, çevre köyleriyle birlikte 430.000 nüfuslu bir şehirdi. Aynı yıl kurulan İntizam-ı Şehir Komisyonu şehrin güzelleştirilmeye, temizlenmeye, yollarının genişletilmesine, sokaklarının aydınlatılmasına ve inşaat usullerinin iyileştirilmesine fevkalade ihtiyacı olduğunu belirliyordu. • İntizam-ı Şehir Komisyonu yol şebekelerini düzenleyen önemli kurallar üretti. • Öncelikli öneriler arasında bazı önemli yolların genişletilmesi yanında, kaldırımların, su vekanalizasyon şebekelerinin tamamlanması da vardı.65 • Modern anlamdaki ilk Osmanlı belediyesi Aralık 1857’de kuruldu.