FUNKCIONALNI SISTEMI INFORMIRANJA I INTEGRACIJE ŽIVOTINJSKOG I LJUDSKOG ORGANIZMA

1. FUNKCIONALNI SISTEMI INFORMIRANJA I INTEGRACIJE ŽIVOTINJSKOG I LJUDSKOG ORGANIZMA OPĆE USTROJSTVO SISTEMA OBAVJEŠTAVANJA I ODRŽAVANJA CJELOVITOSTI ORGANIZAMA

2. Sistem obavještavanja i održavanja cjelovitosti organizam obuhvata: • Receptori (lat. Recipiere – primiti) – specijalne ćelije, tkiva i organi koji imaju sposobnost nadražljivosti tj. prijema podražaja. • Provodni sistem – nervni i hemijski putevi putem kojih se primljena draž prerađuje i prenosi do efektora. • Efektori (lat. Efficere – izvršiti) – Organi koji reagiraju na draži. To su ćelijske strukture kod jednoćelijskih organizama, a kod višećelijskih mišići i žlijezde.

3. Refleksni luk

4. Vrste refleksnih lukova

5. Fiziološka kontrola i regulacija cjelovitosti organizma • HOMEOSTAZA se ostvaruje putem: • Nervne regulacije. Ona kontrolira brze tjelesne aktivnosti: mišićne kontrakcije, lučenje hormona i sl. • Hemijske (hormonske) regulacije. Kontrolira brzinu i jačinu hemijskih reakcija u ćelijama. Uzajamna veza između ove dvije regulacije.

6. Nadražljivost i proces prijema (recepcije) informacija • Nadražljivost – sposobnost reakcije na primljene draži da reaguju radrljivošću. • Draži su sva dejstva iz spoljašnje i unutrašnje sredine koja su ustanju da izazovu nadražaj. • Draži mogu biti unutrašnje ili spoljašnje. • Minimalna količina energije jedne draži koja je ustanju da izazove podražaj zove se prag podražaja.

7. Nastanak podražaja • U stanju mirovanja stanična membrana je sa vanjske strane pozitivno naelektrizirana a sa unutarnje strane negativno. • Razlika između elektropotencijala spoljnje i unutarnje strane membrane naziva se Potencijal mirovanja. • Potencijal mirovanja varira u različitim tkivima i organizmima, a obično se kreće od 30 – 90 mV. • Kod kičmenjaka ovaj potencijal zavisi od “kaliji – natrijeve” pumpe koja funkcionira na bazi aktivnog transporta. • Na stalno se izbacuje van ćelije a K zadržava u ćeliji. • Kada pod utjecajem vanjske energije dođe do promjene u propustljivosti membrane, raspored jona se mijenja, tj. javlja se njena depolarizacija.

10. Funkcija svih receptora obuhvata: • Apsorbiranje specifične energije • Jačina energije draži mora biti veća od praga nadražaja. • Njena transformacija – preoblikovanje energije u osobene energetske promjene nadraženog receptora • Stvaranje receptorskog elektropotencijala – dešava se zbog transformacije energije draži. • Pokretanje akcionog potencijala određene nervne ćelije – jednak je razlici elektropotencijala nadraženog i nenadraženog mjesta na datom nervnom vlaknu.

12. Živčani podražaj Ako intenzitet draži potraje duže vrijeme, učestalost impulsa postepeno se smanjuje, tj. Receptor reagira kao pri smanjenom intenzitetu. Ta pojava se naziva kao adaptacija receptora. Npr. boravak u prostoriji sa intenzivnim mirisima.

13. Kodiranje u neuronima • Ulazni signal ili informacija • Transformacija podražaja (informacije) ili proces kodiranja • Transmisija ili prenošenje šifriranog signala • Interpretacija ili tumačenje (izvedbu) prispjelog signala u efektoru.

14. Primanje (recepcija) draži kod protozoa • Reakcije se ispoljavaju u vidu promjena kretanja ili lučenja zaštitnih supstanci. • Brzina širenja i intenzitet nadražaja opadaju od pdraženog mjesta u pravcu rasprostiranja. • Kod cilijata koordinacija pokreta treplji vrše specijalne citpolazmatske tvorevine (“nervne niti”). • Neki bičari imaju očne mrlje – prijemnike svjetlostnih draži.

15. Nadražljivost višećelijskih životinja • Odvija se putem čulnih ćelija ili čulnih organa. • Čulne ćelije mogu biti: • Primarne • Sekundarne • Čulno – nervne.

16. Vrste receptora

17. Ponovimo: ćelije • Receptori (lat. Recipiere – primiti) – specijalne __________, tkiva i ________ koji imaju sposobnost _______________ tj. prijema podražaja. nadražljivosti organi Nervni i hemijski putevi. • Provodni sistem čine _____________________________ organi • Efektori su ______________ koji reagiraju na primljene ________________ podražaje. hemijske • Fiziološka kontrola organizma se ostvaruje putem _______________ i ______________ regulacije. nervne nadražljivost podražaje reaguju • Sposobnost ćelija da _______ na primljene _________ naziva se ______________ • Ovisno odakle dolaze draži mogu biti: _____________ i _______________. spoljašnje unutrašnje nadražaj • Minimalna količina energije koja je potrbna draži da izazove ____________ naziva se ________ ________ prag nadražaja • U stanju mirovanja stanična membrana je naelektrisana sa vanjske strane ______________ a sa unutarnje______________ to se zove _____________________ pozitivno Potencijal mirovanja negativno

18. Funkcije u neuronima obuhvataju: Apsorbcija • _____________________ specifične energije Njenu transformaciju • _________________________– preoblikovanje energije u osobene energetske promjene nadraženog receptora • __________________________________– dešava se zbog transformacije energije draži. • Pokretanje ________________________određene nervne ćelije – jednak je razlici elektropotencijala nadraženog i nenadraženog mjesta na datom nervnom vlaknu. Stvaranje receptorskog elektropotencijala Akcionog potencijala Čulne ćelije mogu biti: primarne • _______________________________ • _______________________________ • _______________________________ sekundarne Čulno - nervne

19. Prema vrsti draži koju primaju receptori se dijele na: • ________________________ • ________________________ • ________________________ • ________________________ Mehanoreceptori Hemoreceptori Termoreceptori Fotoreceptori