Virkni í fjarkennslu og fjarnámi

1. Virkni í fjarkennslu og fjarnámi Þuríður Jóhannsdóttir Byggt á samvinnu við Allyson Macdonald Fjölbrautaskólinn Ármúla 21. ágúst 2003

2. Í leit að góða fjarkennaranum Finnsk rannsókn 1995-1999 – Kirsi Tirri & Anne Nevgi (2000) In search of a good virtual teacher. • 28 kennarar og 412 stúdentar í Helsinki Virtual Open University • Nemendur töldu fagþekkingu í kennslugrein vera mikilvægasta eiginleika kennarans • Kennarar töldu skýra framsetningu og uppbyggingu námsefnisins vera mikilvægasta í fjarkennslu – í 2. sæti hjá nemendum • Nemendur mátu meira gagnrýna endurgjöf en jákvæðni og hrós í endurgjöf en kennnarar öfugt • Kennarar töldu alúð mikilvægari í fari kennara en nemendur • Nemendur kusu málefnaleg (businesslike) samskipti um námið fram yfir persónuleg

3. Góði fjarkennarinn • Er vel að sér í sínu fagi • Undirbýr og setur fram vel skipulagt námsefni fyrir nemendur. • Nemendur taka málefnaleg samskipti fram yfir vingjarnleg og persónuleg samskipti • Kennarar telja alúð og hvatningu mikilvæga í fjarkennslu

4. Nemendur segja í opnum svörum: Mikilvægustu eiginleikar góðs fjarkennara eru í forgangsröð: • skýrleiki í framsetningu ritaðs máls • að koma til móts við mismunandi þarfir nemenda • að vera hvetjandi í samskiptum við nemendur • að kennari sé frjór og leitandi og forvitinn og hafi hugrekki til að spyrja spurninga • færni í netkennslu, tæknikunnátta

5. Tækninýjungar – nýting og rannsóknir • Finnar komnir langt í nýtingu og rannsóknum • Íslendingar duglegir að nota UST • Við ekki komin langt í rannsóknum • NámUst- verkefnið http://namust.khi.is • Hófst haustið 2002 • Rannsókn á hvað notkun UST hefur í för með sér fyrir nám og kennslu frá leikskóla til háskóla • Tilgangur NámUST-verkefnis er að skoða möguleika sem notkun upplýsingatækni opnar fyrir nám og kennslu. Til þess er þörf á að vita meira hvað slíkt nám felur í sér og hver er þekkingarlegur ávinningur af að taka slíkt nám upp. Alls hafa 17-19 manns tekið þátt sem rannsakendur.

6. Fjarnám er m.a. til rannsóknar: • M.Ed. Ritgerð Kristínar Guðmundsdóttur um tengsl námsformsins fjarnáms og námsstíls nemenda. • Anna Ólafsdóttir: M. Ed ritgerð um mat á áhrifum UST á Háskólann á Akureyri • Ásrún Matthíasdóttir, Michael Dal og Samuel Lefevier hafa lagt spurningalista fyrir í framhaldsskólum þar sem er sérstakur kafli um fjarkennslu og fjarnám • Þuríður rannsakar fjarnám og fjarkennslu við KHÍ og tengsl við þarfir skóla á landsbyggðinni

7. Námskenningar • Hafa áhrif á hvernig við vinnum sem kennarar • Kennslufræði byggir á námskenningum • Eitt sinn var litið á atferlisstefnuna sem hina einu sönnu námskenningu (sbr. Kennsluvélar Skinners) • Hlutverk kennara er þá að miðla fróðleik sem hann hefu náð sér í til nemenda sinna • Enn sterk hugmynd í kennslu að nám sé fyrst og fremst yfirfærsla á þekkingu • Hugsmíðahyggja leggur áherslu á að nám sé uppbygging þekkingar sem ekki gerist nema nemandinn sé virkur þátttakandi í námsferli

8. Yfirfærsla Hugsmíðahyggja Þekking er ákveðið safn upplýsinga sem skal yfirfæra frá texta eða kennara til nemanda Þekking þróast við túlkun sem byggist upp við umræður Litið er á texta og kennara sem handhafa sannleika og þann sem valdið hefur Allir hafa sérþekkingu sem þeir geta lagt til, þörf er á rökum og gögnum sem styðja þau Atferlisstefna HugsmíðahyggjaGagnavinnsla Félagsleg hugsmíðahyggja

9. Yfirfærsla Hugsmíðahyggja Kennslan er byggð upp á endurtekningum og æfingum, með áherslu á að tileinka sér þekkingu Kennarar hvetja til þess að þekking sé nýtt við raunverulegar aðstæður og yfirfærð í stærra samhengi Nemendur vinna sjálfstætt Nemendur vinna saman sem félagsheild í náminu Atferlisstefna HugsmíðahyggjaGagnavinnsla Félagsleg hugsmíðahyggja

10. Athafnakenningin (Activity Theory) • Byggir á félagslegri og menningarbundinni sýn á nám (socio-cultural approach) • rætur í skóla rússneskra fræðimanna á borð við Lev Vygotsky og Mikhail Bakhtin • Um gildi tungumálsins sem verkfæris til náms • Um gildi samskipta í uppbyggingu þekkingar • Um hlutverk verkfæra í þróun mannsins • Af sama skóla og félagsleg hugsmíðahyggja (social constructivism)

11. Athafnakenningin (Activity Theory)Michael Cole og Yrje Engeström • Talsmenn hafa þróað líkan til að greina starfsemi í flóknu kerfi • T.d. hvernig nám fer fram í skóla eða á vinnustað • Athafnir þátttakenda eru greindar í samhengi við • Tilgang eða markmið athafna • Verkfæri, tól eða hjálpartæki sem notuð eru • Menningu og félagslegt samhengi • Verkaskiptingu • Reglur sem unnið er samkvæmt • Líkanið má líka nota sem hjálpartæki við skipulagningu fjarkennslu eða fjarnáms

12. Greiningarlíkan athafnakenningarinnarsjá t.d. http://www.edu.helsinki.fi/activity/pages/chatanddwr/activitysystem/ verkfæri gerandi Viðfang/athöfn reglur samfélag verkaskipting

13. Athafnir kennara í fjarkennslu • athafnir hans eru til þess ætlaðar að stuðla að námsárangri nemandans • Hann notar nettengda tölvu sem verkfæri (til viðbótar við bækur og annað prentað námsefni sem hann notar venjulega) • Kennsla hans er hluti af stærra menningarlegu og félagslegu samhengi • Það sama ætti að gilda um virkni/athafnir nemenda

14. Hlutverk fjarkennara? • Mótast af hugmyndum kennara um hvað nám felur í sér – sbr. Námskenningar • Vygotksy – um mikilvægt hlutverk kennara og duglegri samnemenda á þroskasvæði nemenda • Ekki ‘guide on the side’ – heldur ‘guided by an expert’ • Athöfnum kennara má líkja við stillansa eða vinnupalla (scaffolding), nemendur fá stuðning við námsverkefnin – nota tiltæk verkfæri á netinu • Kennarinn er í senn sérfræðingur á sínu sviði og samstarfsmaður nemenda sem leiðir þá inn í vinnubrögð og menningu fagsins

15. Hugsa um nám og kennslu hvert fyrir sig • Nám fer ekki endilega fram þó kennari sé virkur við kennslu • Markmið kennslu eru að leiða til náms • Grera greinarmun á námi sem virkni/athöfn og námi sem árangri • Nám-sem-athöfn getur tekið á sig mörg mismunandi form – kennari getur haft áhrif á það • Námi-sem-árangri má líkja við málalok sem kennslan stefnir að

17. Kennslulíkan Allyson Macdonald – óháð kenningum um nám

18. Undirbúa fjarnám • Skipuleggja námsumhverfi á netinu sem umgjörð fjarnáms og kennslu • Kynna sér möguleika og takmarkanir vefkennslukerfisins • Vega og meta hvaða tiltæk tól hann vill nota við kennslu sína • Taka mið af upphafsástandi nemenda t.d. mismunandi námsstíl – texti, hljóð, myndir

19. Upphafsástand nemenda • Kanna afstöðu, þekkingu og skilning nemenda þegar komið er að nýju námsefni(rannsóknir Ausubel á 8. og 9. tug síðustu aldar) • Forhugmyndir nemenda í stærðfræði og náttúrufræði sérstaklega athugaðar • Nú talið mikilvægt að taka tillit til forhugmynda í öllum greinum • Að koma til móts við nemendur með ólíkan bakgrunn er krafa samtímans • Ekki síst í fjarnámi má reikna með breidd í nemendahópi

20. Kennsluathafnir á netinu • Bein fræðsla eða innlegg • Stuðningur við lestur • Leggja fyrir verkefni • Leiðbeina við verkefnavinnu • Svara spurningum nemenda • Leiðrétta misskilning • Vekja áhuga nemenda • Hvetja nemendur til dáða • Stýra umræðum

21. Hvernig á að koma þessu fyrir í fjarkennslu á neti? • Mikilvægt að reyna að skilja hvers konar athafnir kennara eru best til þess fallnar að styðja nám • Á hvern hátt tæki og tól sem UST býður upp á nýtast • Kennarar þurfa að þekkja vefkennslukerfið • Kennarar þurfa að kunna að nýta möguleika Internetsins • Fljótlegt og ódýrt aðgengi að efni t.d. í gagnabönkum – kennarar geta stutt nemendur með tenglasíðu í gott efni. • Hraðvirk leit – kenna nemendum að leita og meta gæði • Möguleiki til að birta efni bæði texta og á margmiðlunarformi • Fjölþættir samskiptamöguleikar

22. Nám-sem-athöfn á netinu • Nemandinn ber ábyrgð á og hefur stjórn á eigin námi • Áhersla á námsferlið og að nemendur tengi vinnubrögð í námsferli við árangur • Virkni er lykilatriði við uppbyggingu þekkingar • Mikilvægt að nemendur vinni verkefni sem gera þau sýnileg í námshópi sínum á netinu • Birta afrakstur á neti – nemendur kynna verkefni sín þar eins og í skólastofu • Fjarnemum finnst skipta máli að tilheyra hópi og hafa af því bæði félagslegan og námslegan stuðning

23. Um samskipti kennara og nemenda • Það vantar bæði tón og líkamstjáningu • Athuga möguleika á að vista tal á vef. T.d. ppt • Nemendur upplifa oft gagnrýni sem mjög beinskeytta og óþægilega þegar hún berst þeim í formi texta á skjá án svipbrigða eða tóns. • Samskipti geta orðið persónulegri með tölvusamskiptum. • Of persónuleg samskipti við nemendur geta orðið vandamál

24. Samskipti á opnu svæði • Vefkennslukerfið/vefumhverfið er eins og skólastofa – þar fara samskipti nemenda og kennara fram á opinberu svæði • Tölvupóst og síma ætti þá að nota til samskipta um einkamál • Hvetja ætti nemendur til samvinnu um nám • Benda ætti nemendum á gildi félagslegs stuðnings samnemenda

25. Samvinnunám á netinu • Rannsóknir benda til að samvinnunám sé líklegra til að leiða til virkni en einstaklingsnám • Efla samskipti og samvinnu nemenda á netinu • Skapa aðstæður sem stuðla að samvinnu • Samræða á netinu er góð leið til að dýpka skilning • Kennarar og nemendur átti sig á gildi samræðu • að orða hugsun sína og fá svörun er mikilvægur liður í sköpun merkingar • Muna að vandamál geta komið upp í hópvinnu s.s. ‘Free-rider’ vandi þegar nemendur fljóta með í hóp án þess að vinna nokkuð • Ráð að láta nemendur halda dagbækur um vinnuferlið

26. Námsmat

27. Mat og námsárangur • Hefðbundið formlegt námsmat metur örlítinn hluta af námsárangri nemenda • Of margar ákvarðanir eru teknar á grundvelli þess • Beita fjölbreyttum námsmatsaðferðum • Að meta virkni þegar nám er byggt á virkni • Leitast við að tengja vinnubrögð og árangur • Skoða kosti þess að safna afrakstri námsins í stafrænar möpppur á netinu sbr. Salvör og fleiri

28. Nokkrar heimildir • Wilson, Brent and David Peal. 2001. Activity theory and web-based training. http://ceo.cudenver.edu/~brent_wilson/acttheory.html • Jonassen, David H. And Lucia Rohrer-Murphy. 1999. Activity Theory as a Framework for Designing Constructivist Learning Environments. http://www.exploratorium.edu/IFI/resources/museumeducation/situated.html • Dabbagh, Nada. 2003. Scaffolding: An Important teacher competency in online learning. TechTrends; Wasington, volume 47, issue 2 sjá Proquest • McLoughlin, C o.fl. 2000. Supporting Constructivist learning through Learner Support On-line.http://users.edte.utwente.nl.winnips/papers/support.html • Sceurman, Geoffrey. 1998. From behaviourist to constructivist teaching. Social Education. Vol 62. Issue 2 sjá Proquest