PREDMET , ZADACI ETNOLOGIJE, NJENE GEOGRAFSKE OSNOVE I DOSADAŠNJI RAZVOJ

1. PREDMET, ZADACI ETNOLOGIJE,NJENE GEOGRAFSKE OSNOVE I DOSADAŠNJI RAZVOJ Predavanje 1. dr Anđelija Ivkov - Džigurski

2. etnologija + logos- pojam etnos - narod nauka o narodu, narodima POJAM ETNOLOGIJE • etnografija (opisivanje naroda) – područje bivšeg SSSR-a • ludoznanstvo u Poljskoj • narodopis u Češkoj i Slovačkoj • narodopisje kod Slovenaca • narodoznanstvo kod Hrvata • socijalna antropologijau Velikoj Britaniji • kulturalna antropologijau SAD • „volkskunde“ - nauka o narodu tj. nacionalna etnologija i „völkerkunde“ - nauka o narodima tj. nauka o narodima sveta u Nemačkoj • laografija u Grčkoj • neprajz - opis naroda uMađarskoj • folklor ili folkloristika

3. NAROD Pod narodom se obično podrazumeva jedna od najširih grupacija stanovništva sa zajedničkim obeležjima: • svest o zajedništvu, • o pripadnosti toj grupaciji, • pretpostavka zajedničkog porekla, • osećanje izvesne srodnosti, • relativno ujednačen jezik, • ista konfesionalnost (veroispovest), • uglavnom zajednička društveno-ekonomska struktura, • mentalitet, • ujednačeni uslovi i karakteristike u privredi, • stanovanju, oblačenju, ishrani, u običajima, u verovanjima i sl. Nacija je dalji stepen, razvijeniji oblik naroda

4. Etnička obeležja Etnička obeležja čine individualnost svakog naroda po kojima se jedna grupacija razlikuje od druge: • somatske (fizičke), • karakteristike u društvenom životu, • u jeziku-govoru, • u privređivanju, • stanovanju, • odevanju • ishrani, • saobraćaju, • običajima, • u verovanjima, • u umetničkim izrazima, • znanjima, • shvatanjima, • moralu, • u mentalitetu Geografski uticaj!

5. pojedinac društvo kultura PREDMET proučavanja Šta treba proučavati? Prošlost ili sadašnjost ? • narodi, • njihova društva, • kulture i življenja (dinamičke proizvodno-potrošne funkcije) • doprinose pojedinaca društvu i kulturi • delovanje kulture na društvo i pojedinca, • odnosno društva na pojedince i kulturu ZADACI etnologije Zadatak etnologije je da prouči razvoj ljudi i kulture od nastajanja prvih kulturnih tvorevina po kojima su ljudi i počeli da se razlikuju od životinja do našeg vremena.

6. Podela etnologije - Opšta etnologija pojave zajedničke svim ljudima Posebne etnologije - proučavaju pojedine narode ili sve narode u vidu opšteg pregleda • Nacionalna etnologija - bavi se proučavanjem jednog naroda (regionalna etnologija ili etnografija) • Etnologija industrijskog društva • Gradska etnologija • Etnomuzikologija • Etnokoreologija (ples) • Narodna književnost

7. Istorijski razvoj etnologije

8. Istorijski razvoj etnologije Kineske hronike Najstariji pisani izvori su: Egipatski papirusi (hijeroglifi) Induske vede

9. Ramajana i Mahabharata Vavilonski tekstovi na glinenim pločicama Persijske Zendavesti

10. - stari Grci i Rimljani U Evropi Herodot (V vek) - „otac istorije“ i „otac geografije“ Feudalno doba Marko Polo, XIII vek Ibn Batuta “Knjiga o carstvima i čudima Istoka” Tukidid, Ksenofan, Plinije, Cezar, Tacita, Aleksandar Makedonski

11. Od kraja XV do XX veka • Lafito (Francuz) - boravio u Kanadi • - 1724. „Običaji američkih urođenika - upoređeni sa običajima prvobitnih vremena“ • Jens Kraft (Danac) - proučavao neke grupe indijanaca Južne Amerike. • - 1760. „Kratka istorija najvažnijih ustanova, običaja i mišljenja divljih naroda“ • Matija Antun Reljković - 1762. pisao o pojavama iz narodnog života u Slavoniji • 1791. Godine u Nirnbergu – izložba „Etnographische Bildergalerie“prvi pomen imena ovog termina • U Parizu je 1839. osnovano Etnološko društvo • 1842. u Londonu je osnovano slično društvo (Etnological Society) • 1845. u Petrovgradu (Geografičesko obščestvo) • U Njujorku je osnovano 1846. godine • U Kopenhagenu 1841. godine - prvi muzej etnologije • 1865. godine je ustanovljen British Museum • U Vašingtonu je 1880, stvoren Buro of etnology • U Berlinu 1888. osnovan Muzeum für Völkerkunde i osnovana katedra za etnologiju

12. Kod nas Jovan Cvijić Vuk Stefanović Karadžić 1906. – Katedra za etnologiju

13. TEORIJE I METODOLOGIJA ETNOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA • Monogenetsko- prema kojem jedan kulturni element, jednom stvoren na nekom mestu, • širenjem može prenositi na razne strane sveta. • Poligenetsko - je ono po kojem određena kulturna dobra su stvarana na više mesta i u različito vreme. Metode u etnologiji : • Evolucionistički metod - ljudi imaju iste psiho-fizičke predispozicije. • Izrazi ljudske kulture i stvaralačkog rada zavise upravo od tih predispozicija, • te ljudi na raznim stranama sveta stvaraju istovetne ili slične elemente kulture. • Bastijan (prvi profesor etnologije) • Luis Morgan(podelu stupnjeva razvoja na; divljaštvo, varvarstvo i civilizaciju) • Engels • Tajlor • Frezer • Jovan Erdeljanović

14. Kulturno-istorijski metod ili učenje o kulturim krugovima • Racel(jedno kulturno dobro, stvoreno nekada na jednom mestu, je vremenom raznošeno i preuzimano) • Vilhelm Šmit, Leo Frobeuis, Frric Grebner i dr. Glavni cilj etnologije je pronalaženje osnovne početne kulture, tzv. prakulture 2a) Difuzionizam - istorijski pravac Razvio se u Americi kao specifična varijanta, a njegov glavni predstavnik je bio Franc Boas. • 2b) Istorijski materijalizam • Sve pojave se moraju posmatrati svestrano i ne izolovano, • nego u sklopu većih celina u kojima su se javile i razvile (Engels i Lenjin)

15. Funkcionalizam • (20-tih godina XX veka) • Bronislav Malinovski (Poljak) i Redžinald Redklif Braun • kultura uopšte je sredstvo da se podmire pre svega biološke potrebe • Strukturalizam • posle II svetskog rata • Klod Levi-Stros • Strukturaliste interesuje više kako je nešto u svojoj suštini, nego zašto je tako

16. TEHNIKE ETNOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA • Razgovor - sa lokalnim stanovništvom • Intervju - razgovor prema unapred pripremljenim pitanjima • Anketa - metod prikupljanja podataka na osnovu pripremljenog upitnika i određenog uzorka • Posmatranje - prikupljanje podataka putem njihovog neposrednog čulnog opažanja • Test – se sastoji od međusobno povezanih zadataka čijim se rešavanjem nešto meri i ustanovljuje. • Ti zadaci su za sve isti, uz njih je preciziran način rešavanja, kao i načini ocenjivanja postignutih rezultata. KOMPLEMENTARNE NAUKE I DISCIPLINE* • arheologija (ispitivanje starina) • istorija(nauka koja istražuje i proučava prošlost) • numizmatika (nauka koja se bavi proučavanjem starinskog novca i starih medalja) • epigrafika (poznavanje natpisa, tumači i rešava antičke natpise urezane u kamen, metal ili drugi trajan materijal) • istorija umetnosti • lingvistika (nauka o jeziku) • dijalektologija (nauka o dijalektima) • zoologija (nauka o životinjama) • botanika (nauka o biljkama) • mineralogija (nauka o mineralima) • antropologija (nauka koja proučava čoveka na osnovu anatomije, fiziologiji) VEZA GEOGRAFIJE I ETNOLOGIJE

17. PREDMET, ZADACI ETNOLOGIJE,NJENE GEOGRAFSKE OSNOVE I DOSADAŠNJI RAZVOJ dr Anđelija Ivkov - Džigurski