DOĞRU YANLIŞ TESTLERİ, ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI VE ÖDEV, PROJE DEĞERLENDİRME

1. DOĞRU YANLIŞ TESTLERİ,ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI VE ÖDEV, PROJE DEĞERLENDİRME

2. Doğru-Yanlış Testleri • Doğru-yanlış testlerde, maddelerle verilen önermelerin testi yanıtlayan bireyler tarafından belli bir ölçüte göre sınıflamaları istenilir. Sınıflama genellikle iki kategorili olmakla birlikte, farklı da olabilmektedir. Bu testlerde kullanılan, farklı kategori sayısında madde tipleri ve farklı madde yapıları bulunmaktadır. Bu madde tiplerinden en çok bilineni ve en çok kullanılanı iki kategori ile sınıflama yapılması beklenilen maddelerdir.

3. Doğru-Yanlış Testleri • Doğru-yanlış biçimindeki testler genel olarak doğru-yanlış ya da evet- hayır biçiminde yanıtlanabilen testlerdir. Bu nedenle doğru-yanlış testleri iki kategorili olarak sınıflanabilen testlerdir. Başka bir ifade ile maddenin olası iki yanıtı bulunmaktadır. Bu özelliği nedeni ile doğru-yanlış maddeleri iki kategorili seçmeli test maddeleri olarak tanımlanabilir.

4. Doğru-Yanlış Testleri • Bu tür test maddelerinde testi alan öğrencinin her bir madde ile verilen önermenin doğruluğunu ya da yanlışlığını tespit ederek, bir işaret veya harfle yanıtlama yapması gerekmektedir. Doğru yanıtın sadece bir tane olması ve puanlamaya öznel etkilerin karışmaması nedeniyle, bu maddelerden oluşan testlere objektif testler adı da verilir. Burada vurgulanan ‘objektiflik” kavramı daha çok puanlamayla ilgilidir. Yukarıda belirtildiği gibi öğrenciler, doğru-yanlış maddelerinin olası iki seçeneğinden birini seçmek durumundadır.

5. Doğru-Yanlış Testleri • Bu maddeler ile daha çok öğrencilerin hatırlama, tanıma ve kavrama davranışları ölçülebilir (Alabama Department of Education, 2002). Bu özelliği nedeni ile doğru- yanlış testleri ile öğrencilerin madde ile verilen bilgilere sahip olup olmadıkları, en azından madde ile verilen bilginin doğruluğunu anımsayıp anımsamadıkları ölçülebilir.

6. Doğru-Yanlış Testleri • Doğru-yanlış maddeleri yapıları gereği son derece basit maddelerdir. Genel olarak bir cümle ile verilen önermelerden oluşurlar. Test içinde her bir madde için verilen bu önermelerin bazıları doğru, bazıları ise yanlıştır. Doğru-yanlış maddelerinin, madde yapılarını tanımak için aşağıdaki örnek incelenebilir.

7. Doğru-Yanlış Testleri • Açıklama: Aşağıdaki cümlelerde verilen bilginin doğru olması durumunda cümlenin başında verilen () bölüme D, yanlış olması durumunda ise Y harfi koyunuz. () 1. Geçerlik ölçme araçlarının tesadüfi hatalardan anlık derecesi olarak tanımlanır. (Y) (_) 2. Bir ölçme aracının küçük farkları görme özelliği kullanışlılığı ile ilgilidir. (Y) (_) 3. Bir ölçme aracının aynı’ bireyler üzerinde yapılan birden çok ölçmeleninde birbirlerinden farklı sonuçlar vermesi, o aracın güvenir liği ile ilgilidir. (D)

8. Doğru-Yanlış Testleri • Doğru-yanlış testleri, eğitimde daha üstün teknik özelliklere sahip çoktan seçmeli testler olarak adlandırılan testlere göre daha sınırlı bir kullanıma sahip olmakla birlikte, öğretmenlerin daha çok kullanmayı tercih ettikleri testlerdendir. Bu tercihin temel nedenleri; hazırlanmasının kolay olması, çok sayıda sorulan soru ile ders içeriğini kapsaması yanı sıra hazırlayıcıdan daha az bilgi ve beceri istemesidir. Ancak, bu testlerin hazırlanması ve maddelerinin yazılmasında bilgisiz ya da beceri sahibi olmayan kişilerin hazırladıkları testlerin yerinde kullanılamayacağı ve kurallarına uygun hazırlanmadığı için güvenirlik ve geçerliklerinin düşük olacağı da açıktır.

9. Doğru-Yanlış Testleri • Bütün testlerde olduğu gibi doğru-yanlış testlerinin de madde yapısından kaynaklanan sınırlılık ve üstünlükleri bulunmaktadır. Bu testleri hazırlayacak ve kullanacak kişilerin, bu tür maddelerin yapısal ve teknik özelliklerinden kaynaklanan üstünlük ve sınırlılıklarını bilmeleri, kurallarına uygun, güvenilir ve geçerli testler hazırlayarak kullanmaları açısından önemlidir. Bu nedenle aşağıda doğru-yanlış testlerinin üstünlük ve sınırlılıkları açıklanmıştır.

10. Doğru-Yanlış Testlerin Üstünlükleri • 1. Doğru-yanlış testlerinde kullanılan madde yapıları son derece basittir. Doğruluğu ya da yanlışlığı kuşku götürmeyen bir cümlenin verilmesi yeterlidir. Testte yer alan maddelerin bir kısmı doğru bir kısmı yanlış olan önermelerden (cümlelerden) oluşur. Bu maddelerin doğal olarak doğru- yanlış veya evet-hayır gibi iki seçeneği bulunur. Bu nedenle çoktan seçmeli test maddelerinde olduğu gibi çeldirici bulmak ve yazmak gerekli olmadığından doğru-yanlış tipindeki maddelerin yazılması çoktan seçmeli test maddelerinin yazılmasına oranla daha kolaydır. Doğru-yanlış maddelerinin madde yapıları basit olduğundan hazırlayıcıdan üst düzey bilgi ve beceri istemez. Ancak bu maddelerin yazılmasında anlatım biçimi oldukça önemli olduğundan, madde yazanlarının dili iyi kullanmaları gereklidir.

11. Doğru-Yanlış Testlerin Üstünlükleri • 2. Eğitimde doğru-yanlış maddeleri ile bilişsel alanın oldukça geniş bir bölümünün yoklanması olanaklıdır. Doğru-yanlış tipindeki maddeler, basit hatırlamaların en düşük düzeyinden daha karmaşık bilişsel işlemlerin ölçülmesine kadar geniş bir alanı kapsayabilir (Osterlind, 1989). Yani bu madde tipi bilişsel alanın bilgi basamağından değerlendirme basamağına kadar davranışların ölçülmesi için kullanılabilir. Ancak öğretmenler doğru- yanlış maddeleri ile bilgi, kavrama ve uygulama basamaklarındaki davranışları ölçebilseler de kavrama ve uygulama basamağındaki davranışların bu madde yapısı ile ölçülmesi için madde yazmak ustalık ve yaratıcılık gerektirir (Turgut, 1995).

12. Doğru-Yanlış Testlerin Üstünlükleri • Daha üst basamaklarda madde yazmak daha da zor olmakla birlikte uzmanlık gerektirir. Ebel (1972) doğru-yanlış maddeleri ile yoklanabilecek onbir alan tanımlamaktadır. Bu alanlar; • konu alanındaki genellemeler, • konu alanındaki genel düşüncelerin karşılaştırılması, • nedensel ya da koşullu önermeler, • iki olay, olgu, ilke ve genel görüş arasındaki ilişki hakkındaki ifadeler, • olayların meydana gelişi ya da neden ve sonuçlarının açıklanması, • bir fikir ya da ilkenin örnekleri, • kanıta dayanan ifadeler, • olaylar hakkında tahminler, • sayısal hesaplar veya uygulanan bir işlemden elde edilen diğer sonuçlar, • olaylar hakkında değerlendirme ifadeleridir.

13. Doğru-Yanlış Testlerin Üstünlükleri • 3. Doğru-yanlış testleri ile eğitimde kullanılan bazı ölçme araçlarına kıyasla daha çok soru sorulabilmesi olanaklıdır. Doğru-yanlış testlerine verilecek yanıtlar bazen bir harf bazen de bir işaretle sınırlıdır. Bu nedenle yanıtlama davranışı bakımından soruyu okuyan bir öğrencinin yapması gereken, önermenin doğru ya da yanlış olduğuna karar vererek test yönergesinde belirtildiği gibi işaretleme yapmasıdır. Bu tür maddeler için madde başına düşen yanıtlama süresi diğer teştlere göre oldukça kısadır. Bu nedenle bir sınav süresi içinde çok sayıda maddeden oluşan bir test uygulanabilir. Bu durum doğru-yanlış testleri ile hem geniş bir içeriğin yoklanmasını hem de kapsam geçerliğinin sağlanmasını kolaylaştırmakla birlikte, madde sayısındaki artışa (test uzunluğuna) paralel olarak güvenirlikte de artış sağlanır.

14. Doğru-Yanlış Testlerin Üstünlükleri • 4. Oldukça kolay ve tamamen objektif olarak puanlanabilir.Bu testlerde bütün maddelerin sadece bir tek doğrusu bulunur ve maddelere yanıt verenler için bütün maddeler için yanıtlar iki seçenekle sınırlıdır. Dolayısı ile sorunun anahtarlanmış yanıtına göre puanlama kolaylıkla yapılabilir. Ayrıca istenilirse soru formu ve yanıt kağıdı ayrılarak kullanılabilir ve optik okuyucu ile puanlama yapılabilir. Bu nedenlerle doğru-yanlış testleri hem oldukça kolay hem de tamamen objektif olarak puanlanabilir. Hazırlanmasının, yanıtlanmasının ve puanlanmasının kolay ve az zaman alıcı olması nedeni ile bu testlerin kullanışlılığı yüksektir. Ayrıca puanlamanın objektif oluşu da bu testlerin güvenirliği ve geçerliğini yükseltir.

15. Doğru-Yanlış Testlerin Üstünlükleri • 5. Eğitimin hemen her basamağında kullanılabilir. Yukarıda belirtildiği gibi, madde yapısının oldukça basit, yanıtlanmasının kolay oluşu ve geniş bir alanı yoklayabilmesi nedeni ile doğru-yanlış testleri eğitimin hemen her basamağında kullanılabilir. Öğrencilerin okuma becerilerinin düzeyleri dikkate alınarak, basit cümle yapısında önermeler biçiminde hazırlanan doğru-yanlış maddeleri ilköğretim birinci kademe birinci sınıfının sonundan itibaren kullanılabilir. Oğrencilerin okuma becerileri ve okuduğunu anlama düzeylerine göre eğitimin ileri basamakları için de bu maddeler kullanılabilir.

16. Doğru-Yanlış Testlerin Üstünlükleri • 6. Doğru yanlış testlerinin yanıtlanması için öğrencileri verilen test yönergesi oldukça kısa ve basittir.Bu yönergede genellikle testin amacı ve konusu, test maddelerinin nasıl yanıtlanacağı ya da nasıl işaretleneceği, testte kaç madde bulunduğu ve testin yanıtlanması için verilen süre bulunur.

17. Doğru-Yanlış Testlerin Sınırlılıkları • 1. Doğru-yanlış maddelerinin sadece iki seçeneği olduğu yukarıda belirtilmişti. Bu madde tipinde, öğrencilerin yanıtları ya doğru ya da yanlış olmak üzere iki kategorilidir. Dolayısıyla doğru-yanlış testinde bulunan herhangi bir maddeyi hiç okumadan doğru ya da yanlış olarak işaretle yen bir öğrencinin kör atımla sorunun doğru yanıtını bulmasının olasılığı yüzde 50’dir. Bu testlerde şansla doğru yanıtın bulunmasından doğan hata diğer testlere oranla daha yüksektir ve doğru-yanlış testleri eğitimde kullanılan testler arasında şans başarısı en yüksek olan testtir. Bu neden doğru-yanlış testlerinin güvenirliğini ve geçerliğini sınırlar.

18. Doğru-Yanlış Testlerin Sınırlılıkları • 2. Doğru-yanlış maddelerinden oluşan bir testte, maddeler dikkatle hazırlanmadığında önemsiz ayrıntıların, bilginin küçük bir parçasının ya da ezbere dayalı zihinsel işlevlerin ölçülmesine yönelik maddelerin kullanılması eğilimi yüksektir. Oysa bir testte genellikle ölçme konusu kapsam daha üst düzey zihinsel işlemlerden oluşur. Doğru-yanlış testlerine yapılan en önemli eleştirilerden birisi karmaşık becerilerin yeterince bu maddeler ile ölçülememesidir. Doğru-yanlış maddeleri ile daha çok olgusal bilgilerin ölçülmesine yönelinmesi ve daha üst düzeydeki zihinsel işlemlerin ölçülmesinden kaçınması olasıdır.

19. Doğru-Yanlış Testlerin Sınırlılıkları • 3. Doğru-.yanlış testleri öğrenme eksikliklerinin belirlenmesi ve öğretimin değerlendirilmesi amacı ile kullanılan izleme testleri için uygun değildir. Çünkü bu amaçla yapılan ölçmelerde öğrencilerin yanlış öğrenmelerinin belirlenmesi de amaçlanır. Oysa doğru-yanlış tipindeki anahtarı doğru olan bir maddeye “yanlış” olarak yanıt veren bir öğrencinin verdiği yanlış yanıtın nedeni belirlenemez. Aynı şekilde anahtarlanmış yanıtı yanlış olan bir doğru-yanlış maddesini “yanlış” olarak işaretleyen bir öğrencinin bu doğru yanıtının ölçülen davranışa sahip olmasından kaynaklandığından, şans başarısı nedeni ile emin olmak güçtür.

20. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • 1. Her madde de sadece bir fikrin verilmesi ve ölçülmesi gereklidir. Bir madde içinde özellikle biri yanlış diğeri doğru birden çok fikrin verilmesinden kaçınılmalıdır. Böyle bir durumda maddeyi yanıtlayacak öğrencinin sadece yanlış fikrin yanlışlığını bilmesi, diğer fikrin doğruluğunu bilemesine gerek kalmaksızın maddeye doğru yanıtlaması için yeterli olur. Örnek 1. Doğru-yanlış tipindeki maddelerin hazırlanması kolay ve şans başarısı düşüktür. (Y)

21. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • 2. Her doğru-yanlış maddesi tereddüte yer vermeyecek şekilde kesinlikle doğru ya da yanlış olmalıdır. Doğru ya da yanlış ifadeler her koşul altında doğru ya da yanlış olmalı, başka bir açıklamaya gerek kalmayacak şekilde madde yazılmalıdır. Kısmen doğru ya da kısmen yanlış ya da durumdan duruma doğru veya yanlış olabilen ifadeler kullanılmamalıdır. Örnek 2. Ölçme araç ve yöntemlerinin nitelikleri geçerlik ve güvenirliktir. (D/Y) Bu madde hem doğru hem de yanlış olarak işaretlendiğinde her iki durum içinde sorunun doğru kabul edilmesi gereklidir. Çünkü hem geçerlik hem de güvenirlik ölçme araç ve yöntemlerinin nitelikleri arasında yer almaktadır.

22. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • Bu bakımdan madde doğrudur. Ancak diğer yandan ölçme araç ve yöntemlerinin nitelikleri sadece geçerlik ve güvenirlikle sınırlı değildir. Kullanışlılık da ölçme araç ve yöntemlerinin nitelikleri arasındır. Maddede kullanışlığın eksik olması nedeni ile bu madde aynı zamanda yanlış olarak düşünülebilir. Dolayısı ile bu madde ne kesinlikle doğru ne de kesinlikle yanlıştır.

23. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • 3. Doğru-yanlış maddelerinde kesin ifadeler kullanılmalı, çoğu zaman, bazen, birkaç vb. belirsiz ifadelerden kaçınılmalıdır. Belirsiz ya da yeteri kadar açık olmayan ifadelerin yanıtlayıcıları kararsızlığa düşürebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu tür belirsiz maddeler, kişiden kişiye farklı anlaşılabilir. • Örnek 3. Doğru-yanlış maddelerinde birkaç seçenek bulunur. (D/Y) Bu maddeyi madde içinde yer alan “birkaç” ifadesi nedeni ile kesinlikle doğru ya da kesinlikle yanlış olarak nitelendirmek olanaksızdır. Maddeyi yanıtlayan öğrencinin “birkaç” ile hangi sayıyı düşündüğüne göre madde doğru ya da yanlış olur.

24. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • 4. Bir doğru-yanlış maddesinin yanlışlığı, önemsiz bir ayrıntıda, aldatıcı, dikkatten kaçan ya da algılanması zor olan bir noktada olmamalıdır. Kimi zaman ölçme konusu olan davranışa sahip olan bir öğrenci maddenin önemsiz bir ayrıntısında yapılan değişiklik nedeni ile ifadeyi algılayamaz ya da dikkatten kaçırabilir. Bu nedenle davranışa sahip olmasına rağmen maddeyi yanlış yanıtlayabilir. Bu durum maddenin geçerliğini düşürür. Bu nedenle önemsiz ayrıntılarda yapılan değişiklikler ya da kolayca anlaşılamayacak, dikkatten kaçırılabilecek bir noktanın verilen cümlede değiştirilmesi ile madde yanlış hale getirilmemelidir. Örnek 4. Doğru-yanlış testlerinde iç tutarlılık güvenirliği KR-22 ile hesaplanır. (Y)

25. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • 5. Her madde kısa, açık ve anlaşılır olmalıdır. Bir doğru-yanlış maddesinde ifadenin doğruluğunu ya da yanlışlığını etkilemeyen gereksiz ayrıntılar ve açıklamalarla uzatılmamalıdır. Madde açıklığı kaybedilmeden olabildiğince kısa yazılmalıdır. Örnek 5. Yazılı yoklamaların puanlanmasında kullanılan farklı puanlama türlerinden olan anahtarla puanlama yapılan puanlamaların daha doğru ola bilmesini sağlayabilen bir puanlama yöntemidir. (D) Bu madde gereksiz ifadeler ve açıklamalar nedeni ile uzatılmıştır. Bu nedenle, hem maddeye yanıt verecek öğrencinin maddenin uzunluğu nedeni ile soruyu anlaması güçleşebilir hem de maddeyi okumada daha uzun zaman harcaması söz konusudur. Oysa bu madde daha kısa ve gereksiz ayrıntılara yer verilmeksizin, Anahtarla puanlama yöntemi yazılı yoklamaların puanlama hataları nı azaltır. (D) biçiminde ifade edilebilirdi.

26. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • Olumsuz önermelerden oluşan, özellikle çift olumsuz ifade içeren maddeler kullanılmamalıdır. Olumsuz ifadeleri olumsuzlaştıran eklerin kimi zaman algılanması zor olabilir. Maddenin ölçtüğü davranışa sahip olan öğrenciler, olumsuzluk eki olarak kullanılan “me”, “ma” eklerini algılayamadığı ya da farkına varamadığı için maddeyi yanlış yanıtlayabilirler. Bu durum maddenin ayırt ediciliğini yani geçerliğini düşürür. Ayrıca olumsuzluk eki ile olumsuz hale getirilen maddelerin zorlama ile yanlış hale getirildiği kolayca fark edilebilir ya da yanlışlığı açık olarak görülebilir. Bu nedenlerle doğru-yanlış maddelerinde olabildiğince olumsuz ifadenin kullanılmamasına özen gösterilmesi gerekir. Örnek 6. Doğru-yanlış testleri objektif olarak puanlanamaz. (Y)

27. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • Yukarıda verilen örnek 6’da madde olumsuzlaştırılmıştır. Bu nedenle maddenin doğru davranışa sahip öğrenciler tarafından olumluymuş gibi algılanabilmesi olanaklıdır. Ayrıca bu maddenin zorla olumsuzlaştırıldığı bu nedenle yanlışlığının da ölçülen davranışa sahip olmayan bazı öğrenciler tarafından kolaylıkla fark edilmesi riski bulunmaktadır. Bu nedenlerle örnekteki maddenin; Doğru-yanlış testleri objektif olarak puanlanabilir. (D) biçiminde yeniden yazılması hem yanlış algılama hem de yanlışlığının kolayca fark edilme riskini kaldıracağından daha uygun olur.

28. Doğru-Yanlış Testlerin Yazılması • Türkçe dil yapısı gereği aynı cümlede kullanılan iki olumsuz ifade cümleyi olumlu hale getirir. Aynı cümlede iki olumsuz ifadenin kullanılması cümlenin anlaşılmasını güçleştirir. Maddenin anlaşılmasının zorlaştıran çift olumsuz ifade yerine daha yalın olarak olumlu bir ifadenin kullanılması bu sorunu ortadan kaldırır. Örnek 7. Doğru-yanlış testlerinde şans başarısı bulunmaz değildir. (Y) Bu maddede hem “bulunmaz” hem de “değildir” olmak üzere iki olumsuz kelime kullanılmıştır. İki olumsuz kelime kullanıldığından anlam olumlu olur. Ancak cümlenin anlaşılırlığı düşüktür.

29. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • Doğru-yanlış testlerinde bir soruya verilen doğru yanıtın üç nedeni olabilir. Bu nedenlerden birincisi yanıtlayıcı soru ile ölçülen davranışa sahip olduğu için doğru yanıtı işaretlemiştir. İkincisinde maddeye yanıt veren davranışa tamamen sahip olmamakla birlikte kısmen sorunun ölçtüğü davranışa sahiptir ve seziş ile yanıtlamıştır. Üçüncüsü ise maddeyi yanıtlayan öğrenci sorunun ölçtüğü davranışa sahip olmayıp doğru ya da yanlış seçeneklerinden birisini rasgele işaretlemiş ve doğru yanıtı tutturmuştur. Bu durumda soruyu yanıtlayanın kör atımla yani şansla doğru yanıtı bulması söz konusudur. Şans başarısı ile alınan puana şans puanı ve bu yolla oluşan hataya da şans hatası adı verilir. Ölçmede amaç olabildiğince güvenilir ve geçerli puanların elde edilmesidir.

30. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • Doğru-yanlış testleri yukarıda da belirtildiği gibi şans başarısımn en yüksek olduğu testlerdir. Şans başarısının yüksekliği testten elde edilen puanların hem güvenirliğini hem de geçerliğini düşürür (Baykul, 2000). Bu nedenle doğru-yanlış testlerin şans başarısının azaltılması amacıyla bazı tedbirlerin alınması gereklidir. • Bu testlerin şans hatasım azaltabilmek için önerilen önlemleri (1) test düzenleme sırasmda almabilecek önlemler, (2) madde yapısmda yapılan değişiklikler, (3) puanlama yöntemi (düzeltme formülü) ile şans hatasınm azaltılması ve düzeltilmesi olarak 3 grupta smıflamak olanaklıdır.

31. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • Doğru-yanlış testleri yukarıda da belirtildiği gibi şans başarısının en yüksek olduğu testlerdir. Şans başarısının yüksekliği testten elde edilen puanların hem güvenirliğini hem de geçerliğini düşürür (Baykul, 2000). Bu nedenle doğru-yanlış testlerin şans başarısının azaltılması amacıyla bazı tedbirlerin alınması gereklidir. • Bu testlerin şans hatasını azaltabilmek için önerilen önlemleri (1) test düzenleme sırasında alınabilecek önlemler, (2) madde yapısında yapılan değişiklikler, (3) puanlama yöntemi (düzeltme formülü) ile şans hatasının azaltılması ve düzeltilmesi olarak 3 grupta sınıflamak olanaklıdır.

32. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • 1. Şans Başarısının Azaltılması İçin Test Düzenleme Sırasında Alma- bilecek Önlemler: Doğru-yanlış testlerinin şans başarının azaltılması için test maddelerinin hazırlanması ve test formunun oluşturulmasında alınabilecek iki temel önlem bulunmaktadır. a. Bir doğru-yanlış testinde doğru ve yanlış maddelerin sayısı yaklaşık olarak eşit olmalıdır. Bir doğru-yanlış testinde herhangi bir seçeneğin (doğru ya da yanlış) test içindeki doğrularının sayısı diğer seçenekten daha çok olduğunda şans başarısı artabilir. Örneğin 100 maddelik bir doğru- yanlış testinde 75 madde doğru 25 madde yanlış olduğunda, soruları hiç okumayan bir öğrenci bütün maddeleri “doğru” olarak işaretliğinde tamamen şans ile 75 doğru yanıta sahip olur. Doğru ve yanlış sayılarının 50 olması durumunda ise hiç okumadan bütün maddeleri ya “doğru” ya da “yanlış” olarak işaretleyen bir öğrencinin şansla elde edilmiş en çok 50 doğru yanıtı olur. Bu önlem tek başına yeterli olmamakla birlikte puanlara karışan hatayı azaltır.

33. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • b. Doğru ve yanlış maddelerinin test içindeki düzeni belli bir sistematiğe dayandırılmamalıdır. Testte bulunan doğru ve yanlış maddeleri; bir doğru bir yanlış, iki doğru iki yanlış gibi ya da başka bir sistematikle test içinde yerleştirilmemelidir. Test içinde doğru ve yanlış olan maddeler belli bir düzen içinde verildiğinde, soruları yanıtlayan öğrenciler bu düzeni farl etme olasılıkları vardır. Böyle bir düzenin fark edilmesi durumunda ise öğrenciler yanıtını bilmedikleri maddeleri bu sistematiği kullanarak doğru yanıtlayabilirler. Aynı zamanda maddeler test içinde böyle bir sistematikle yer alırsa, doğru yanıtı bilmeyen bireylerin rastlantısal olarak kör atımla doğru yanıtı bulma olasılıkları artabilir. Böylelikle şansa başarısı da artabilir Bu nedenle test içinde doğru ve yanlış maddelerinin dağıtılması seçkisiz (rasgele) olmalıdır.

34. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • 2. Şans Başarısının Madde Yapısında Yapılan Değişikliklerle azaltılması:Doğru-yanlış testlerinin şans hatasının yüksel olmasının temel nedeni bu testlerde kullanılan maddelerin yapısından kaynaklanır. Nitekim doğru- yanlış maddeleri iki seçenekli test maddeleridir. Seçenek sayısının az oluşu doğru yanıtın şansla bulunması olasılığının yüksel olmasına neden olur. Bu nedenle doğru-yanlış maddelerinin seçenek sayılarının artırılması yoluyla madde yapısının değiştirilerek şans başarısının azaltılması söz konusudur. şans hatasının küçültülmesi için doğru-yanlış maddelerinin yapısında yapılan değişiklikler ve bunlara ilişkin örnekler aşağıda sıralanmıştır.

35. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • a. Sınıflamanın ikiden çok kategoride yapılmasının istendiği madde yapısı: Doğru-yanlış maddeleri yanıtların doğru ya da yanlış olarak sınıflandıkları testlerdir. Sınıflamanın iki kategoriden daha çok kategoriye çıkarılması kategori sayısının artması ölçüsünde şans hatasını küçültür. Bunun için doğru-yanlış testlerinin madde yapısında yapılan değişikle seçenek sayısının artırılmasına ilişkin örnekler aşağıda verilmiştir. Örnek 10. Açıklama: Aşağıda verilen cümleleri dikkatle okuyunuz. Soruda verilen bir cümle her zaman doğruysa D, her zaman yanlışsa Y, bazı durumlar için doğru bazı durumlar için yanlışsa B harfi koyunuz. (_) 1. Doğru-yanlış testleri objektif puanlanabilir. (D) (_) 2. Çoktan seçmeli testlerin geliştirilmesi kolaydır. (Y) (_) 3. Çoktan seçmeli testler kullanışlıdır. (B) Bu örnekte seçenek sayısı, doğru ve yanlış seçenekleri yanı sıra bazen seçeneği de eklenerek üçe çıkarılmıştır. Dolayısı ile bu maddelerin tamamen şansla doğru yanıtlanma olasılığı % 50’den % 33’e düşürülmüştür.

36. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • Örnek 11. Açıklama: Aşağıda verilen her bir cümlede bir neden ve ardından bu ne denin ortaya çıkardığı sonuç birlikte sunulmuştur. Bu sorularda sorunun başındaki (_) bölüme aşağıdaki anahtara uygun olarak A, B, C ya da D harflerini koyunuz. Neden doğru, sonuç doğru: A Neden doğru, sonuç yanlış: B Neden yanlış, sonuç doğru: C Neden yanlış, sonuç yanlış: D (_) 1. Yazılı yoklamalarda az sayıda soru sorulabildiğinden güvenirlik düşüktür. (A) (_) 2. Doğru-yanlış testlerinin şans başarısı yüksek olduğundan kullanışlılığı düşüktür, (B) () 3. Kısa yanıtlı testlerle çok sayıda soru sorulamadığından güvenir ligi yüksektir. (C) () 4. Yazılı yoklamalarla çok soru sorulabildiği için güvenirliği yük sektir. (D)

37. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • Bu örnekte de seçenek sayısı dört olduğundan sorunun doğru yanıtının şansla bulunabilmesinin olasılığı % 25’dir. Yukarıda verilen her iki örnekte de maddeler bu hali ile,çoktan seçmeli test maddelerine benzer. b. Yanlış maddelerin yanlışlığının belirlenmesi: Bir doğru-yanlış maddesinde verilen yanlış bir önermeyi yanlış olarak sınıflayan bir öğrencinin madde ile ölçülen davranışa sahip olduğundan emin olunamaz. Madde ile ölçülen özelliğe sahip bir öğrencinin, yanlış olan doğru-yanlış maddesinde yanlışlığın nereden kaynaklandığını bilmesi gerekir. Bu nedenle anahtarı yanlış olan bir doğru-yanlış maddesinin, şansla yanlış olarak işaretlenmediğinden emin olmanın bir yolu, öğrencinin yanlışlığa neden olan kelimeyi cümle içinde belirleyebilmesi ile olanaklıdır. Bu düşünceden hareketle, doğru-yanlış testlerinde yanlış olan bir maddenin yanlışlığının belirlenmesine yönelik olarak yapılacak girişimler, yanlış maddelerin şansla doğru yanıtlanma riskini hemen hemen ortadan kaldırır.

38. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • Örnek 12. Aşağıda verilen cümleleri dikkatle okuyunuz. Cümlede verilen özellik doğru-yanlış testleri için doğruysa cümlenin önündeki parantezin içine D, yanlışsa Y harfi koyarak cümlenin yanlış kısmının altını çiziniz.. (_) 1. Ölçme sonuçlarına karışan tesadüfi hatalar geçerliği düşürür. (Y) (_) 2. Şans başarısı en düşük olan testler çoktan seçmeli testlerdir. (Y) Bu örnekten hareketle ve aynı düşünce ile doğru-yanlış maddelerinde yapılan bir diğer yapısal değişiklik ise, maddenin yanlış olan kısmının altına doğrusunun yazılmasıdır. Örnek 13. Aşağıda verilen cümleleri dikkatle okuyunuz. Cümlede verilen ifade doğruysa cümlenin önündeki parantezin içine D, yanlışsa Y harfi koyunuz ve cümlenin yanlış kısmını çizerek altına doğrusunu yazınız. (_) 1. Ölçme sonuçlarına karışan tesadüfi hatalar geçerliği düşürür. (Y) güvenirliği veya () 2. Şans başarısı en düşük olan testler çoktan seçmeli testlerdir. (Y) doğru-yanlış Bu türden yapısı değiştirilmiş maddenin yanlış olan kısmının düzeltilmesi durumu birden çok olabilir.

39. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • 3. Şans Başarısının Puanlama Yöntemi İle Azaltılması ve Şans Hatasının (Düzeltme Formülü) Düzeltilmesi: Oldukça yüksek bir şans hatasına sahip olan doğru-yanlış testlerinden elde edilen puanların şans başarısından arındırılması için kullanılan bir diğer yol ise düzeltme formülü olarak adlandırılan formülün uygulanmasıdır. Bu formül genel olarak seçenek sayının bir eksiği kadar yanlış yanıtın bir doğru yanıtı eksiltmesi biçiminde kullanılır. Bu formülün doğru-yanlış testlerinde kullanılması, her maddenin iki seçeneğinin bulunması nedeni ile, her yanlış yanıtın bir doğru yanıtı eksiltmesi biçiminde olur.

40. Doğru-Yanlış Testlerin Şans Başarısından Arındırılması • Doğru – yanlış testlerinde düzeltme şık sayısının bir eksiği yani 1 yanlış 1 doğruyu götürecektir. 100 soruluk bir sınavda 50 soruyu doğru cevaplandıran bir öğrenci düzeltmesiz değerlendirme de 50 puan alırken düzeltme yapıldığında ise sıfır puan alacaktır.

41. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Testi alanların yanıtlarını, belirli sayıdaki seçenek arasından birini seçerek vermesini gerektiren sorulardan oluşan ölçme araçlarıdır. Çoktan seçmeli testler uygulandığında yanıtlayıcıdan soruyu okuması, doğru yanıt üzerinde düşünmesi, doğru seçeneğe karar vermesi ve işaretlemesi beklenmektedir. Çoktan seçmeli testlerde yanıtlama özgürlüğü yoktur. Verilecek yanıtlar seçeneklerle sınırlandırılmıştır

42. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Çoktan seçmeli testler Özgüven (1998) tarafından doğru-yanlış ve eşleştirme sorularıyla birlikte “işaretlemeli sorular”; Öncü (1999), Thorndike ve Hagen (1961); Crocker ve Algina (1986) tarafından doğru yanlış, eşleştirmeli ve tamamlamalı türündeki testlerle birlikte “objektif testler” başlığı altında incelenmektedir. Haladyna (1994; 1997) ise, yanıtı seçtiren ve kurduran iki temel sınav yaklaşımı olduğunu ve seçmeli, eşleştirmeli, doğru-yanlış sınavlarının yanıtı seçtiren sınav türleri arasında yer aldığını bildirmektedir.

43. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Çoktan seçmeli testler, eğitim kurum ve kuruluşlarının birçoğunda en çok kullanılan ölçme araçlarındandır. Bu ölçme araçlarının öğretmenlerin sınıf uygulamalarından ulusal sınavlara kadar birçok düzeyde ve hemen hemen her öğretim alanında kullanıldığına rastlanmaktadır. Özellikle, çok sayıda öğrencinin katıldığı öğrenci seçme ve yerleştirme sınavlarında, açık öğretim veya uzaktan eğitim kuruluşlarının sınavlarında çoktan seçmeli testler kullanılan tek sınav türüdür denebilir.

44. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Bu nedenle özellikleri iyi bilinmesi gereken bir ölçme aracıdır. Bu sınav türünün yaygın olarak kullanılmasında; kalabalık gruplar için uygun olması, test ve madde istatistiklerinin kolay hesaplanabilmesi, kolay puanlanması vb. gibi özellikleri etkili olmaktadır. Seçmeli testlerde sorulara madde denir. Şekil 9.l’de örnek bir beş seçenekli çoktan seçmeli test maddesinin yapısı görünmektedir.

45. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Madde testin bağımsız olarak puanlanabilen en küçük birimi veya yapılandırılmış bir testin temel birimi olarak tanımlanabilir. Bir madde, kök ve seçeneklerden oluşur. Madde kökü sorunun sorulduğu ve çözüm için gerekli bilgilerin verildiği kısımdır. Çoktan seçmeli maddelerin kökü kısa yanıtlı sorularla aynı niteliktedir ve aynı görevi yapar. Madde kökünde bir soru veya problem durumu gibi sorunun çözümü için gerekli bilgilere yer verilir.

46. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Öğrenciler madde kökünde istenen yanıtı, verilen seçenekler arasından işaretler. Seçenekler öğrencilerin tercih edilebilecekleri olası yanıtlardır. Seçenekler, doğru yanıt ve çeldiriciler olarak incelenebilir. • Madde kökündeki sorunun yanıtı olan seçeneğe doğru yanıt, sorunun yanıtı olmayan seçeneklere ise çeldirici adı verilir. Çeldiriciler, madde ile ölçülmek istenen davranışa sahip olmayanların veya doğru yanıtı bilmeyenlerin aklını çelmek, onları yanıltmak amacıyla yazılmış, madde kökündeki sorunun yanıtı olmayan seçeneklerdir.

47. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Genellikle çoktan seçmeli testlerde üç ya da daha fazla seçenek yer alır. Iki seçenekli soru yazmak kuramsal olarak mümkün olsa da doğru—yanlış testlerini çağrıştırdığı için başvurulmayan bir yoldur. Yani iki seçenekli çoktan seçmeli test maddesi yerine doğru—yanlış test maddesi yazmak daha uygun bir yol olarak düşünülebilir. Çoktan seçmeli testlerde öğrencilerden madde kökünü okumaları, üzerinde düşünmeleri ve seçeneklerden birini seçerek yanıt vermeleri beklenmektedir.

48. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Sonuçta, öğrenci seçeneklerden birini işaretlemekle doğru yanıt vermiş olabileceği gibi çeldiricilerden birini seçerek yanlış yanıt vermiş de olabilir. • Öğrenci doğru yanıt verdiği takdirde puan alır. Birden fazla seçeneği işaretlediğinde (maddenin yapısı böyle bir işaretleme yapmasını gerektirmiyorsa), çeldiricileri işaretlediğinde veya boş bıraktığında puan alamaz.

49. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Çeldiriciler birçok soru yazarı tarafından yanıtlayıcıları yanıltmak için konulan seçenekler gibi görünmekte, bu nedenle de bazen amaç dışı kullanılmaktadır. Çeldiricilerin amaç dışı kullanımlarında, yanıtlayıcıların mümkün olduğu kadarını yanıltma, doğru yanıttan uzaklaştırma ve sonuç olarak doğru olmayan seçeneği işaretletme gibi beklentilerin rol oynadığı görünebilir. Oysa çeldiricilerin amacı, yanıtlayıcıları yanıltmak değildir.

50. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SINAVLARI • Çeldiriciler, sorunun yanıtını bilmeyen, eksik veya yanlış bilgiye sahip olan yanıtlayıcıların doğru yanıtı bulmasını zorlaştırmak amacıyla yazılmış seçeneklerdir. Çeldiricilerin temel işlevi budur. • Çünkü yanıltmak sözcüğü, yanlış yapmaya sebep olmak, aldatmak gibi anlamlar taşımaktadır ki; sorunun doğru yanıtını bilen bir yanıtlayıcıcının yanlış yanıt vermesine sebep olmayı da çağrıştırmaktadır. Özel durumlar dışında, bir soru yazarının amacı yanıtlayıcıları yanıltmak olmamalıdır.