HAZIR BETON

1. HAZIR BETON Dersin sorumlusu:Yard.Doç.Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ

2. HAZIR BETON NEDİR – NASIL ÜRETİLİR Bilgisayar kontrolüyle istenilen oranlarda bir araya getirilen malzemelerin, beton santralinde veya mikserde karıştırılmasıyla üretilen ve tüketiciye "taze beton" olarak teslim edilen betona "Hazır Beton" denir. Hazır betonu, şantiyede elle ya da betoniyerle karıştırılarak hazırlanan betondan ayıran temel unsur, hazır betonun modern tesislerde, bilgisayar kontrolüyle üretilmesidir. Hazır betonkullanıcısının hazır betonda arayacağı nitelikler TS EN 206'da yer almaktadır.

3. Hazır Betonun kalitesini belirleyen 5 temel aşama söz konusudur. 1.            Tasarım 2.            Üretim 3.            Taşıma 4.            Yerleştirme 5.            Bakım Kür Bunlardan ilk üç aşama hazır beton üreticisi, son iki aşama ise tüketici tarafından yerine getirilmektedir. Günümüzde gelişmiş ülkelerdeki tüm betonarme inşaatlarda HAZIR BETON kullanılmaktadır.

4. Hazır betonun şantiyede elle veya betonyerle karıştırılarak elde edilen betona göre üstünlüğü ve avantajları artık herkes tarafından kabul edilmektedir. Hazır betonun avantajlarını şu şekilde Sıralayabiliriz; Yüksek dayanımlı beton elde etme olanağı, Sürekli kalite kontrol olanağı, Zamandan büyük tasarruf, İş gücünden tasarruf, Çevre temizliği, Yoğun trafik olan bölgelerde dar alanda calışma olanağı,

5. Standartlara uygunluk, Elle dökülen betonda, şantiye sahasını kum, mıcır, çimento yığınları vb. kapladığından, hazır betonda alandan tasarruf, temiz ve düzenli şantiye sahası avantajı, Betondan tasarruf, Türk ekonomisine % 100 kayıtlı katkıdır, Büyük projelerde hızlı çalışma imkanı, Sıvadan tasarruf, Kalıp malzemesinden tasarruf. Hazır betonun avantajları

8. Hazır beton üretiminin su ölçme ve karıştırma işlemlerinin santralde veya transmikserde yapılmasına göre iki farklı şekli bulunmaktadır: Kuru Sistem Yaş Sistem Kuru Karışımlı Sistem Agrega ve çimentosunun beton santralinde ölçülüp santralde veya transmikserde karıştırılması, suyun teslim yerinde ölçülüp karıştırılarak ilave edilmesi ile elde edilen betondur. Agrega ve çimento, tartı bunkerlerinde tartılmak suretiyle istenilen dozajlarda hazırlanır ve kuru karışım olarak transmikserlere yüklenir. Su, transmikser üzerindeki su deposuna doldurulur. Kullanım esnasında (beton dökme noktasında) ilgili beton formülünde belirtilen miktar kadar su transmikser kazanı içerisine alınır ve transmikser kazanını döndürmek suretiyle agrega, çimento, su karışımı (beton) sağlanır.

10. Yaş Karışımlı Sistem Yaş karışımlı hazır beton su dahil tüm bileşenleri beton santralindeki merkezi mikserde ölçülen ve karıştırılan betondur. Agrega ve çimento, tartı bunkerlerinde tartılmak suretiyle istenilen dozajlarda hazırlanır. Hazırlanan malzemeler sabit miksere alınır ve karıştırılmak suretiyle istenen özellikteki beton elde edilir. Hazırlanan beton sabit mikserin alt kapağı açılarak transmiksere yüklenir. Kullanım esnasına kadar tansmikser döndürülerek betonun sertleşmesi önlenir. Yaş betonun taşıma süresi normal şartlarda 2 saattir. Ancak, ilave edilecek piriz geciktirici kimyasal katkılarla bu süre uzatılabilir.

12. Hazır Beton Santrali Hazır beton bileşenlerinin stoklanıp, kontrol altında karıştırılarak, hazır beton üretiminin gerçekleştirildiği ve transmikserlere dolumun yapıldığı tesislere "beton santrali" denir. Beton santralleri karışım şekillerine göre "yaş ve kuru karışım" olmak üzere ikiye, depolama şekillerine göre de "bunkerli" ve "yıldız tip" olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Yıldız tip santralde, santralin önünde yıldız şeklinde bir stoklama alanı vardır ve kova vasıtasıyla agregalar arkadaki karıştırma kazanına aktarılır. Bunkerli santralde ise agrega ve kumlar santralin önündeki bunkerlerde stok edilip, bantlı bir sistem ile karıştırma kazanına taşınır.

13. Üretim Süreci Önce, hazır betonun üretiminde kullanılacak, doğru seçilmiş malzemelerin (çimento, agrega,su, katkı) kalitelerini ve birbirlerine uyumunu incelemek için laboratuar deneyleri yapılır. Bu deneylerden geçen malzemelerde zamanla olumsuz değişiklikler meydana gelmesinin önlenmesi için sürekli kalite denetimi yapılmalıdır. Hazır betonun üretim süreci, santral operatörünün üretilecek betonu tanımlayan formülün numarasını belirleyip, bilgisayar sistemini işletmesiyle başlar. İlk komuttan sonra, ayrı bölmelerde stoklanmış bulunan agrega, çimento ve su aynı anda tartılır. Daha sonra tartılmış agrega, bant veya kovayla taşınarak mikser kazanına aktarılır. Bu sırada çimento, su ve formülde varsa kimyasal katkı maddesi de kazana aktarılır ve karıştırılır. Bir harman betonun hacmi santralden santrale değişmekle birlikte, genellikle 1 - 3 m3’tür. Santralde karışma süresi de harman hacmiyle orantılı olarak standartlar tarafından belirlenmiştir. Yeterince karıştırılmış olan harman, transmiksere boşaltılır, dolum tamamlanıncaya kadar aynı işlem devam eder.

14. HAZIR BETON SINIFLARI Şantiyede kullanılacak betonu bir hazır beton tesisine sipariş verirken, aşağıda açıklanan sınıflandırmalara uygun olarak tanımlama yapılmalıdır. Betonu, kullanacağı yapı elemanının özellikleri, proje gerekleri ve şantiyenin bununla ilgili ekip ve ekipman durumunu göz önüne alarak tanımlanır. Bundan sonrası hazır beton üreticisi için de, kullanıcı için de daha kolaydır. Unutulmamalıdır ki, iyi beton için öncelikle iyi talep gerekir. Hazır betonlar; • Kıvamlarına göre beş, • En büyük agrega tane boyutuna göre dört, • Karakteristik basınç dayanımlarına göre on altı, • Birim ağırlıklarına göre üç sınıfa ayrılırlar

15. HAZIR BETONDA ARANAN ÖZELLİKLER Bu özellikleri iki grupta sınıflandırmak mümkündür:  a) Taze Betonda: İşlenebilme özelliği, uygun kıvam Taze betonun sıcaklığı Agrega maksimum tane büyüklüğü Homojenlik, kıvam kaybı, hava miktarı, Birim ağırlık b) Sertleşmiş Betonda: Dayanım (basınç, çekme, eğilme, yarılma mukavemetleri) Dış etkenlere karşı dayanıklılık (geçirimsizlik, aşınmaya dayanıklılık) Donma ve çözülmeye dayanıklılık Hafiflik veya ağırlık Isı, ses yalıtımı ve estetik (Brüt betonda dış görünüş) Ekonomi

16. Taze Beton Sıcaklığı Taze betonun sıcaklığı betonun kıvamını, priz süresini, hidratasyon ısısı hızını, betonun dayanım kazanma hızını ve betonda oluşabilecek plastik rötre çatlaklarının miktarını önemli ölçüde etkiler. Taze beton sıcaklığı taze beton numunesinin içine metalik uçlu termometre daldırılarak ölçülür. Hazır Beton standardına uygun olarak şantiyeye teslim edilen taze hazır beton sıcaklığının +5 °C'den az ve +32 °C'den fazla olmaması gerekmektedir.Taze beton için en uygun sıcaklığın 15-16 °C olduğu belirtilmektedir.

17. Birim Ağırlık Taze betonun birim ağırlığı normal ağırlıklı betonlar için 2200-2450 kg/m3 değerindedir. Hazır beton üreticisinin beyan ettiği değere göre birim ağırlığa¸ ±%2 tolerans getirilmiştir. Örneğin beyan edilen değer 2350 kg/m3 ise 2350 x 0.02=47 kg/m3 bulunur. Dolayısıyla tolerans sınırları 2350±47 kg/m3 olmaktadır. Teslim yerinde taze betondan alınan numuneler üzerinde yapılan birim ağırlık ölçümleri betonun homojenliğini kontrol etmeye ve transmikser teknesindeki betonun hacmini bulmaya yaramaktadır. Birim ağırlık yoluyla metraj sorunları çözümlenebilmekte, transmikser boş ve dolu tartılarak beton ağırlığı ve hacmi belirlenebilmektedir

18. Birim Ağırlıklarına Göre Hazır Beton Sınıfları Birim ağırlıklarına göre betonlar hafif, normal ağırlıklı ve ağır olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar.

19. Taze betonun içerdiği hava miktarı Beton malzemelerinin karılması sırasında karışım içerisine bir miktar hava kendiliğinden girebilmektedir.Hapsolmuş hava olarak ifade edilen bu havanın miktarı hacim olarak %0.2-%0.3 arasında değişmektedir. Hapsolmuş hava miktarının fazla olması betonun boşluklu olmasına, dayanım ve dayanıklılığının düşük olmasına yol açmaktadır. Diğer taraftan betonun donmaya karşı dayanıklılığını arttırmak için hava sürükleyici katkılar kullanılır. Hava sürükleyici katkı kullanıldığında beton içerisinde toplam hava miktarı %4-%8 arasında değişmektedir. Hazır beton içerisindeki hava miktarı hazır beton teslimi sırasında alınan beton numuneler üzerinde tayin edilir. Taze beton içerisindeki hava miktarını n kontrolü şu amaçlarla yapılmaktadır. 1. Betonun homojenliğinin kontrolü 2. Eğer hazır beton hava sürüklenmiş beton olarak üretilmişse amaçlanan hava miktarının beton içinde bulunup bulunmadığının kontrolü

20. Kıvamlarına Göre Hazır Beton Sınıfları Betonun işlenebilme özelliği kıvamı ile tayin edilebilmektedir. Kıvam, betonun kullanım yerine (kalıp geometrisi, demir sıklığı, eğim), betonu yerleştirme, sıkıştırma, mastarlama imkanlarına ve işçiliğine, şantiyede beton iletim imkanlarına (pompa, kova) bağlı olarak özenle seçilmesi gereken bir özelliktir. Hazır Beton Standardı TS EN 206’da beton kıvamı çökme, Vebe, sıkıştırılabilme ve yayılma sınıflarına göre belirlenir. Çökme sınıfları S1, S2,S3, S4 ve S5 sembolleri ile tanımlanan bu kıvamlar çökme (slump) konisi deneyi ile ölçülmektedir. Hazır betonda şantiye teslimi kıvam, taşıma süresi ve beton sıcaklığına bağlıdır. Taşıma süresi kıvamı etkilemekte, süre uzadıkça ve hava sıcaklığı yükseldikçe santralden şantiyeye kıvam kaybı artmaktadır. Bu kıvam kaybının betona su verilerek dengelenmesi mukavemeti düşürmektedir.

21. Hazır beton standardı TS 11222 de 5 kıvam bulunmaktadır. S1, S2, S3, S4 ve S5 sembolleri ile tanımlanan bu kıvamlar çökme (slump) konisi deneyi ile ölçülmektedir

22. Betonun Taşınması Sırasında Kıvam Kaybının Muhtemel Nedenleri Betonun yalancı priz yapması. Bunun önüne karıştırma işlemine devam edilerek geçilebilir. Uzun taşıma mesafeleri. Yol boyunca beton priz almaya başlayabilir. Karışım suyu da buharlaşabilir. Dökümden önce aşırı karıştırma süresi. Sıcak hava şartları. Özellikle bina sektöründe beton işçiliğinde bilinç ve eğitim düzeyi düşük olduğundan taşıma,yerleştirme ve mastarlama işlemlerinin kolaylığı açısından 18 - 22 cm çökmeli, çok akıcı kıvamlı beton kullanma, bu amaçla da şantiyede hazır betona su verme eğilimi çok yüksektir. Bu eğilimin mukavemet düşürücü zararlı sonucunu yok etmek için Türkiye Hazır Beton Birliği Yönetim Kurulu bir karar alarak üyelerine şantiye teslimi beton kıvamını K4 düzeyinde (çökme >16 cm) tutmalarını tavsiye etmiş, bunu yaparken su/çimento oranına (dolayısıyla mukavemete) dikkatlerini çekmeyi de ihmal etmemiştir. Bu konuda bilgilenen ve bilinçlenen müşteriler K4 kıvamlı beton sipariş vermektedir.

23. Agrega En Büyük (Maksimum) Tane Büyüklüğü Sınıfları TS EN 206-1’e göre agrega en büyük tane büyüklüğüne göre sınıflandırılır. Örneğin: D en çok 22 cm olan beton. Beton içinde kullanılacak en iri agrega tane büyüklüğünün kalıp en dar boyutu, döşeme derinliği, pas payı, en sık donatı aralığı gibi unsurlarla uyumlu biçimde, TS 500 de belirtilen şekilde seçilmesi gerekir. Piyasada yaygın biçimde kullanılan hazır beton "2 No Agregalı" olandır. Çok sık donatılı veya ince kesitli elemanlarda bazı bilinçli müşteriler "1 No Agregalı" hazır beton siparişi vermektedir.

24. En Büyük Agrega Tane Boyutuna Göre Hazır Beton Sınıfları En büyük agrega tane büyüklüklerine göre betonlar aşağıdaki tabloda belirtildiği gibi sınıflandırılırlar.

25. Betonun klorür içeriği Klorür iyonları, betonarme elemanlarda çelik donatıda korozyon hızının artışına neden olur. Bu nedenle betonun klorür içeriği seçilen sınıf için verilen değerleri geçmemelidir. Betonda izin verilen en yüksek klor miktarı. EN 206 standardında maksimum klor miktarı yerine klor içeriği sınıfları kullanılmaktadır. Klorür iyonlarının çimento kütlesinin yüzdesi olarak ifade edilen betonun klorür içeriği, seçilen sınıf için standardda verilen değeri geçmemelidir.Klorür esaslı katkılar, çelik donatı, öngerilmeli çelik donatı ve diğer gömülü metal ihtiva eden betonlarda kullanılmamalıdır. Betonun klorür içeriğini belirlemek için, bileşen malzemelerden gelen klorür toplamı, aşağıda verilen metotlardan birisi veya her ikisi birlikte kullanılarak tayin edilmelidir. Her bileşen malzeme için imalâtçı tarafından beyan edilen veya ilgili standartda bileşen malzemesi için izin verilen en fazla klorür içeriğini esas alan hesaplama. - Her bileşen malzemesine ait en az 25 adet klorür içeriği tayini deney sonucu ortalaması ve standart sapmaları ile yapılan hesaplama.

27. Karakteristik Basınç Dayanımlarına Göre Hazır Beton Sınıfları Betonun basınç mukavemeti, standart kur koşullarında saklanmış (20°C ±2°C kirece doygun su içerisinde), 28 günlük silindir (15 cm çap, 30 cm yükseklik) veya küp (15 cm kenarlı) numuneler üzerinde ölçülür. Hazır betonda basınç dayanımı sınıfları, karşılığı silindir ve küp mukavemetleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. (TS 11222)

29. BETON DAYANIMI İLE TANIMLAMA KRİTERLERİ Her tek dayanım deney sonucu ve “n” adet örtüşmeyen ayrı deney sonuçlarının ortalaması aşağıda tarif edildiği gibi değerlendirilir. Aşağıda verilen her iki kriterin de belirlenen hacimdeki betondan alınan “n” adet deney sonucu kullanılarak sağlanmasıyla, betonun gruba ait olduğu kabul edilir.

30. Deney sonucu, aynı harmandan hazırlanmış, aynı yaştaki iki veya daha fazla numune sonucunun ortalamasıdır. Deney sonuçlarının, en büyüğü ile en küçüğü arasındaki farkın, aritmetik ortalamasının %15 ‘den daha fazla olması durumunda, inceleme sonucunda, deney sonucunun herhangi birisinin atılması için kabul edilebilir sebep görülmesi hariç, deney sonuçları geçersiz sayılır.

31. DAYANIMDAN BAŞKA ÖZELLİKLER İÇİN UYGUNLUK KRİTERLERİ Yoğunluk, su/çimento oranı, çimento içeriği, hava sürüklenmiş taze betonun hava içeriği, klorür içeriği, kıvam gibi özelliklerde tek deney sonucu için, belirlenmiş sınıf sınırlarından veya hedef değer toleranslarından izin verilen en büyük sapması belirlenen sınır aralıklarında olmalıdır. Ancak kıvam tayininde özellikle büyük hacimli beton dökümlerinde ikiden fazla deney yapılması durumunda standart tek deney sonucunun,belirlenmiş sınıf için sınırlardan veya hedef değer toleranslarından sapmasına aşağıdaki çizelgedeki gibi izin verebilmektedir:

33. Üniformite Bir beton karışımını oluşturacak miktardaki malzemelerin topluluğuna "beton malzemeleri harmanı" denilmektedir. Bir beton malzemeleri harmanını oluşturan malzemelerin karılması ile elde edilen belirli miktardaki taze betona ise "beton harmanı" ismi verilmektedir. Hazırlanan bir beton harmanı içerisinde, malzemelerin uygun dağılım göstermiş olmaları, iri agregaların harman içerisinde bir bölgede yoğunlaşmamış olmaları gerekmektedir. Beton harmanı içerisindeki herhangi bir bölgede yer alan betonun işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özelikleri, harmanın diğer bölgedeki betonun işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özellikleri ile tamamen benzer olmalıdır.

34. Aynı kalitede olmak üzere değişik zamanlarda üretilmiş olan beton harmanlardaki işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özelliklerin de benzer olmaları gerekmektedir. Beton harmanı söz konusu olduğu takdirde, harmanın herhangi bir yerinde bulunan betonun özellikleri ile diğer bölgelerde bulunan betonun özelliklerinin benzerlik göstermeleri, beton harmanı içerisindeki "üniformite" olarak adlandırılmaktadır.

35. Beton harmanının kendi içerisinde üniformitesini etkileyen nedenler : 1.      Beton malzemelerinin üretilmesinde kullanılan karışım mikserlerinde bulunan karıştırma paletlerinin eksik veya aşınmış olmaları, 2.     Karıştırma süresinin yetersizliği, 3.     Karıştırma mikserinin kapasitesinin üstünde malzeme alması. Beton harmanları arasındaki üniformiteyi etkileyen nedenler : 1.      Herhangi bir nedenle beton karışımını oluşturan malzeme oranlarındaki değişiklik, 2.     Agrega nem miktarındaki değişiklik, 3.     Agrega gradasyonunda ki değişiklik, 4.     Agrega tipinde ve tane şeklindeki değişiklik, 5.     Kullanılan çimento tipinin değiştirilmesi, 6.     Aynı tipte fakat farklı üreticiler tarafından üretilen çimentoların kullanılması

36. Beton harmanları arasındaki üniformiteyi etkileyen nedenler 7.     Taze beton sıcaklığındaki değişiklik, 8.     Hava - ortam sıcaklığındaki değişiklik, 9.     Beton malzemelerinin karılma işleminde uygulanan yöntemdeki değişiklik, 10.   Beton malzemelerinin karılma işleminde kullanılan mikserlerdeki değişiklikler.

37. Taze Betonun üniform özellik gösterip göstermediğini araştırmak için uygulanan deney yöntemlerinin bazılar şunlardır: 1.Çökme Deneyi yöntemi, ( TS  EN 12350-2 ve ASTM C 143 ) 2. Hava miktarını ölçme yöntemi, (TS EN 12350-7 ve ASTM C 231 ) 3. Birim ağırlık ölçme yöntemi,  ( TS EN 12350-6 ve ASTM C 138 ) 4.Basınç Dayanımı,  ( TS EN 12390-3 ve ASTM C 31 ve C 39 ) 5.Hava miktarı çıkarıldıktan sonra, harcın birim ağırlığının ölçülmesi yöntemi,

38. Hazır betondan numune alma işlemi Aynı gün aynı türdeki hazır beton için günlük üretimin en çok 100 m3 bir parti olarak kabul edilir. Her parti betondan incelenmek ve çeşitli deneylere tabii tutulmak üzere beton numunelerinin alınması gerekmektedir. Yaş karışımlı hazır betonlarda beton numuneleri santral çıkışında veya teslim yerinde transmikser oluğunun ağzından boşaltılan betondan alınır. Kuru karışımlı betonlarda beton numuneleri teslim yerinde transmikser oluğunun ağzından boşaltılan betondan alınır. Beton numuneler boşaltılan betonun yaklaşık ilk %15 inden hemen sonra ve yine boşaltılan betonun ilk %85 inden önce alınır.

39. Deney sonuçlarının belgelenmesi Taze betonun sıcaklığının, birim ağırlığının, hava miktarının ve kıvamının ölçümleri teslim yerinde üretici ve tüketici temsilcilerinin huzurunda yapılmaktadır. Beton basınç dayanımının bulunması için alınan küp veya silindir numuneler teslim yerinde üretici ve tüketici temsilcilerinin huzurunda alınmakta ve bir gün teslim yerinde standartlara uygun koşullarda muhafaza edildikten sonra üretici ve tüketici tarafından onaylanan laboratuara taşınmaktadır. Laboraturda deney gününe kadar standartta belirtilen koşullarda tutulan numuneler daha sonra basınç dayanımı deneyine tabii tutularak kırılmaktadır.

40. Betonun teslim yerinde yapılan bu işlemler üretici ve tüketici temsilcilerince bir tutanağa geçirilmelidir. Deney raporunda şu bilgiler bulunmalıdır. Deneyin yapıldığı laboratuarın adı, deneyi yapanın adı, raporu imzalayan yetkililerin adı ve görevleri Deney tarihi Deneyin adı, numunenin tanımı ve kullanılan standartların numaraları Deney sonuçları Deney raporunun tarihi ve sayısı

41. Hazır betonun alıcıya teslim belgesi İmalatçı, her beton yük ( transmikser) tesliminde kullanıcıya en az aşağıda verilen bilgileri içeren, bilgisayar çıktısı, matbu belge veya elle yazılmış sevk ve teslim belgesi vermek zorundadır. ( TS EN 206 - 1 / NİSAN 2002 ) Hazır beton tesisinin ismi, adresi, ve varsa tescilli markası Sevk ve teslim belgenin seri numarası, Yükleme tarihi ve saati Transmikser plaka numarası veya aracı tanıtıcı bilgi, Alıcının ismi, Şantiyenin ismi ve yeri, Şartnamelerle ilgili ayrıntılar veya miktarı, Kullanılmışsa mineral katkı cinsi ve miktarı,

42. Teslim eden,teslim alan yetkililerin adı,soyadı,ünvanları ve imzaları. Şartnamelere ve EN 206 - 1 e atıf ( kod no, sipariş no gibi ), Beton hacmi, m³ olarak, Betonun basınç dayanımı sınıfı Betonun kıvamı, Betondaki en büyük agrega tane boyutu Betonun birim ağırlığı Kullanılan çimento tipi ve miktarı, Kullanılmışsa kimyasal katkı cinsi ve uygunluğunun beyanı, Varsa belgelendirme kurumunun ismi ve işareti, Betonun şantiyeye ulaştığı saat, Boşaltmanın başladığı saat, Boşaltmanın tamamlandığı saat.

43. Hazır Betonun SiparişiHazır betonu sipariş vermeden önce, yapınızda ne tür beton kullanılacağını doğru tespit etmeniz gerekir. Çünkü, birçok durumda sipariş edilen beton sınıf dayanımı talebini karşılamasına rağmen, istenen işlevi yerine getirmeyebilir. Örneğin, sülfatlı bir zemine dökülecek temel betonunda dayanıklılık özelliği, basınç dayanımından daha önemlidir. Beton sınıfı, mevcut statik yapı projesinin üzerinde görülebilir. Ancak çevre şartları iyi tetkik edilmelidir. Gerektiğinde, hazır beton tesislerindeki uzmanlar da bu konuda yardımcı olabilirler. Hazır beton kullanıcılarının, TS 11222 Beton - Hazır Beton Standardı'nı iyi inceleyerek, tüketici olarak hangi haklara ve yükümlülüklere sahip olduklarını bilmeleri gerekir.

44. Beton kullanıcısı tarafından üreticiye verilecek genel bilgilerstandartta aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Bu bilgiler beton teslimatının sürekli,istenen hızda ve sorunsuz olarak yapılmasını sağlayacaktır. Hazır Beton Siparişinde Aşağıdaki Noktalara Dikkat Edilmesi Gerekir: Sipariş edeceğiniz betonunun miktarını, basınç dayanım sınıfını, kıvam sınıfını, agrega en büyük tane büyüklüğünü, miktarını, ne tür bir yapı elemanı için istendiğini, çevre şartlarını ve varsa diğer özelliklerini ayrıntılarıyla tespit edip, siparişinizi ona göre verin.

45. Beton döküm programınızı kalıp yapım süresi baz alınarak periyodik olarak en az 1 hafta öncesinden aşağıdaki bilgiler ile firmaya bildirin. Teslim günü - saati Döküm şekli  (Kat, perde,teras vs. ) Boşaltma şekli (Beton pompası, vinç kovaları vb) Boşaltma hızı Sipariş bilgileri: İsim - Firma - Vergi Dairesi Şantiyenin adresi - telefon Beton dökülecek şantiyenin  ada/parseli Şantiyede beton döküm ve yerleştirme süresini iyi ayarlayın, aksaklıklar çıkabilir. Zemin veya atmosferde, betonarme elemanlar üzerinde olumsuz etkilerde bulunabilecek çevresel koşullar (sülfat, deniz suyu, asitler, donma-çözülme vb) hakimse, beton üreticinizi bilgilendirin. Sipariş verdiğiniz betona ilişkin olarak deney sonuçlarını isteyin.

46. Beton özellikleri için şu hususlar dikkate alınarak sipariş yapılmalıdır; - Taze ve sertleşmiş betonun yapımı ile ilgili işlemler (Örneğin tünel kalıp kullanılacaksa erken priz alma veya saha betonlarında yapılacak yüzey işlemleri) - Kür şartları ( Örneğin kısa süreli kür uygulamaları veya kür uygulanması zor olan açık saha betonları) - Yapı boyutları (ısı yayılımı için- Örneğin kütle betonları ) - Yapının maruz kalacağı çevre etkileri (Örneğin zemin sülfat etkisindeyse) - Görünen agrega veya mastarlanmış beton yüzeyi ile ilgili şartlar - Agrega en büyük tane büyüklüğü gibi donatının beton örtü tabakası veya en düşük kesit genişliği ile ilgili şartlar - Etki sınıflarından kaynaklanan benzeri nedenlerle uygun özellikteki bileşen malzemelerinin kullanımındaki herhangi bir sınırlama

47. HAZIR BETON SİPARİŞİ VE TESLİM ALINMASI İstenilen özellikteki hazır betonun satın alınabilmesi için, alıcı tarafından üretici firmaya yapılacak başvuruda yer alması gereken bilgi, genel olarak iki değişik yöntemle iletilmektedir. PERFORMANSA GÖRE HAZIR BETON TALEBİ   ÖZEL İSTEĞE GÖRE HAZIR BETON TALEBİ  

48. PERFORMANSA GÖRE HAZIR BETON TALEBİ   Bu yöntemde, beton satın almak isteyen taraf, üreticiye performans olarak ne kalitede bir beton satın almak istediğini belirtmektedir. Alınacak beton, yerine yerleştirilebilmeyi uygun kılacak ve başta dayanım olmak üzere istenilen özelikleri sağlayacak kalitede olmalıdır.Beton malzemelerinin karışım oranlarının tespiti ve sorumluluğu üreticiye ait olmaktadır. Performansa göre beton talep edildiği takdirde üreticiye bildirilecek hususlar : • Beton sınıfı veya betonun 28 günlük karakteristik basınç dayanımı, • Taze betonun, teslim tarihi, adresi, yerinde göstermesi gereken çökme değeri, • Beton yapımında kullanılacak en büyük agrega tane boyutu.

49. 28 günlük beton basınç dayanımına ek olarak isteniyor ise 7 günlük veya başka yaşlardaki beton basınç dayanımı, Hava sürüklenmiş beton isteniyor ise, betonda bulunması gereken hava miktarı, Betonun kullanılacağı ortam hakkında bilgi ( sıcak hava koşulları, sülfatlı ortam, hidrotasyon ısısının düşük olması istenen ortam ve benzeri durumlar). Türkiye de hazır beton satın almak için yapılan taleplerin hemen hemen tamamı, satın alınacak betondan beklenen performans bildirerek yapılmaktadır.

50. ÖZEL İSTEĞE ( ÖZEL DİZAYN ) UYGUN BETON TALEBİ Satın alınmak istenen betonu oluşturacak malzemelerin özellikleri ve karışım oranları üreticiye alıcı tarafından bildirilmekte ve betonun tarif edilmiş hususlara uygun, özel olarak üretilmesi istenmektedir. Özel isteğe uygun olarak beton talep edildiği takdirde, üreticiye bildirilmesi gereken bilgiler şunlardır: • Çimento türü, • Dozaj (bir metreküp betondaki çimento ağırlığı), • Karışımda yer alacak maksimum net su miktarı(agregalar tarafından emilen su bu miktara dahil değildir), • Katkı maddesi kullanılacaksa türü ve miktarı, • Beton yapımında kullanılacak en büyük agrega tane boyutu. Türkiye de özel isteğe uygun tarzdaki hazır beton nadiren talep edilmektedir. Bu yöntemle talep yapıldığı takdirde, üretilecek betonun karışım oranlarının sorumluluğu talep eden tarafa aittir.