دکتر رضا صفری اردیبهشت 1393

1. برنامه های تغذیه ای در نظام مراقبتها ی بهداشتی در ایران دکتر رضا صفری اردیبهشت 1393

2. برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر • بیماریهای غیر واگیر مسئول 43% بار بیماریها در جهان هستند و انتظار میرود تا سال 2020 ، 60درصد بار بیماریها و 73درصد تمامی موارد مرگ ناشی از بیماریهای غیر واگیر باشند • راه حل کنترل بیماریهای غیر واگیر در جهان پیشگیری اولیه است • برای پیشگیری اولیه شناسایی عوامل خطر اولیه وکنترل آنها الزامی است

3. برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر در ایران • برنامه مراقبت عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر از سال 1383 آغاز شد. • بر اساس مطالعات در سال 1383 : • درصد افراد چاق 10.8%-درصد افراد با فشارخون بالا14.8%-درصد افراد با گلوکز بالا5.9% -درصد افراد با کلسترول بالا43.7% • بر اساس مطالعات در سال 1386 : • درصد افراد چاق 16.77%-درصد افراد با فشارخون بالا16.44%-درصد افراد با گلوکز بالا9.65% - • درصد افراد با کلسترول بالا30.64%

4. برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریهای غیر واگیر • عوامل خطر عمده بیماریهای غیرواگیر : • تغذیه ناسالم –تحرک بدنی ناکافی- افزایش وزن وچاقی - مصرف دخانیات والکل –دیابت-فشارخون بالا- افزایش کلسترول ––

5. مراحل بررسی عوامل خطر بیماریهای غیر واگیرروش گام به گام • گام اول: جمع آوری اطلاعات به کمک پرسشنامه • گام دوم:معاینات بالینی • گام سوم:تحلیل شاخصهای بیوشیمیایی خون و ادرار • هرگام به 3 رده مختلف (اصلی-تکمیلی-انتخابی)برای توصیف هر عمل خطر طبقه بندی می شود.

6. بررسی عوامل خطر بیماریهای غیر واگیرروش گام به گام

7. راهنمای بررسی عوامل خطر(بررسی عوامل تغذیه ای) • واحد استاندارد در مورد مصرف میوه جات: • میوه هایی مثل سیب-مو وپرتقال: یک عدد میوه با اندازه متوسط • میوه هایی مثل هندوانه-طالبی وخربزه:در حد یک چهارم از اندازه متوسط آنها • میوه هایی مثل زردآلویا گوجه سبز: 4عدد با اندازه متوسط • میوه های ریز مثل انگور:درحد نصف لیوان پرازاین میوه ها • میوه های خرد شده –پخته و کمپوت: معادل نیم لیوان از هرکدام • آب میوه ها: معادل نیم لیوان از آب میوه طبیعی و بدون افزودنی های مصنوعی-آب میوه های تجاری و کارخانه ای که افزودنی هستند در ارزیابی محسوب نمی شوند

8. بررسی عوامل تغذیه ای • واحد استاندارد در مورد مصرف سبزیجات : • سبزیهای برگ سبزخام مثل اسفناج-سبزی خوردن-سالادو... یک لیوان • سایر انواع سبزی مانند گوجه فرنگی –هویج-خیار-ذرت-پیاز-لوبیاوباقلا و نخودفرنگی تازه –سیب زمینی و...معادل نیم لیوان • آب یا عصاره سبزیجات مثل آب هویج و آب کرفس:معادل نیم لیوان

9. برنامه کنترل و پیشگیری بیماریهای قلبی عروقی • در دنیا اولین عامل مرگ ومیر می باشد • در ایران 38درصد کل مرگ ها ناشی از بیماریها ی قلبی عروقی است • عوامل خطر بیماریهای قلبی عروقی: • مصرف دخانیات-اضافه وزن و چاقی-ابتلا به فشارخون بالا-دیابت-اختلال در چربیهای خون مثل کلسترول بالا –فشارهای روانی و عصبی-سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس-سن بالا-جنس مرد-شروع یائسگی در زنان –مصرف نمک و چربی فراوان و میوه وسبزی کم

10. برنامه کنترل و پیشگیری بیماریهای قلبی عروقی • با اصلاح شیوه زندگی و تغییر رفتارهای پرخطر میتوان از شیوع این بیماری به میزان 80درصد کاست به شرح ذیل: • کنترل وزن:BMIبه کمتر از 27 • رعایت رژیم غذایی مناسب:کاهش مصرف نمک-افزایش مصرف سبزی و میوه تازه-محدودیت استفاده از غداها ی آماده و کاهش مصرف چربی • افزایش تحرک بدنی • ترک سیگار • کنترل دیابت

11. رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری ازبیماریهای قلبی عروقی • محدودیت مصرف نمک به میزان کمتراز 5گرم(یک قاشق چای خوری)در روز-محدودیت استفاده از نمک در هنگام پخت غذا ومحدودیت غذاهای فراوری شده و آماده • مصرف روزانه 5وعده (500-400گرم)از انواع میوه و سبزی –یک وعده معادل یک پرتقال یا سیب و موز و انبه یا 3قاشق غذاخوری سبزیهای پخته • محدودیت مصرف گوشت پرچرب-لبنیات پرچرب و روغن(کمتراز 2قاشق غداخوری در روز)استفاده از روغن زیتون-آفتابگردان-سویا وکلزا –استفاده از گوشت مرغ بدون پوست بجای گوشت قرمز • مصرف حداقل 3بار در هفته ماهی ترجیحا ماهی از نوع چرب • پرهیز از مصرف الکل

12. ترکیب رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری ازبیماریهای قلبی عروقی

13. رژیم غذایی مناسب برای درمان چاقی • کم کردن وزن بدن به مقدار تقریبی 10درصداولیه درمدت 6ماه: • کاهش مصرف 300تا500کیلوکالری در روزبرای افراد با BMIبین 27تا35 منجر به کاهش حدود 220تا450گرم درهفته • کاهش مصرف 500تا1000کیلوکالری در روزبرای افراد با BMIبالای35 منجر به کاهش حدود 450تا900گرم درهفته

14. سرطانها • دومین عامل شایع مرگ ومیردرکشورهای توسعه یافته و سومین عامل مرگ درکشورهای در حال توسعه است • در حال حاضر سرطان عامل 12درصد مرگ و میر در جهان است • انتظار میرود تعداد موارد جدید در دنیا به 15میلیون نفر در سال 2020 افزایش یابد که حدود 60%این موارد در کشورهای کمتر توسعه یافته ایجاد میشود • در ایران سرطان سومین عامل مرگ و میر است وسالانه بیش از 30هزار نفر جان خودرا از دست میدهندودرسالهای آینده ممکن است به 2برابر افزایش یابد • سالانه بیش از 70هزار مورد جدید سرطان درکشور رخ میدهد

15. سرطانها • عوامل افزایش بیماری سرطان در دهه های آینده: • تغییر سبک زندگی-کنترل نسبی بیماریهای واگیر-افزایش عوامل خطر محیطی ومسن شدن جمعیت • بیش از یک سوم تمام سرطانها قابل پیشگیری و یک سوم دیگر به شرط تشخیص زودرس درمان پذیرهستند

16. عوامل خطر ابتلا به سرطانها • عوامل خطرساز مربوط به رفتار یا روش زندگی • عوامل خطرساز ژنتیکی • عوامل خطرساز محیطی مثل آلودگیهای هوا-آب وخاک • عوامل خطرساز پزشکی مثل اشعه درمانی • ابتلا به سایر بیماریهامثل هپاتیت B,C

17. عوامل خطرساز مربوط به رفتار یا روش زندگی • مصرف دخانیات در ارتباط با سرطان ریه • مصرف الکل در ارتباط به با سرطان حفره دهانی –حلق-حنجره –کبد • رژیم غدایی : بیش از 30درصد موارد سرطانها به انواع رژیم غذایی انسان بستگی دارد.مصرف گوشت قرمز –گوشت فراوری شده با افزایش سرطان روده بزرگ مطرح شده وارتباط مصرف چربی و سرطان پستان • افزایش BMIبا افزایش خطر برخی سرطانها همراه است • سبک زندگی کم تحرک با برخی سرطانها همراهی دارد

18. پیشگیری از بروز حداقل یک سوم سرطانها • عدم استعمال دخانیات والکل • رعایت رژیم غذایی مناسب:مصرف میوه جات و سبزیجات تازه بصورت روزانه-استفاده کم از غذاهای با منشا چربی حیوانی –عدم مصرف مواد غذایی دارای ماده نگهدارنده نیتریت مثل سوسیس و کالباس-عدم مصرف غذاهای کپک زده –شور-دوداندود • نگهداشتن وزن درحدطبیعی • انجام فعالیتهای ورزشی منظم • محدودیت مواجهه با عوامل شغلی خطرزا

19. کنترل و پیشگیری از دیابت • شایعترین بیماری ناشی از اختلال متابولیسم • پیش بینی افزایش 2برابری از سال 1995تا2025 • بیش از 150 میلیون نفرمبتلا و 4میلیون مرگ درسال • مهمترین عامل نابینایی و قطع عضو و نارسایی کلیه • شیوع دیابت در ایران 7تا10درصد در سنین بالای 30 سال • بیش از 2میلیون مبتلا به دیابت در ایران

20. کنترل و پیشگیری از دیابت • نیمی از بیماران دیابتی نوع 2 از وجود خود بی اطلاعند و اتفاقی تشخیص داده میشوند • کنترل مناسب قند خون • تغذیه مناسب • ورزش در افراد دیابتی • تصحیح شیوه های زندگی همراه با یک برنامه آموزشی مداوم در یک دوره 6ساله باعث کاهش ابتلا به دیابت نوع 2 در دوسوم موارد میشود

21. کنترل و پیشگیری از دیابت • شناسایی افراد درمعرض خطر دیابت: • کلیه افراد بالای 30سال که دارای یکی ازعلایم زیر باشد : • چاقی (BMIبالای 30) • فشارخون بالاتر از 140/90میلیمتر جیوه • سابقه خانوادگی دیابت در افراد خانواده درجه یک • وجود 2مورد از 3علامت پرخوری-پرنوشی وپرادراری • کلیه خانمها در سنین باروری دارای یکی از علایم زیر: • سابقه تولد نوزاد بالای 4کیلوگرم • سابقه 2بار سقط بدون علت • سابقه دیابت بارداری • کلیه خانمهای باردار

22. با تشکر از توجه شما