Húðin og stoð- og hreyfikerfið

1. Mannslíkaminn 4.kafli Húðin og stoð- og hreyfikerfið

2. Húðin • Stærsta líffæri líkamans • Um 5 kg að þyngd • 1,5-2 fermetrar • Hlutverk hennar er að: • Vernda líkamann • Skynja umhverfi okkar • Stjórna líkamshita og vökvajafnvægi líkamans

3. Húðin • Skiptist í : Húðþekja 0,1 -1 mm og skiptist í hornlag og vaxtarlag. Leðurhúð 1-4 mm. Hér er að finna teygjanlega þræði, æðar, taugar, fitu- og svitakirtla. Undirhúð Myndar fitulag, svitakirtla og hársekki.

4. Húðin • Neglur og hár eru úr dauðum frumum • Húðin stjórnar líkamshita okkar með uppgufun svita, hárunum og með því að víkka eða þrengja æðarnar í húðinni. • Bólur myndast þegar fitukirtlar stíflast. Þetta er yfirleitt tengt hormónabreytingum eins og á kynþroskaskeiðinu. • Exem myndast vegna bólgu í húðinni, getur verið vegna ofnæmis.

5. Húðin • Sortuæxli geta myndast í fæðingarblettum í húðinni vegna of mikillar geislunar, gjarnan frá sólinni. Því ber að forðast of mikil sólböð eða sólarbekkjanotkun.

6. Beinin • Höfum rúmlega 200 bein í líkamanum • 1/5 af þyngd líkamans • Hlutverk beina: • Getum hreyft okkur • Verndar ýmis innri líffæri • Myndar rauð og hvít blóðkorn

7. Beinin • Bein geta verið: • Pípulaga eins og lærleggirnir • Flöt eins og herðablöðin • Teningslaga eins og handarbeinin • Óregluleg eins og hryggjarliðirnir • Þétt og hörð að utan • Mjúk og frauðkennd að innan

8. Beinin - liðamót • Liðamót eru þar sem bein koma saman og gerir þeim kleift að hreyfast hvert gegn öðru. • Liðbönd halda beinendunum saman og í réttum skorðum. • Brjósk verndar beinendana.

9. Liðamót líkamans • Til eru margar gerðir af liðamótum m.a.: • Kúluliður – mjög hreyfanlegur t.d. öxl og mjöðm • Hverfiliður (snúningsliður) – t.d. í hálsi þegar við hristum höfuðið • Hjöruliður (hjaraliður) – beygir og réttir t.d. olnbogi og hné

10. Hryggurinn • Hryggsúlan er úr rúmlega 30 beinum, hryggjarliðum. • Á milli þeirra liggja mjúkir hryggþófar (brjóskþófar) sem auka við hreyfigetu hryggjarins og styðja við hann. • Við ákveðnar aðstæður (vegna álags eða hrörnunar) geta þessir þófar bungað út á milli hryggjarliðanna og jafnvel þrýst á taugar og valdið miklum verkjum. Þetta kallast brjósklos.

11. Beinþynning – hreyfing styrkir bein! • Bein eru lifandi vefur sem er að endurnýja sig alla ævi. • Hámarksbeinmassi næst um 20-25 ára aldur og ákvarðast þá af samspili erfða, hreyfingar og næringar. Á efri árum byrja beinin svo að tapa massa sínum og verða brothættari. • Beinþynning hefst oft fyrr hjá konum en körlum. • Það er mjög mikilvægt að byggja upp beinin og búa þau undir beintapið. • Hæfileg líkamsáreynsla er mikilvægasta vopnið! • Upplýsingar teknar af vef landlæknis

12. Vöðvar • Þrjár gerðir: • Rákóttir vöðvar (beinagrindavöðvar)- viljastýrðir • Sléttir vöðvar – (innyflavöðvar) – sjálfvirkir • Hjartavöðvinn – sjálfvirkur

13. Rákóttir vöðvar • Eru festir við bein með sterkum sinum. • Hver vöðvafruma myndar nk. vöðvaþráð og er nokkurra cm löng en innan við 0,1 mm á breidd. • Saman mynda margar vöðvafrumur knippi. • Vöðvafrumur brenna glúkósa og fitu í líkamanum til að mynda orku. Þetta gerist í sérstökum frumulíffærum, hvatberum. Þeim fjölgar við þolþjálfun. • Þurfum súrefni til að geta myndað orku. • Vöðvarnir fara að mynda mjólkursýru ef þeir fá ekki nægjanlegt súrefni. Þá verðum við þreytt og fáum verk í vöðvann. • Við ofreynslu getum við skemmt vöðvafrumurnar tímabundið og þá fáum við harðsperrur.