Mrówki- owady społeczne

1. Mrówki- owady społeczne • Mrówki tworzą złożone społeczności o wyraźnej strukturze hierarchicznej i ściśle przydzielonych obowiązkach. Robotnice mają do spełnienia funkcje usługowe. Budują gniazdo, bronią go, zbierają pożywienie, opiekują się potomstwem. Rolą samców jest zaplemnienie królowej; po tym giną. Zadaniem królowej jest składanie jaj, z których po przeobrażeniu powstają nowe mrówki, a także regulacja działania społeczności za pomocą feromonów. Mrówki żyją w zorganizowanej społeczności, w której każda z nich odgrywa przypisaną sobie rolę, przyczyniając się do właściwego funkcjonowania całego mrowiska. Setki tysięcy mrówek żyją w społeczności pod kopcem z nagromadzonych igieł sosnowych i resztek roślin. Cały czas pracując, mieszają one glebę, spulchniają ją i wzbogacają.

2. Nowe gniazda • Świeżo zaplemnione królowe starają się zapewnić sobie korzystne warunki do wydania potomstwa. Zakładanie nowego społeczeństwa przez królową odbywa się na 2 sposoby: zależnie i niezależnie. Pierwszy typ, jeśli związany jest z czasowym pasożytnictwem, polega na tym, że wnika ona do społeczeństwa obcego gatunku (posiadając specjalne przystosowania do tłumienia agresji atakujących ją z początku mrówek) i zabija jego królową. Miejscowe robotnice odtąd opiekują się potomstwem obcej mrówki. W miarę jak wymierają, ich miejsce zajmuje gatunek pasożyta. W końcu gniazdo powraca do jednogatunkowości (choć z innym gatunkiem). Mrówki zakładające gniazda niezależnie, samodzielnie kopią w ziemi jamki (zalążki przyszłego gniazda) i opiekują się potomstwem do czasu wylęgnięcia pierwszych dorosłych robotnic.

3. Mieszkańcy gniazd • Większość mieszkańców mrowiska stanowią robotnice, których liczba może dochodzić do kilkuset tysięcy. Prócz tego znajduje się w nim zazwyczaj kilka samic zapłodnionych (rzadziej jedna), znoszących jaja. Po przeistoczeniu się z poczwarek, młode samce i samice odbywają lot godowy, w czasie którego osobniki uskrzydlone obu płci unoszą w powietrze i tam odbywają kopulację.

4. Rozwój larw • Po kopulacji samce giną, a zapłodnione samice tracą skrzydła i albo zostają zabrane przez robotnice swego gatunku do jakiegoś istniejącego już mrowiska, albo zakładają nowe. W tym przypadku samica znosi kilkanaście jaj i sama hoduje z nich pierwsze robotnice, które następnie obejmują przypisane im czynności polegające przede wszystkim na budowie i utrzymywaniu w porządku gniazda, zdobywaniu pokarmu i opiece nad samicą, znoszącą jaja i młodym pokoleniem. Larwy mrówek mają postać beznogich czerwi pokrytych drobnymi włoskami. Mają one gruczoły przędne i przed przepoczwarzeniem otaczają się oprzędem. Takie spoczywające w oprzędach (kokonach) poczwarki mrówek znane są pod nazwą mrówczych jaj. Robotnice nie tylko dostarczają pokarm czerwiom, ale również oczyszczają je i przenoszą z komory do komory lub wynoszą na powietrze, zależnie od zmian temperatury i wilgotności. W podobny sposób opiekują się jajami i poczwarkami.

5. Leniwe mrówki • Jednak nie wszystkie mrówcze społeczności są tak pracowite. Jednym z wyjątków jest np. gatunek Lephotorax emersoni. Jego przedstawiciele budują swa siedzibę obok gniazda innego gatunku, łącząc sąsiadujące komory korytarzami. Mogą wówczas bez skrupułów podbierać zapasy sąsiadów, ponieważ są znacznie mniejsze od przedstawicieli wykorzystywanego gatunku, które nie zmieściłyby się przez równie miniaturowe przejścia.Drugim ?leniwym? gatunkiem można nazwać mrówki z rodziny Formicidae. Kradną one larwy osobniki innych gatunków i robią z nich niewolników, każąc im pracować w obrębie własnego mrowiska.

6. Znaczenie mrówek • Jednym z ważniejszych znaczeń mrówek jest oddziaływanie budowy podziemnych gniazd na glebę. Mrówki penetrują ją bardzo głęboko. Jedna kolonia mrówek może wydobyć na powierzchnię wiele metrów sześciennych ziemi. Ta podziemna działalność rozluźnia i doskonale przewietrza glebę w bezpośrednim sąsiedztwie gniazda, wzbogacając ją w znacznym stopniu w materię organiczną. Poza tym następuje odkwaszenie gleby, co również korzystnie wpływa na wegetację roślin, i to zarówno zielnych, jak i roślin drzewiastych. Dość często obok starych gniazd spotyka się drzewa o uderzająco dorodnym ulistnieniu. Ponieważ gniazda mrówek często zakładane są na pniach, sprzyja to szybszemu ich rozkładowi. Bez udziału mrówek proces ten postępowałby znacznie wolniej, a ich substancja wchodziłaby w obieg materii dopiero po znacznie dłuższym okresie czasu.Niemałe jest znaczenie mrówek w rozsiewaniu nasion roślin. Już przed 50 laty obliczył Sernander, że jedna kolonia mrówek leśnych z rodzaju Formica rozprzestrzenia w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego ok. 30480 nasion. W mieszanych lasach dębowych mrówki przyczyniają się do rozsiewania ok. 80, a w lasach bukowych - ok. 45 gatunków roślin. Zjawisko to jest zwane myrmekoforią, dotyczy głównie roślin runa. Chociaż rośliny drzewiaste rozsiewają swe nasiona głównie przy pomocy wiatru, dość często spotyka się mrówki transportujące nasiona brzóz, świerków i sosen, które ze względu na zawarte w nich substancje oleiste służą im jako pożywienie albo jako materiał do budowy gniazda.

7. Znaczenie mrówek • Najistotniejsza jednak rola mrówek polega na bezpośrednim niszczeniu populacji wielu szkodliwych owadów. Są one istotnym czynnikiem, hamującym masowy pojaw prawie każdego gatunku. Godne uwagi jest również to, że zarówno w okresach gradacji jak i pomiędzy nimi, w przeważającej większości ofiar mrówek są owady szkodliwe. W ciągu jednego dnia pada ofiarą jednego dużego gniazda ok. 100 tys, a rocznie ok. 10 mln owadów.