Młodzież Lubuska 2012 – charakterystyka ogólna z perspektywy uczniów i dyrektorów szkół

1. Młodzież Lubuska 2012 – charakterystyka ogólna z perspektywy uczniów i dyrektorów szkół dr hab. Grażyna Miłkowska, prof. UZ Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Zawartość wystąpienia • Cele i założenia badawcze • Konkluzje z badań • Niepokoje pedagogiczne • Rekomendacje dla praktyki

3. Lubuszanie 2012. Diagnoza stanuRaport z badań Młodzież Lubuska 2012 – badania szkolne Młodzież Lubuska 2012 – w opiniach dyrektorów szkół Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

4. Cel badań: Poznanie zagrożenia marginalizacją i wykluczeniem z perspektywy: Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

5. BADANIA DYREKCJI I PEDAGOGÓW SZKOLNYCH POZWOLIŁY USTALIĆ: • odsiew szkolny, drugoroczność, • brak realizacji obowiązku szkolnego po skończeniu szkoły podstawowej , • liczbę uczniów podejmujących wagary szkolne, • liczbę uczniów z niepowodzeniem szkolnym, • przyczyny trudności uczniów w nauce, • liczbę uczniów tzw. „eurosierot”, Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

6. problemy w funkcjonowaniu psychospołecznym z rówieśnikami, • współpracę z rodzicami uczniów, • współpracę z rodzicami uczniów, • pracę z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych i ich rodzinami, • działania profilaktyczne placówek, • współpracę z instytucjami środowiska lokalnego na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży, • wsparcie udzielane młodzieży Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

7. BADANIA UCZNIÓW POZWOLIŁY ustalić:: • funkcjonowanie młodych Lubuszan w rodzinach, • aktywność ekonomiczną dzieci spowodowaną słabą kondycją finansową rodziny, • dysfunkcje w rodzinie, • funkcjonowanie w szkole, (niepowodzenia szkolne, trudności), • podejmowanie zachowań ryzykownych (inicjacja nikotynowa, alkoholowa, narkotykowa; zachowania agresywne), Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

8. konflikt z prawem (czyny karalne: kradzieże, bójki, prostytucja i in.), • funkcjonowanie dzieci i młodzieży w grupach rówieśniczych • problemy indywidualne i rówieśnicze, • sposoby radzenia sobie z trudnościami i problemami, • osoby znaczące i grupy wsparcia, Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

9. sposoby spędzania czasu wolnego przez młodzież, • aktywność kulturalną gimnazjalistów, • dostęp do środków masowego przekazu (Internetu, komputera, telefonów komórkowych), • zagrożenie uzależnieniem młodzieży od gier komputerowych, telefonów komórkowych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

10. BADANIA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW POZWOLIŁY m.in: • opisać indywidualne przyczyny sytuacji życiowej badanych, • poznać sposoby radzenia sobie przez badanych w sytuacjach trudnych i ich efekty, • poznać działania podejmowane wobec w/w uczniów w szkole i środowisku lokalnym, • poznać młodzież najbardziej narażoną na marginalizację i wykluczenie, • opracować indywidualne programy profilaktyczne, Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

11. Konkluzje z badań • Pozytywnie należy ocenić sytuację osobistą młodych Lubuszan. Większość z nich ma poczucie wpływu na własne życie, większość też wykazuje pozytywną postawę wobec samego siebie, wysoko oceniając swoje cechy i możliwości. • Lubuska młodzież ma poczucie wsparcia. Zdecydowana większość gimnazjalistów posiada osoby, do których mogą zwrócić się o pomoc, mają osobę godną i autorytety. Deficyty w tym zakresie posiadają głównie uczniowie z niepowodzeniami szkolnymi. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

12. Konkluzje z badań • Wsparcie badani uzyskują głównie od kolegów, koleżanek i rodziców, niestety zdecydowanie za rzadko od innych dorosłych. • Autorytetamidla młodych ludzi są zdecydowanie rodzice. Nauczyciele czy pedagodzy szkolni nie stanowią znaczących autorytetów, chociaż warto podkreślić, że mają najwięcej wskazań spośród obcych dorosłych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

13. Konkluzje z badań • Z opinii dyrektorów szkół wynika, że zdecydowana większość uczniów z powodzeniem rozpoczyna i kończy edukację na etapie szkoły gimnazjalnej. • Wskaźnik sukcesu szkolnego w lubuskich gimnazjach wynosi 85,6%. • Problem z ukończeniem gimnazjum ma 14,4% ogółu, co daje trzech – czterech uczniów na jedną szkołę.Główne przyczyny tkwią w braku osiągnięć szkolnych oraz zaniechaniu spełniania obowiązku szkolnego. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

14. Konkluzje z badań • Młodzi Lubuszanie osiągają niewysokie wyniki w nauce, mimo to mają wysokie aspiracje edukacyjne. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

15. Konkluzje z badań Ponad ¾ młodych Lubuszan zmaga się z licznymi i różnorodnymi trudnościami w szkole. Główne z nich to: • zdobywanie pozytywnych ocen z niektórych przedmiotów (61,6%), • zachowanie dyscypliny na lekcjach (40,1%), • budowanie dobrych relacji z nauczycielami (30,1%). Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

16. Konkluzje z badań • Zdecydowana większość gimnazjalistów lubuskich należy do grupy rówieśniczej i ma przyjaciół. Grupa rówieśnicza służy głównie wspólnej zabawie, jest też źródłem wsparcia • Zdecydowanie pozytywną cechą lubuskiej młodzieży jest jej akceptacja dla aktywności społecznej na rzecz innych ludzi, w tym głównie w organizacjach charytatywnych i wolontariacie. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

17. Konkluzje z badań • Młodzież lubuska spędza czas wolny w towarzystwie swoich kolegów i koleżanek. Przeznacza go głównie (¾ gimnazjalistów) na spotkania w domach kolegów czy koleżanek, czasami na klatkach schodowych, spacerowanie po mieście czy wsi, grę w piłkę nożną, siedzenie przed komputerem (59%) czy przesiadywanie w galerii czy w centrach handlowych. • Czas wolny jest spędzany bez udziału i kontroli osób dorosłych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

18. Konkluzje z badań • Kontakt młodzieży z instytucjami kultury ogranicza się głównie do kina. Warto wskazać, iż ponad 40% gimnazjalistów nigdy nie było w filharmonii, 28,5% nie oglądało żadnej wystawy, co szósty nie był w muzeum. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

19. Konkluzje z badań Wysoki jest wskaźnik zachowań aspołecznych młodzieży: • 2/3 uczniów przyznaje, że podejmuje zachowania agresywne, • ponad połowa wagaruje, • co trzeci uczeń posiada doświadczenia z piciem alkoholu, • ponad ¼ przyznaje, że pali papierosy (26,2%), • 7,6% ogółu przyjmowało narkotyki i dopalacze, 92,4% stwierdziło, że nigdy ich nie przyjmowało. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

20. Konkluzje z badań W opinii dyrektorów - systematyczne naruszane są zasady i normy społeczne a także statuty i regulaminy szkolne. Najczęściej zauważane stanowią: • znieważanie innych osób, • przemoc słowna i psychiczna, • kradzieże, • pobicia. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

21. Konkluzje z badań Wyraźnie dostrzegane są zachowania ryzykowne młodzieży: • wagary szkolne, - palenie papierosów, • picie alkoholu - zachowania agresywne. Zdaniem dyrekcji doświadczenia związane ze spożywaniem alkoholu, paleniem papierosów i zachowaniami agresywnymi ma blisko ¼ młodzieży gimnazjalnej, posiadanie czy przyjmowanie narkotyków stwierdzono u 55 uczniów. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

22. Konkluzje z badań • Ponad połowa gimnazjalistów doświadcza agresji rówieśniczej, • co szósty jest ofiarą wymuszeń, • co siódmy/ósmy jest ofiarą kradzieży (13,4%). • Zdecydowanie bardziej narażeni są na te zachowania uczniowie wywodzący się z rodzin niepełnych i wychowywani poza rodziną, dzieci rodziców bezrobotnych, zamieszkujący powiaty o wysokim wskaźniku bezrobocia. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

23. Konkluzje z badań • W co piątej szkole funkcjonują grupy uczniów znęcających się psychicznie (tzw. mobbing), w co dziesiątej – fizycznie. • Blisko połowa dyrektorów szkół (43,8%) dostrzega problem cyberprzemocy – kierowana ona jest głównie na koleżanki i kolegów z klasy. • Sporadycznie w szkołach występuje zjawisko agresji uczniów kierowanej na nauczycieli. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

24. Konkluzje z badań Około 1/5 populacji gimnazjalistów podejmuje działania, które mogą prowadzić do uzależnienia od komputera i Internetu. Dyrektorzy szkół również dostrzegają problemy związane z uzależnieniami uczniów. Najbardziej niepokojącym jest – w ich opinii: • uzależnienie od telefonu komórkowego dotykające 14,5% uczniów • uzależnienie od Internetu obejmujące blisko 1/10 populacji gimnazjalistów (9,7%).

25. Pedagogiczne niepokoje • Zapotrzebowanie na różnorodne formy pomocy (dożywiania, pomoc rzeczowa, finansowa, stypendia i in.) jest prawie dwukrotnie wyższe od tego, jakiego uczniowie doświadczają. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

26. Pomoc oraz wsparcie uczniów i rodzin w opinii dyrektorów Świadczona Oczekiwana 12,7% bezpłatne posiłki 22% 4,9% pomoc pieniężna 6,8% 3,9% wypoczynek letni 6,5% 3,8% bezpłatne podręczniki 8,1% 2,5% pomoc rzeczowa 5,1% Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

27. Pedagogiczne niepokoje • Słabe wyniki w nauce - Lubuscy gimnazjaliści mało pozytywnie oceniają swoje osiągnięcia szkolne. Aż 58,3% z nich przyznaje, że średnia ocen lokuje ich w gronie uczniów dostatecznych (40,3%) i miernych (18,0%); tylko niespełna co dziesiąty gimnazjalista (9,4%) jest uczniem bardzo dobrym, co trzeci dobrym (32,3%). • Aż 200 osób (8% badanych) doświadczyło drugoroczności. 487 uczniów umieszczonych w roku szkolnym 2010/2011 w placówkach resocjalizacyjnych (przede wszystkim OHPracy i młodzieżowych ośrodkach resocjalizacji) Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

28. Pedagogiczne niepokoje • Brak działań zmierzających do pomocy uczniom z trudnościami i niepowodzeniami szkolnymi. Tylko w 15% badanych szkół funkcjonują klasy integracyjne; klasy wyrównawcze i terapeutyczne prowadzone są sporadycznie Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

29. Pedagogiczne niepokoje • Liczna grupa gimnazjalistów, którzy mają problem z ukończeniem nauki w gimnazjum a także liczna grupa młodzieży przejawiająca trudności w nauce oraz w nauce i zachowaniu, której pomoc jest utrudniona z powodu braku specjalistycznych diagnoz i opinii. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

30. Pedagogiczne niepokoje Brak dorosłych w organizacji czasu wolnego młodzieży i brak wzorców aktywnego wypoczynku. Gimnazjaliści nie mają pomysłu na aktywne i rozwijające spędzanie czasu wolnego. Podejmowane formy aktywności mogą sprzyjać podejmowaniu zachowań ryzykownych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

31. Wnioski i rekomendacje Pilną potrzebą jest wdrożenie zasad pomocy udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej określonej w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej z dnia 17 listopada 2010r. (Dz. U. z dnia 2 grudnia 2010 r.). Rolą organów prowadzących szkoły jest wzmocnienie kadry placówek o specjalistów, w szczególności psychologów, pedagogów, logopedów i doradców zawodowych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

32. Wnioski i rekomendacje • Zwiększenie różnorodnych form pomocy uczniom i ich rodzinom zgodnie z zapotrzebowaniem szkół (dożywianie, pomoc rzeczowa, finansowa, stypendia i in.) • zwiększenie udziału młodzieży z trudnościami w nauce w zajęciach pozalekcyjnych, szczególnie o charakterze poznawczym i językowym a także zajęciach służących utrwalaniu wiedzy i jej wyrównywaniu zgodnie z możliwościami indywidualnymi dziecka.

33. Wnioski i rekomendacje • Przedmiotem troski dyrekcji szkół wato uczynić klimat szkoły i relacje między nauczycielami a uczniami. Zastanawiać bowiem musi liczba uczniów, którzy twierdzą, że ich poważną trudnością w szkole jest budowanie dobrych relacji z nauczycielami (30,1%). Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

34. Wnioski i rekomendacje Pilną potrzebą jest opracowanie procedur postępowania szkoły wobec młodzieży doświadczającej przemocy w rodzinie; szczególnie ważne jest to w odniesieniu do przemocy psychicznej i seksualnej. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

35. Wnioski i rekomendacje • Uwagę pedagogów i nauczycieli powinny zwrócić także wyniki wskazujące na ofiary zachowań aspołecznych na terenie szkół. • Warto pamiętać, że na przemoc rówieśniczą zdecydowanie bardziej narażeni są z rodzin niepełnych i wychowywani poza rodziną, dzieci rodziców bezrobotnych, zamieszkujący powiaty o wysokim wskaźniku bezrobocia.

36. Wnioski i rekomendacje • Należy podejmować działania mające na celu kształcenie nastolatków do udziału w kulturze wysokiej poprzez celowe i planowe uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych regionu i kraju. • Konieczne jest opracowywanie i wdrażanie programów alternatywnych oraz edukacja młodzieży w zakresie czasu wolnego młodzieży

37. Wnioski i rekomendacje • Z badań wynika, że uzależnienie młodzieży od komputera i Internetu jest dużo wyższe, niż oceniają je dyrektorzy szkół. Niezbędne jest dalsze monitorowanie zagrożenia młodzieży ze strony środków masowego przekazu, oraz edukacja medialna zarówno młodzieży, jak i rodziców.

38. Wnioski i rekomendacje • Opieka medyczna uczniów sprowadza się do sporadycznej opieki pielęgniarskiej. Trzeba mieć świadomość, że brak dbałości o zdrowie uczniów będzie skutkowało pogarszaniem się stanu ich zdrowia. Władze samorządowe i dyrektorzy szkół powinni zabiegać o podniesienie jakości usług w tym zakresie, szczególnie wobec młodzieży ze środowisk zagrożonych bezrobociem i rodzin dysfunkcyjnych

39. Wnioski i rekomendacje • Przeciwdziałanie zjawisku marginalizacji i wykluczenia wymaga zwiększenia środków finansowych na potrzeby uczniów potrzebujących ale także skonsolidowania wysiłków władz i społeczności lokalnej w organizowaniu form wsparcia i pomocy dla młodzieży uczącej się i jej rodzin.

40. Wartość praktyczna projektu • Materiał do pracy wychowawczej i profilaktycznej szkół i środowiska lokalnego, zarówno w odniesieniu do zbiorowości szkolnych, jak i jednostek, • Informacje do działań pomocy społecznej, pracy terapeutycznej z osobami wymagającymi wsparcia i pomocy, • Materiał badawczy przydatny gminom w planowaniu działalności opiekuńczej na rzecz dzieci i ich rodzin, 40 Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

41. Źródło refleksji nad doskonaleniem form opieki, działaniami w rodzinie i środowisku, doskonalenia kadry pedagogicznej szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych; aktywizowania i usamodzielniania młodzieży, pomocy młodym ludziom w życiowym stracie, • Materiał do dalszego budowania czy modyfikacji dotychczasowego systemu profilaktyki społecznej w środowisku 41 Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

42. Adresaci wyników badań: • samorządy lokalne, • specjaliści ds. profilaktyki, • Centra Pomocy Rodzinie, • Ośrodki Pomocy Społecznej, • Dyrekcje, pedagodzy szkolni, nauczyciele, • animatorzy życia społecznego w regionie, • badacze problematyki młodzieży. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

43. Młodzież Lubuska 2012 – charakterystyka ogólna z perspektywy uczniów i dyrektorów szkół DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego