Technologia informacyjna i komunikacyjna w polskiej szkole XXI wieku – korzyści i zagrożenia

1. Technologia informacyjna i komunikacyjna w polskiej szkole XXI wieku– korzyści i zagrożenia Małgorzata Rostkowskana podstawie materiałów opracowanych wspólnie z Grażyną Gregorczyk z OEIiZK

2. Cel: uświadomienie sobie jakie korzyści i zagrożenia wiążą się z pracą uczniów z komputerem. Zawsze nowe technologie wzbudzają nadzieje edukacyjne. Zastanowimy się jakie korzyści są najważniejsze podczas pracy ucznia z komputerem i jakie zagrożenia są najbardziej niebezpieczne. Pominiemy drugą stronę zagadnienia: czy oczekiwane korzyści są możliwe do zrealizowania oraz jakie są możliwości zapobiegania zagrożeniom tj. jakie bariery są do pokonania. Wspomnę jedynie o niektórych sprawach, które są już uregulowane lub zwraca się na nie uwagę.

3. Motto: Informatyka ma tak ogromne znaczenie dla przyszłej gospodarczej pomyślności kraju, że inwestowanie w sprzęt, kształcenie nauczycieli i wspierające usługi niezbędne do wprowadzenia programu skutecznego kształcenia informatycznego powinno mieć najwyższy priorytet na szczeblu rządowym. Materiały UNESCO z1994 roku „A curriculum for schools”

4. Upowszechnianiu technologii informacji i komunikacji w uczeniu się i nauczaniu towarzyszą rozbudzone oczekiwania społeczne i duże nadzieje nauczycieli, rodziców, młodzieży. Ale rzeczywistość przynosi wielokrotnie gorzkie rozczarowania, ponieważ okazuje się, że bardzo wiele z tych nadziei nie spełnia się.

5. Pomimo wiązanych z nimi nadziei, komputery nie zmieniły dotychczas edukacji w istotny sposób. W tym miejscu można zauważyć, że historia technologii edukacyjnych powtarza się i niewiele nas ona uczy. Weźmy pod uwagę następujące stwierdzenie:

6. Centralnym i dominującym celem edukacji z pomocą [komputerów] jest zbliżenie świata do klasy i powszechne umożliwienie korzystania z usług najlepszych nauczycieli... Mogą nadejść czasy, gdy [komputer] będzie tak powszechny w klasie, jak tablica. Nauczanie z pomocą [komputera] zostanie zintegrowane z działaniami szkoły, jako zaakceptowane medium edukacyjne.

7. Co u nas w kraju? Co robi MEN? MEN, aby nauczyciela "zmusić" do uczestnictwa w informacyjnym społeczeństwie – wydaje zarządzenia i ustawy, nauczyciel powinien znać to, co go bezpośrednio dotyczy. MEN wprowadza odpowiednie zapisy do Podstawy Programowej MEN podczas awansu każe nauczycielowi wykazywać używanie TIK na potrzeby własne i prowadzonych zajęć edukacyjnych. MEN opracował (tzn. powołana Komisja ds. informatyki) standardy przygotowania nauczycieli w zakresie technologii informacyjnej i informatyki, MENopracował program kształcenia nauczycieli na uczelniach wyższych, aby po ich ukończeniu spełniali te standardy,Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli MEN za ogromne pieniądze z budżetu państwa wyposażył wszystkie szkoły w Polsce w pracownie internetowe, wiązało się to także z finansowaniem kursów dla nauczycieli i zakupem oprogramowania. W maju 2008 roku rząd podjął decyzję o wyposażeniu wszystkich uczniów gimnazjum w laptopy lub notebooki. Na przestrzeni lat widać, ze działania władz dążą w jednym kierunku i nie zależy on od konkretnej politycznej ekipy w MENiSie czy MENie.

8. Co u nas w kraju? Co robi MEN? W podstawach programowych wszystkich przedmiotów na wszystkich szczeblach kształcenia umieszczone są zapisy wymagające lub umożliwiające stosowanie narzędzi i środków TIK W obecnie obowiązującej Podstawie programowej (z 26 lutego 2002 roku Dz. Ust. Nr 51 poz. 458), wśród ogólnych zadań szkoły, czyli odnoszących się do wszystkich etapów edukacyjnych (tj. od pierwszej klasy w szkole podstawowej do ostatniej klasy w szkole ponadgimnazjalnej) oraz do wszystkich przedmiotów, znajduje się zapis: Nauczyciele stwarzają uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności: poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną i komunikacyjną.

9. Co u nas w kraju? Co robi MEN? W założeniach aktualnie tworzonej PP Do najważniejszych umiejętności zdobywanych w trakcie kształcenia ogólnego należą: 1) czytanie – rozumiane zarówno jako prosta czynność oraz jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów w zakresie umożliwiającym zdobywanie wiedzy, rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w życiu społeczeństwa; 2) myślenie matematyczne – umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycznych; 3) myślenie naukowe – umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych, z wykorzystaniem wiadomości dotyczących przyrody lub historii i społeczeństwa; 4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie; 5) umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji; 6) umiejętność uczenia się, jako sposobu zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji; 7) umiejętność pracy zespołowej.

10. Co u nas w kraju? Co robi MEN? W przepisach dotyczących awansu zawodowego nauczycieli sformułowano wymagania odnoszące się do korzystania z technologii informacyjnej i komunikacyjnej w pracy własnej nauczyciela (mianowany) oraz stosowania TIK w nauczaniu (dyplomowany).

11. Co u nas w kraju? Awans nauczycieli a TIK Fragmenty Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2000 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli odnoszące się do TIK. § 4. 2. Wymagania egzaminacyjne umożliwiające uzyskanie awansu na stopień nauczyciela mianowanego obejmują w szczególności: ……. 4) umiejętność wykorzystywania w swojej pracy technologii komputerowej i informacyjnej, § 5. 2. Wymagania kwalifikacyjne umożliwiające uzyskanie awansu na stopień nauczyciela dyplomowanego obejmują w szczególności: 1) opracowywanie i wdrażanie przedsięwzięć i programów na rzecz doskonalenia swojej pracy i podwyższania jakości pracy szkoły, w tym wykorzystywanie i doskonalenie umiejętności stosowania technologii komputerowej i informacyjnej, …….. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 maja 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, w tych punktach rozporządzenia nie wprowadziło żadnych zmian.

12. Awans nauczycieli a TIK Jak można wykazać zgodność z rozporządzeniem? Sam sposób przygotowania wniosku, w tym prawidłowezredagowanie pism oraz prawidłowe przygotowanie dokumentacji: programy, zestawienia, tabele, załączone materiały, wydruki prac, są tego dowodem. Konferencja „Nowe technologie - szansa czy zagrożenie” 25 XI 2008

13. Awans nauczycieli a TIK Jak można wykazać zgodność z rozporządzeniem? • TIK w pracy własnej nauczyciela to między innymi: • przygotowywanie materiałów dydaktycznych; • wyszukiwanie informacji: na lekcje, dla potrzeb organizowanych wyjazdów, wycieczek, przygotowywanych imprez, do rozwoju zainteresowań uczniów; • administrowanie klasą: statystyka, sprawozdania, gromadzenie dokumentacji; • przygotowywanie informacji o klasie dla rodziców, • komunikowanie się z innymi nauczycielami. Konferencja „Nowe technologie - szansa czy zagrożenie” 25 XI 2008

14. Awans nauczycieli a TIK Jak można wykazać zgodność z rozporządzeniem? • TIK w dydaktyce: • rozwiązywanie problemów; • scenariusze lekcji z zastosowaniem TIK; • prace domowe; • wyszukiwanie informacji przez uczniów (ocena jakości informacji); • uświadomienie zagrożeń cywilizacji komputerowych i wskazanie zasad etycznych; • pomoc uczniom w ocenie programów i stron WWW, • doradzanie uczniom w zakresie wyboru ich dalszej nauki. Konferencja „Nowe technologie - szansa czy zagrożenie” 25 XI 2008

15. Awans nauczycieli a TIK Jak można wykazać zgodność z rozporządzeniem? • TIK w rozwoju nauczyciela: • dostęp do informacji, np. o zebraniach metodycznych, szkoleniach, przedsięwzięciach edukacyjnych; • dostęp do zasobów dydaktycznych, np. gotowych materiałów, scenariuszy, artykułów; • możliwość udziału w dyskusjach nad ważnymi zagadnieniami dotyczącymi szkoły; • dostęp do zasobów bibliotecznych. Konferencja „Nowe technologie - szansa czy zagrożenie” 25 XI 2008

16. Co u nas w kraju? Standardy • Każdy nauczyciel powinien być przygotowany do posługiwania się technologią informacyjną i komunikacyjną w pracy własnej oraz w pracy dydaktycznej z uczniami. • Przygotowanie takie powinno obejmować wiadomości umiejętności następujących zakresów: • Podstawy posługiwania się terminologią (pojęciami), sprzętem (środkami), oprogramowaniem (narzędziami) i metodami TI. • Technologia informacyjna jako składnik warsztatu pracy nauczyciela. • Rola i wykorzystanie TI w dziedzinie nauczanej przez nauczyciela. • Wykorzystanie TI jako medium dydaktycznego nauczaniu swojej dziedziny. • Aspekty humanistyczne, etyczno-prawne społeczne dostępie do TI w korzystaniu z tej technologii.

17. Co u nas w kraju? Standardy Współcześnie oczekuje się, że wszyscy nauczyciele powinni być nauczycielami technologii informacyjnej w takim samym sensie, w jakim są nauczycielami czytania, pisania i rachowania. Standard 3R + TI2 Kształcenie informatyczne nie powinno być wyłącznie zadaniem przedmiotu informatyka.

18. Co u nas w kraju? Standardy STANDARDY KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI W SZKOŁACH WYŻSZYCHrozpoczynających się od roku akademickiego 2004/2005. ....Specjalizacja nauczycielska realizowana w trakcie studiów wyższych zawodowych, uzupełniających studiów magisterskich i jednolitych studiów magisterskich obejmuje: .... 5) kształcenie w zakresie technologii informacyjnej – przygotowujące z zakresu technologii informacyjnej i jej wykorzystywania w nauczaniu. ....... II. SYLWETKA ABSOLWENTA Absolwent studiów i studiów podyplomowych o specjalizacji nauczycielskiej powinien być przygotowany do kompleksowej realizacji dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych zadań szkoły. W związku z tym powinien posiadać przygotowanie w zakresie: ....... 4)wykorzystywania technologii informacyjnej w nauczaniu; Rozporządzenie Ministra MENiS z dnia 7 września 2004 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli

19. Co u nas w kraju? Nie jest jednak możliwe objęcie wszystkich nauczycieli systemem szkoleń przygotowujących do stosowania komputerów w nauczaniu. Podstawowe znaczenie ma zapewnienie im odpowiedniej pomocy w szkole i stworzenie warunków do budowy wewnątrzszkolnego doskonalenia w tej dziedzinie oraz aktywne wspieranie samokształcenia.

20. Co jest najważniejsze w edukacji? • Wiedza nieprzemijająca, trwała • Kształtowanie umiejętności kluczowych: • rozwiązywanie problemów, • korzystanie ze źródeł informacji, • praca zespołowa, • komunikacja interpersonalna, • uczenie się, • Przygotowanie do życia w przyszłym społeczeństwie

21. Co jest najważniejsze w edukacji? Umiejętności kluczowe, które uczeń powinien zdobyć w zreformowanej szkole: 1.Rozwiązywanie problemów 5.Uczenie się 2.Korzystanie ze źródeł informacji 3.Praca zespołowa 4.Komunikacja interpersonalna Ponieważ uznano, że są wszystkie równoważne - dlatego przedstawiano je na pięciokącie i wszystkie połączone ze wszystkimi Kształcenie tych umiejętności wymaga korzystania z narzędzi (oprogramowanie) i środków (sprzęt) technologii informacyjnej i komunikacyjnej (TIK).

22. Luka edukacyjna – nożyce edukacyjne

23. Czy komputer wraz z Internetem może być nowoczesnym środkiem dydaktycznym? • upoglądowienia procesu kształcenia tj. do rozszerzenia zasięgu kontaktów uczącego się z rzeczywistością, • ułatwienia procesów myślowych, • pomocy w wykonywaniu przez uczniów ćwiczeń i zdobywaniu sprawności praktycznego działania, • eksponowania materiałów wywołujących przeżycia uczniów. TAK Środki dydaktyczne, przedmioty materialne umożliwiające usprawnienie procesu nauczania – uczenia się i uzyskania optymalnych osiągnięć szkolnych

24. Zagrożenia

25. Podział zagrożeń komputerowych fizyczne- wzrok, postawa, psychiczne- uzależnienie, wirtualna rzeczywistość oderwana od życia, moralne- łatwy dostęp (niekontrolowany) do informacji (np. instrukcja budowy bomby, pornografia), społeczne- zachowania nieetyczne, anonimowość, brak hamulców, intelektualne- • a) „szok informacyjny” • b) bezkrytyczne zaufanie do możliwości maszyny.

26. Podział zagrożeń komputerowych fizyczne- wzrok, postawa,

27. Podział zagrożeń komputerowych fizyczne- wzrok, postawa, Zbyt duże obciążenie narządu wzroku- oczy szczypią, bolą, łzawią, tracą ostrość widzenia, w następstwie zaczyna się ból głowy,- nasze oczy mrugają ze zmniejszoną częstotliwością i nasza śluzówka nie jest dostatecznie nawilżona.Wiadomo, że 96% pracujących przy komputerze ma dolegliwości narządu wzroku.

28. Podział zagrożeń komputerowych fizyczne- wzrok, postawa, Zespół cieśni nadgarstka, choroba znana pod angielską nazwą RSI (Repetitive Strain Injury) objawia się drętwieniem palców, a następnie całych dłoni, aż w końcu dosięga barków. Przyczyną jest nieodpowiednie ułożenie dłoni na klawiaturze lub brak oparcia nadgarstka przy korzystaniu z myszki. Zespół RSI ujawnia się po 10 -12 latach intensywnej pracy z klawiaturą i myszką.

29. Podział zagrożeń komputerowych fizyczne- wzrok, postawa, BACKPACK

30. Podział zagrożeń komputerowych fizyczne- wzrok, postawa, WORKRAVE

31. Podział zagrożeń komputerowych psychiczne- uzależnienie, wirtualna rzeczywistość oderwana od życia,

32. Podział zagrożeń komputerowych psychiczne- uzależnienie, izolacja, lęk przed kontaktami z ludźmi, rozładowywanie napięć poprzez maszynę,

33. Podział zagrożeń komputerowych psychiczne- uzależnienie, wirtualna rzeczywistość oderwana od życia, W grach, w których: trup ściele się gęsto, wszystko można zacząć od nowa, dodać życie swojemu bohaterowi + agresja widziana w telewizji Wypacza się wizja realnego świata, uodparnia się na zło!!!

34. Podział zagrożeń komputerowych moralne- łatwy dostęp (niekontrolowany) do informacji (np. instrukcja budowy bomby).

35. Podział zagrożeń komputerowych społeczne– zachowania nieetyczne, anonimowość, brak hamulców, problem bezpieczeństwa

36. Podział zagrożeń komputerowych społeczne– zachowania nieetyczne, anonimowość, brak hamulców, problem bezpieczeństwa • zanik samodyscypliny i samo motywacji, (fascynacja technologią nie jest tym samym, co motywacja do uczenia się), • emocjonalne oddzielenie od grupy i możliwości publicznego wykazania swoich umiejętności.

37. Podział zagrożeń komputerowych intelektualne – a) Bezkrytyczne zaufanie do możliwości maszyny

38. Podział zagrożeń komputerowych intelektualne – b) „szok informacyjny”

39. Jak ustrzec się przed tymi zagrożeniami? fizyczne Dbać o bezpiecznewarunki pracy Dbać o higienę pracy Dbaćo właściwy sprzęt, oświetlenie Uczyć relaksu Zmuszać doprzerw Uczyć prawidłowej postawy

40. Jak ustrzec się przed tymi zagrożeniami? psychiczne Uświadamiać te zagrożenia rodzicom dzieci. Zainteresować dzieci grami rozwijającymiich osobowość. Zapewnić dostęp do encyklopediii programówedukacyjnych. Nie zostawiać dziecisamych sobie. Otoczyć dzieci życzliwymzainteresowaniem Nie liczyć na instytucjonalne zabezpieczenie Internetu.

41. Jak ustrzec się przed tymi zagrożeniami? moralne Niezbędna bliskośći zainteresowanie tym,co robią podopieczni, Bardzo ważna rola WYCHOWANIA w domu i szkole! Zorganizowanie lekcji i takie skierowanie zainteresowania uczniów, aby byli zafascynowani tematem, nawet w chwili, kiedy nauczyciel na nich nie patrzy.

42. Jak ustrzec się przed tymi zagrożeniami? społeczne Kultura i dobre wychowanie są wartością samą w sobie, nawet wobec anonimowego rozmówcy. Rozmawiać, uświadamiać, czasem zawstydzać. Bardzo ważna rola WYCHOWANIA w domu i szkole!

43. Jak ustrzec się przed tymi zagrożeniami? społeczne Wymagać od producentów oprogramowania zabezpieczeń przed tymi treściami i sytuacjami w sieci, które uważamy za szkodliwe dla naszych dzieci. Uświadomić rodzicom, że pierwszymi ofiarami absolutnego liberała -Internetu - są dzieci. Chronić podopiecznych przed przestępcami, którzy swoje działania przenieśli do Internetu.

44. Jak ustrzec się przed tymi zagrożeniami? intelektualne • Nauczyciel mistrz pomaga, aby uczniowie: • nie utonęli w potopie informacji, • umieli korzystać z informacji, • umieli się bronić przed komputerowo-sieciową manipulacją, • rozwijać ich intelekt, aby świadome umieli wybierać, Koniecznie nauczyć dzieci i młodzież korzystać z komputera jako narzędzia, przekazać im właściwe odniesienie do maszyny, gdyż inaczej zuboży się ich psychikę i nie rozwinie możliwości intelektualnych!

45. BHP zalecenia dla dzieci i młodzieży Po każdych 45 minutach - 20 minut przerwy, nie więcej niż 4 godziny dziennie, włączając w to czas spędzony w szkole. Zalecenia dla dzieci i młodzieży podczas pracy z komputerem są następujące:

46. BHP podczas pracy z komputerem Organizacja stanowiska komputerowego - lokalizacja i oświetlenie • Idealnie ustawione stanowisko komputerowe: • powinno znajdować się na bezokiennej ścianie, • bokiem do okna, by światło padało z lewej strony, • w odległości nie mniejszej niż 1 metr, • na ekranie monitora nie może odbijać się światło (refleksy świetlne mają negatywny wpływ na wzrok, oczy się szybciej i bardziej dotkliwie męczą). • oprawy oświetlenia ogólnego powinny być skierowane tak, by światło padało na podłogę lub blat stołu (nigdy na ekran monitora!), • ustawiając monitor na biurku należy zwrócić uwagę by górny brzeg ekranu znajdował się nieco poniżej poziomu oczu, nigdy powyżej, • człowiek przy komputerze powinien siedzieć tak, by mniej więcej środek monitora znajdował się na wysokości jego wzroku, • pomieszczenie, w którym pracują komputery powinno być często wietrzone lub posiadać klimatyzację.

47. BHP podczas pracy z komputerem Właściwa postawa przy komputerze Trzymaj głowę prosto, aby szyja nie była wygięta Opieraj się o oparcie fotela Nogi powinny być zgięte pod kątem prostym Łokcie trzymaj pod katem 90 stopni najlepiej oparte o poręcze fotela Trzymaj stopy ustawione swobodnie i płasko na podłodze Ustaw sobie wygodnie fotel i klawiaturę

48. BHP podczas pracy z komputerem Pamiętaj: • Często wietrz pomieszczenie, w którym pracujesz przy komputerze • Stosuj podkładki pod nadgarstki • Pracuj w okularach ochronnych • Rób częste przerwy najlepiej z gimnastykąi masowaniem mięśni karku • Rób przerwy dla swoich oczu – spoglądaj w dal, patrz na kolor zielony, gimnastykuj oczy wykonując „przewróconą ósemkę”

49. BHP podczas pracy z komputerem Test pozwalający ocenić podatność na uzależnienia od Internetu - dr Kimberly S. Young • Czy czujesz potrzebę stałego zwiększania czasu spędzanego w Sieci? • Czy stajesz się ożywiony, gdy myślisz o ostatniej lub następnej sesji z Internetem? • Czy ukrywasz czasami, ile czasu spędziłeś przy komputerze? • Czy próbowałeś kiedyś skrócić czas surfowania, ale było to bezskuteczne? • Czy pozostajesz on-line dłużej, niż pierwotnie planowałeś? • Czy czujesz się niespokojny, poirytowany lub bliski depresji, gdy próbujesz zredukować ilość i długość trwania sesji?

50. BHP podczas pracy z komputerem Test pozwalający ocenić podatność na uzależnienia od Internetu - dr Kimberly S. Young • Czy z powodu Internetu naraziłeś na szwank związki z innymi ludźmi, pracę lub szkołę? • Czy używasz sieci jako sposobu na ucieczkę przed problemami lub uśmierzenie przykrego nastroju (poczuciem bezradności, winy, niepokoju )? • Czy często bolą Cię plecy lub nadgarstki? • Czy często pieką Cię oczy? • Czy z powodu komputera zdarzyło Ci się zaniedbać higienę osobistą? • Czy śpisz w nietypowych porach od czasu jak zacząłeś korzystać z komputera?