Gelişme Ekonomisi

1. Gelişme Ekonomisi

2. Klasik Büyüme ve Kalkınma Görüşleri K. Marx A. Smith F. Quesney D. Ricardo

3. Ekonomik Kalkınmaile ilgili teoriler nasıl sınıflandırılıyor? D.H.Kim : modernizasyon ve dünya teorileri ayrımı Valenzuela ve Valenzuela: modernizasyon ve bağımlılık ayrımı Vengroff: kapitalist, Marksist ve neo-Marksist ayrım Hirschman: Ortodoks,Marksist ve Neo-Marksist ayrım

4. Bizim sınıflandırmamız • Tarihsel ya da muhafazakar/gelenekçi perspektif • Analitik persektif • Alternatif/kalkınmacı perspektif

5. Ha-Joon Chang (1963 -) Doğum yeri: Güney Kore Eğitim: 1982–1986 B.A., Department of Economics, Seoul National University, Korea 1986–1987: M. Phil., Faculty of Economics and Politics, University of Cambridge 1987–1992: Ph.D., Faculty of Economics and Politics, University of Cambridge Çalışma Alanları: Kalkınma ekonomisi, politik kalkınma ekonomisi • Çeşitli Çalışmaları: • The political economy of industrial policy (St. Martin's; 1994) • Intellectual property rights and economic development: historical lessons and emerging issues (TWN; 2001) • Who benefits from the new international intellectual property rights regime?: and what should Africa do? (ATPSN; 2001) • Joseph Stiglitz and the World Bank: the rebel within (collection of Stiglitz speeches) (Anthem; 2001) • Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective (Anthem; 2002) • Globalization, Economic Development, and the Role of the State (Zed; 2002)

6. Tarihsel perspektif, “doğru uygulandığında, kendiliğinden bir model ortaya çıkacağı umuduyla tarihsel gerçeklerin toplanması ve kataloglanmasıyla sınırlı değildir…bu yaklaşım, devamlılık arz eden tarihsel bir model arayışını, bu modelleri açıklayan kurumların yapılandırılmasını, ve teknolojik, kurumsal ve siyasi koşullardaki değişiklikler de göz önüne katılarak bu kurumların güncel sorunlara uygulanmasını içerir.” Ha-Joon Chang

7. Tarihsel perspektifte hangi modeller incelenecek? • Rosenstein-Rodan’ın Büyük İtiş • Rostow’un Aşamalar Yaklaşımı • Gerschenkron’un Geri Kalmışlık Yaklaşımı • Lewis’in İkili Yapı • Nurkse’nin Fakirliğin Kısır Döngüsü • Hirshman yaklaşımı

8. Paul Rosenstein-Rodan (1902 - 1985) Doğum yeri: Avusturya Çalışma Alanları: Kalkınma ekonomisi, pür iktisat teorisi, marjinal fayda, tamamlayıcılık, ihtiyaçlar hiyerarşisi. • 1943 tarihli Economic Journal’de çıkan “Problems of Industrialization of Eastern and South-Eastern Europe” (Doğu ve Güney-Doğu Avrupa’nın Sanayileşme Sorunları) adlı makalesi, ekonomik kalkınma literatürünün adeta başlatıcısı olarak değerlendirilmektedir. • Çeşitli Çalışmaları: • "Marginal Utility", 1927, Handworterbuch der Staatswissenschaften • "Das Zeitmoment in der Mathematischen Theorie des Wirschaftlichen Gleichgewichtes", 1929, ZfN • "The Role of Time in Economic Theory", 1934, Economica • "A Coordination of the Theories of Money and Price", 1936, Economica • "Problems of Industrialization of Eastern and South- Eastern Europe", 1943, EJ • "The International Development of Economically Backward Areas", 1944, International Affairs • Disguised Underemployment and Under-employment in Agriculture, 1956. • "International Aid for Underdeveloped Countries", 1961, REStat • "Notes on the Theory of the Big Push", 1961, in Ellis, editor, Economic Development for Latin America

9. Rosenstein-Rodan: Büyük İtiş Yaklaşımı Emek hareketi, göç Dışsal ekonomilerin varlığı Artan getiri kullanılır Sosyal sabit sermaye yatırımlarına devlet destek olur Piyasa ekonomisine bırakılmalıdır

10. Ragnar Nurkse (1907 - 1959) Doğum yeri: Estonya Çalışma Alanları: Uluslararası iktisat, uluslararası finans, kalkınma ekonomisi • 1907 Estonya’da doğan Nurkse, 1930’larda Kanada’ya göç eder. Edinburg üniversitesinden mezun olduktan sonra, bir süre Viyana üniversitesinde de çalışan Nurkse, 1934-1945 arasında Uluslar Topluluğunda (League of Nations), 1945’den ölümüne kadar Columbia üniversitesinde öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Nurkse dengeli büyüme doktrinini ilk ortaya atan iktisatçılardandır. • Çeşitli Çalışmaları: • "The Schematic Representation of the Structure of Production", 1934, RES • Conditions of International Monetary Equilibrium, 1945. • Problems of Capital-Formation in Underdeveloped Countries, 1953. • Patterns of Trade and Development, 1959. • Equilibrium and Growth in the World Economy, 1961.

11. Nurkse’nin Fakirliğin Kısır Döngüsü

12. Bir ülke fakir olduğu için fakirdir. Ragnar Nurkse

13. Walt Whitman Rostow (1916 - 2003) Doğum yeri: Amerika Birleşik Devletleri Çalışma Alanları: Uluslararası iktisat, kalkınma ekonomisi • Walt Whitman Rostow, Columbia üniversitesinde 1940’da başladığı kariyerine Oxford ve Cambridge üniversiteleri ile Massachusetts Institute of Technology (MIT)’de devam etmiştir. Aynı zamanda Johnson döneminde “Birleşmiş Milletler Ulusal Güvenlik Danışmanı” olarak görev yapmıştır. Ekonomik kalkınma modellerinin en önemlilerinden olan Rostow Take-off modelini geliştirmiştir. • Çeşitli Çalışmaları: • "Investment and the Great Depression", 1938, Econ History Review • "The Terms of Trade in Theory and Practice", 1950, Econ History Review • "The Historical Analysis of Terms of Trade", 1951, Econ History Review • The Process of Economic Growth, 1952. • "The Take-Off into Self-Sustained Growth", 1956, EJ • "The Stages of Economic Growth", 1959, Econ History Review • The Stages of Economic Growth: A non-communist manifesto, 1960. • How it All Began: Origins of the modern economy, 1975. • The World Economy: History and prospect, 1978. • Why the Poor Get Richer and the Rich Slow Down: Essays in the Marshallian long period, 1980. • Theorists of Economic Growth from David Hume to the Present, 1990. • The Great Population Spike and After, 1998

14. Rostow’da Kalkınma Sürecinin Aşamaları 1. Geleneksel aşama

15. Rostow’da Kalkınma Sürecinin Aşamaları 2. Geçiş aşaması

16. Rostow’da Kalkınma Sürecinin Aşamaları 3. Take-off aşaması

17. Rostow’un lider sektörünün özellikleri • Lider olacak sektörün ürettiği ürünün piyasası hızla genişleyebilmelidir • Lider sektör ikincil piyasa genişlemeleri yaratabilmelidir • Karların yeniden ilgii sektöre yatırılmasını olanaklı kılacak, sürekli bir sermaye arzı söz konusu olmalıdır • Lider sektöre yeni üretim fonksiyonları yani teknolojik ilerleme girebilmelidir

18. Gelişmiş Ülkelerin Take-Off Tarihleri

19. 1868 Meiji Restorasyon Dönemi

20. 1848 Almanya Devrimi

21. 1947 Hindistan’ın bağımsızlığını ilan etmesi

22. Rostow’da Kalkınma Sürecinin Aşamaları 4. Olgunluk öncesi dönem

23. Stalin Rusya’sı - Bismark Almanya’sı

24. Rostow’da Kalkınma Sürecinin Aşamaları 5.Yüksek kitle tüketimi aşaması

25. GSYİH İçindeki Sektör Dağılımı

26. Alexander Gerschenkron (1904 - 1978) Doğum yeri: Rusya Çalışma Alanları: Kalkınma ekonomisi • Alexander Gerschenkron eğitim hayatına Avusturya’da başlamış ve 1928 yılında mezun olmuştur. 1930’ların ikinci yarısında İngiltere’ye göç etmiştir. Daha sonra Amerika’ya giden Gerschenkron, 1939’dan itibaren Berkley’de başlayan akademik kariyerine, FED, Harvard’da devam etmiştir. • Çeşitli Çalışmaları: • Bread and Democracy in Germany, 1943. • Economic Relations with the USSR, 1945. • "The Soviet Indices of Industrial Production", 1947, REStat • A Dollar Index of Soviet Machinery Ouptut, 1927-8 to 1937, 1951. • "Social Attitudes, Entrepreneurship and Economic Development", 1953, Exporations in Entrepreneurial History • Economic Backwardness in Historical Perspective, 1962. • Continuity in History and Other Essays, 1968. • Europe in the Russian Mirror, 1970. • An Economic Spurt that Failed, 1977.

27. Gerschenkron’daki Göreli Geri Kalmışlığın Yaratacağı Beklentiler

28. Albert O. Hirschman (1915 - ) Doğum yeri: Almanya Çalışma Alanları: Kalkınma ekonomisi • Albert Otto Hirschman Paris Sorbon, LSE ve Trieste üniversitelerinde öğrenimini tamamladıktan sonra, savaş sırasında ABD’ye göç etmiş ve 1941-1943 arasında Berkley’de akademik kariyerine başlamıştır. Bir süre Amerikan ordusunda çalıştıktan sonra, sırasıyla Fed, Kolombiya Ulusal Planlama Kurulu, Yale üniversitesi, Columbia üniversitesi, Harvard üniversitesi’nde çalışmıştır. 1974’den sonra Institute for Advanced Study, Sosyal Bilimler Okulunda çalışmaktadır. • Çeşitli Çalışmaları: • National Power and the Structure of Foreign Trade, 1945. • "Devaluation and the Trade Balance: A note", 1949, REStat • The Strategy of Economic Development, 1958. • Journeys Towards Progress, 1963. • Development Projects Observed, 1967. • Exit, Voice and Loyalty: Responses to decline in firms, organizations and states, 1970. • A Bias for Hope: Essays on development and Latin America, 1971. • The Passions and the Interests: Political arguments for capitalism before its triumph, 1977. • Essays in Trespassing: Economics to politics and beyond, 1981. • Shifting Involvements: Private interest and public action, 1982. • "Rival Interpretations of Market Society: Civilizing, destructive or feeble?", 1982, JEL

29. Analitik Perspektif • Harrod-Domar Modeli • Solow-Swan Modeli • Endojen Büyüme Modeli

30. Harrod-Domar Modeli Harrod, ex-post tasarruf-yatırım eşitliğinden yola çıkarak, bir ekonominin geçmiş döneme ait gerçekleşen (fiili) büyüme hızı ile ilgili bir eşitlik oluşturur: buna ilave olarak iki tanım daha yapılır: Bu tanımlardan hareketle:

31. Harrod-Domar Modeli Harrod aynı sonucu, değişkenlere zaman boyutunu ekleyerek ve toplam yatırımlarla ilgili bir hızlandıran ilişkisi kullanarak da elde ediyor. Tanım gereği, hızlandıran, sermaye-hasıla katsayısı ile aynı şeydir:

32. Harrod Dinamiği Harrod, ideal dinamik denge durumunu üç soru çerçevesinde ele almaktadır: • Mal piyasasında denge gerçekleşecek mi? • Eğer denge gerçekleşebiliyorsa, bu denge istikrarlı bir denge mi? • Hem mal hem de emek piyasasında denge gerçekleşebilir mi? Girişimcilerin tahmini büyüme oranı :

33. Harrod Dinamiği Denge büyüme oranı, girişimcilerin ex ante olarak doğru oranda kapasite yatırımı yapmaları halinde gerçekleşmektedir. Yatırım oranının doğru olması ise, ex ante yatırımların ex ante tasarruflara eşit olması demektir. Ex post ve ex ante yatırımlar arasındaki farkı E harfi ile gösterelim: Harrod’a göre, büyüme süreci içerisinde ortaya çıkan bu teknolojik gelişme nötr teknolojik gelişmedir. Harrod’a göre, nötr teknolojik gelişme, sermaye-hasıla katsayısı sabitken emek verimliliğinin artmasıdır, yani emek-tasarruf eden yeniliklerdir. Mal piyasasında arz-talep dengesini sağlayan bir gerekli büyüme oranı varken, emek piyasasında da uzun dönemde sürekli dengenin sağlanabilmesi için, iki koşulun yerine getirilmesi gerekir: • Başlangıç sermaye stoku, K0, tüm emek istihdamına elverişli olmalıdır • Emeğin büyüme oranı, n, emek talebinin büyüme oranına eşit olmalıdır

34. Harrod Dinamiği Aşağıdaki eşitliğin gerçekleşmesi durumunda, toplam gelir gw oranında, emek arzının büyüme oranı n olduğundan verimlilik gw – n = gt oranında büyüyecektir. Emek arzı gw oranında büyüdüğünde, emek arzı emek talebini aşacak, yani bu oranda artan bir işsizlik ortaya çıkacaktır. Harrod, yani emek arzının büyüme oranı ile teknolojik gelişme oranının toplamını, doğal büyüme oranı olarak tanımlar. Dolayısıyla, hem mal hem de emek piyasasında dengenin sağlanması için, olmalıdır.

35. Solow-Swan Modeli Neoklasik analizin üretim fonksiyonu varsayımları • Sermayenin marjinal verimi, f´(k) tüm sermaye-emek oranlarında pozitiftir; f´(k)>0 • Sermayenin marjinal verimi, emek başına sermaye artarken azalır; f´´(k)<0 • Sermaye-emek oranı (k) sonsuza doğru giderken, sermayenin marjinal verimi sıfıra gider. Dolayısıyla çok büyük sermaye-emek oranlarında, sermayenin marjinal verimi çok küçülür; • Benzer şekilde, sermaye-emek oranı sıfıra yaklaşırken de sermayenin marjinal verimi sonsuza gider; • Sermaye olmaksızın hiçbir mal üretilemez yani, f(0) = 0 • Emek başına sonsuz seviyedeki çıktı sonsuz büyüklükteki bir sermaye-emek ile eşleşir; f (∞) = ∞

36. Solow-Swan Modeli Neoklasik analizin ortaya çıkardığı temel büyüme denklemini elde etmek için, önce tek-mallı bir ekonomide milli gelirin, tüketim ve yatırımdan oluştuğundan yola çıkılır; Bu denkliği emek başına şeklinde ifade edebilmek için denkliğin her iki tarafını da L’ye böleriz: Bu denkliği zaman boyutunu katarak da göstermemiz mümkün Yukarıda yaptığımız varsayımlardan Y/L = y ve bunu da f (k) olarak yazabiliriz:

37. Solow-Swan Modeli Bu aşamada sermaye-emek oranını, K/L = k ele alalım; hem sermaye stoku hem de emek aynı hızda büyürse, k’nın büyüme hızı sıfır olacaktır, yani değişmeyecektir. Buna karşılık sermaye stokundaki büyüme emekteki büyümeden daha fazla olursa, açıktır ki, k’daki büyüme de sıfırdan büyük olacaktır, yani > 0 veya sermaye stokundaki büyüme emekteki büyümeden küçük olduğunda da < 0 şeklinde olacaktır. Bu yorumdan yola çıkarak, K/L’nin logaritmalarından elde edilebilecek aşağıdaki eşitliği bulmamız mümkündür: Yukarıdaki denkliğin her iki tarafını da k = K/L ile çarptığımızda,

38. = I Solow-Swan Modeli Modelde sermaye stokundaki değişmelerin yatırım olarak kabul edildiğini biliyoruz, yani Dolayısıyla, Üstteki denklemi neoklasik büyüme denklemi haline getirebilmek için tek şey eşitliğin sağ tarafındaki ’yı çekmektir:

39. Solow-Swan Modeli Yapılan ampirik çalışmalarda genellikle aşağıdaki dönüştürülmüş denklem kullanılmaktadır: Q: ulusal hasıla, wi : i türü emeğin birim maliyeti (brüt ücret), rj: j türü sermayenin birim getirisi, R: Solow residual ya da artakalandır. Residual, teknik ilerleme olarak varsayılarak bu denklemi Cobb-Douglas tipinde yeniden yazarsak: Bu denklemdeki a ve b katsayıları, sırasıyla emeğe ve sermayeye göre üretimin kısmi esnekliklerini vermektedir. Denklemi büyüme oranı olarak ifade etmek istediğimizde, değişkenlerin logaritmalarını alıp zamana göre türevlerini alıyoruz:

40. Solow-Swan Modeli Elde ettiğimiz bu son denklemin her iki tarafındaki değişkenleri yıllık değişim oranları cinsinden ifade edersek:

41. Harrod-Domar, Solow ve Endojen Büyüme Modelleri Karşılaştırması